II. Abdülhamid Dönemi Bir Sosyal Yardım Uygulaması: Tev'em Maaşı

Yıl 2017, Sayı: 41, 57 - 78, 11.08.2017

Gül Hanım Cengiz

Öz

Özet

    Bu çalışmanın konusu II. Abdülhamid dönemi sosyal yardım uygulamalarından birisi olan ve muhtâcin maaşı içerisinde yer alan tev'em maaşıdır. Aslında daha önceki dönemlerde de verilen bu maaş II. Abdülhamid dönemi hayır faaliyetleri içerisinde kendisine daha geniş bir yer bulmuştur. İkiz ve üçüz çocuklar ile annelerine verilmekte olan bu yardım din, dil, ırk ayrımı gözetmeksizin tüm Osmanlı tebaasına verilmektedir. Maaşa sahip olmanın tek şartı "muhtâcinden" olup, "fakr û zarûrete düçâr" olmaktır. Ailelerin talebi ile verdikleri bilgilerin kontrol edilmesi üzerine yardıma muhtaç çocuklara bu maaş bağlanmaktadır. Hazineden ve belediye gelirlerinden ödenmektedir. Aylık olarak bağlanan bu yardım ile ailenin iki ya da üç çocuğa birden sahip olmasının getirdiği maddi külfet ortadan kalkmakta insanlar rahat bir nefes almaktadır. Kızlara kendi hayatlarını idame ettirecek hale gelinceye kadar verilen bu maaş, erkeklere yaş sınırı getirilerek verilmektedir. Annesi ve babası vefat eden çocuklara hem fakir hem de kimsesiz oldukları için bu yardım sağlandığı gibi, ayrıca, annesi vefat edenlere bir de sütanne tayini yapılmaktadır. Ordu mensubu olan kişilerin zevceleri ikiz, üçüz çocuk doğurduklarında bu kişilere görevlerini daha iyi yerine getirmeleri için çeşitli taltifler verildiği tespit edilmektedir. Ayrıca devletin böyle bir yardım yapması savaşlar, kıtlık, açlık, hastalıklar vb. gibi sebepler yüzünden azalan Osmanlı nüfusunu arttırma teşviği niteliği de taşımaktadır. Tev’em maaşı, II. Abdülhamid döneminde Osmanlı Devleti’nin sosyal devlet olgusunun iyice belirgin hâle geldiğinin göstergelerinden biridir.

Abstract

    The aim of this study is to analyze tev’em salary which is one of the social aid practices of II. Abdülhamid era and included within the salary of those in need. This salary which was in fact distributed in previous periods as well, found a broader place for itself within charity activities of II. Abdülhamid era. This salary which was given for twins and triplets and their mother is distributed to all the people of Ottoman disregarding language, religion and race. The only condition of having this salary is to be “muhtacinden” and be “fakr u zarurete duçar”. Upon controlling the information given with the demand of family, this salary is given for the children in need. It is paid from the state treasury and Municipality Income. With this monthly aid, the financial burden brought by having two or three children is decreased and parents take a sigh of relief. This salary which is given for the female children until they can earn their own living is given to the male children within the limits of age. This aid is provided for the children who both have lost their mother and father because they are a little poor and orphans; moreover a wet-nurse is assigned for those whose mother had died. It was determined that people who are affiliated to the army are given various rewards in order for them to fulfill their duty when their wife birth to twins, triplets. Moreover, this aid of Ottoman has the characteristics of supporting Ottoman population which has decreased due to wars, drought, hunger, disease etc. Tev’em salary is an indicator that in II. Abdülhamid Era the status of social state had become thoroughly distinctive in II. Abdülhamid Han.

Anahtar Kelimeler

tev, maaş, yardım, çocuk, Osmanlı, aile

Kaynakça

• BEO.( (Bâb-ı Âlî Evrak Odası), 668/50029, BEO.597/44732, BEO.597/44732, BEO.971/72814, BEO.1771/132754, BEO.1491/111755.
• C.BLD. (Cevdet Belediye) 78/3891, C.BLD. 85/4229.
• DH.MKT.(Dahiliye Mektubî), 521/18, DH.MKT., 1740/116, DH.MKT., 2055/24, DH.MKT., 1369/80, DH.MKT., 48/2, DH.MKT., 1171/40, DH.MKT.,1484/45,DH.MKT.,1553/17,DH.MKT.,1511/32,DH.MKT.1484/80,DH.MKT.1497/101,DH.MKT.1504/94,DH.MKT.,1603/56,DH.MKT.160/44,DH.MKT.1735/48,DH.MKT.1743/42,DH.MKT.1845/41,DH.MKT.1865/103,DH.MKT.43/12,DH.MKT.294/63,DH.MKT.889/76,
• DH.MKT.1452/5,DH.MKT.1495/70, DH.MKT.44/30, DH.MKT.521/15, DH.MKT.521/16, DH.MKT.1740/116,DH.MKT.275/60,DH.MKT.2051/68,DH.MKT.1789/62,DH.MKT.1745/71,DH.MKT.1736/12,DH.MKT.1417/16,DH.MKT.1528/41, DH.MKT.118/13,DH.MKT.727/27,DH.MKT.1488/18,DH.MKT.1757/144,DH.MKT.1484/23,DH.MKT.1565/71,DH.MKT.1603/60,DH.MKT.1734/65, DH.MKT.1744/36,DH.MKT.1755/81, DH.MKT.358/68,
• DH.MKT.1094/55, DH.MKT.1171/40,DH.MKT.54/20, DH.MKT. 1497/35, DH.MKT.1490/31, DH.MKT.1598/35, DH.MKT.1486/63, DH.MKT.675/3,DH.MKT.729/24, DH.MKT.1096/46,DH.MKT.1880/91,DH.MKT.1734/64,DH.MKT.1495/70, DH.MKT.1452/57, DH.MKT.43/12, DH.MKT.473/53, DH.MKT.659/01, DH.MKT.294/63, DH.MKT.1513/75, DH.MKT.358/68,
• DH.MKT.363/78, DH.MKT.54/20, DH.MKT.681/41, DH.MKT.1744/5, DH.MKT.1842/57, DH.MKT.1591/19, DH.MKT.718/25, DH.MKT.708/50, DH.MKT.1146/60, DH.MKT.704/68,DH.MKT.1460/59, DH.MKT.1751/87, DH.MKT.1384/24, DH.MKT.1754/85,DH.MKT.48/20,DH.MKT.57/9,DH.MKT.1369/47,DH.MKT.1484/70, DH.MKT.1486/34, DH.MKT.1486/42, DH.MKT.1659/40, DH.MKT.1762/98, DH.MKT.1745/71, DH.MKT.1740/29, DH.MKT.675/3, DH.MKT.708/7, DH.MKT.295/33, DH.MKT.889/76, DH.MKT.1189/71, DH.MKT.1196/49,DH.MKT.1200/61,DH.MKT.1714/21,DH.MKT.1846/67.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2010.
• Dinç, Güven- Şimşek Fatma- Eroğlu, Haldun, "Osmanlı İmparatorluğunda Tev'em Maaşı", Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 16, Cilt 16, 2009, s.77-100.
• Düzgün, Mehmet Ali, "Sultan II. Abdülhamid Döneminde Muhtacin Maaşı Uygulaması", Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2009.
• Özbek, Nadir, Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyal Devlet Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• Öztürk, Mustafa, "Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi", Türkler, Cilt 10, Ankara 2002, s.802-822.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt II, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
• Sakin, Orhan, "Osmanlı Devleti'nde Çocuklara Yönelik Bilinmeyen Bir Uygulama", Kültür, Sayı 12, İstanbul 2008, s. 66-69.
• Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2004.
• Yediyıldız Bahaeddin.-Öztürk Nazif, "Tanzimat Dönemi Vakıf Uygulamaları", Hakkı Dursun Yıldız (der.), 150. Yılında Tanzimat İçinde, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992