II. Abdülhamid Döneminde Kırkkilise (Kırklareli) Sancağında Eğitim ve Öğretim

Yıl 2017, Sayı: 41, 107 - 144, 11.08.2017

Hümmet Kanal

Öz

Özet

II. Abdülhamid devrinde Kırklareli (Kırkkilise), Edirne vilayetine bağlı altı sancaktan biriydi. Bu dönemde Kırkkilise, Lüleburgaz, Babaeski, Vize, Ahtapoli, Tırnova ve Midye kazaları ile birlikte birinci sınıf bir sancağın merkeziydi. II. Abdülhamid devrinde bütün Osmanlı ülkesinde başlatılan eğitim seferberliği, Kırkkilise ve kazalarında da kendini göstermiştir. Osmanlı klasik dönem eğitim kurumları olan sıbyan mektepleri ve medreseler burada faaliyetteydi. Bununla birlikte, ibtidâi, rüşdiye ve idadi derecesindeki modern eğitim kurumları da sancakta açılmaya başladı. II. Abdülhamid’in saltanatının son yıllarına gelindiğinde, sancakta 1 idadi, İslam nüfusa ait 5 rüşdiye ve hemen hemen bütün köylerde ibtidâi mektebi bulunuyordu. Buna ek olarak, sancaktaki Rum, Bulgar ve Musevi cemaatin de rüşdiye ve ibtidâi derecesinde okulları faaliyetteydi. Bu çalışmada II. Abdülhamid devrinde Kırkkilise sancağındaki eğitim ve öğretim faaliyetleri ilmi bir disiplin içerisinde analiz edilmiştir.

Abstract

In the age of Abdulhamid II Kirklareli (Kirkkilise), was one of the Six Sanjaks of Edirne province. During this period the Kirkkilise, was the center of a first class standard Sanjak with Luleburgaz, Babaeski, Visa, Ahtapol of Veliko Tarnovo towns. In the time of Abdulhamid II, the educational campaign, launched in the whole territory of the Ottoman era, was also manifested itself in Kirkkilise and its towns. Ottoman classical period of primary school educational institutions and madrasas were operating here. However, the primitive, middle school and maintenance degree in modern educational institutions also began opening in Sanjak. At the point of the last year of the reign of Abdulhamid II, there were one maintenance, 5 Middle School and almost primitive schools in all villages belonging to the Islamic population. In addition, in Sanjak, in the Shire Greek, Bulgarian and Jewish community, the school activities in the elementary grades were also in business. In this study. Education and training activities in Kirkkilise in the period of Abdulhamid II, were analyzed in a scientific discipline.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, II. Abdülhamid, Kırklareli, Eğitim

Kaynakça

• BOA. BEO. 1428/107027; BOA. BEO. 687/51505; BOA. BEO. 2231/167264; BOA. BEO. 3244/243231. BOA. BEO. 3900/292458; BOA. BEO. 4106/307898.
• BOA. DH. MKT. 1056/49; BOA. DH. MKT. 1191/87; BOA. DH. MKT. 2078/72; BOA. DH. MKT. 2411/11.
• BOA. İ. AZN. 24/39; BOA. İ. AZN. 36/1; BOA. İ. AZN. 48/5; BOA. İ. AZN. 76/20.
• BOA. MF. MKT. 4/16; BOA. MF. MKT. 58/34; BOA. MF. MKT. 59/64; BOA. MF. MKT. 62/14; BOA. MF. MKT. 112/152; BOA. MF. MKT. 189/86; BOA. MF. MKT. 199/24; BOA. MF. MKT. 201/34; BOA. MF. MKT. 216/29; BOA. MF. MKT. 532/7; BOA. MF. MKT. 563/34; BOA. MF. MKT. 611/12; BOA. MF. MKT. 683/20; BOA. MF. MKT. 817/40; BOA. MF. MKT. 903/68; BOA. MF. MKT. 910/43; BOA. MF. MKT. 916/56; BOA. MF. MKT. 917/10;
• BOA. MF. MKT. 985/53; BOA. MF. MKT. 987/28; BOA. MF. MKT. 991/67; BOA. MF. MKT. 1016/62; BOA. MF. MKT. 1124/ 25; BOA. MF. MKT. 1026/78; BOA. MF. MKT. 1028/1; BOA. MF. MKT. 1035/45; BOA. MF. MKT. 1134/44; BOA. MF. MKT. 1134/57; BOA. MF. MKT. 1145/67.
• BOA. Y. EE. 112/6; BOA. Y. PRK. MF. 3/30; BOA. Y. PRK. MF. 3/31.
• Düstur, I. Tertip, C. II, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1289, C. IV, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1296.
• 1291 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1293 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1300 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1301 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1302 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1305 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1306 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1307 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne.
• 1308 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1309 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1310 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1311 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1314 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1316 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1317 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne. 1319 Edirne Vilayet Salnâmesi, Vilayet Matbaası, Edirne.
• “Kırklareli”, Yurt Ansiklopedisi C. XVII (1982), s. 4793-4894.
• 1316 Maârif Nezâreti Salnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul. 1317 Maârif Nezâreti Salnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul. 1318 Maârif Nezâreti Salnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul. 1319 Maârif Nezâreti Salnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul. 1321 Maârif Nezâreti Salnâmesi, Asır Matbaası, İstanbul.
• AKIN, Veysi, “Kırklareli Adının Tarihçesi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1997), s. 9-11.
• AKYÜZ, Yahya, “İlköğretimin Yenileşme Tarihinde Bir Adım: Nisan 1847 Talimatı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Araştırmaları Merkezi Dergisi, 5 (1994), 1-47.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M. Ö. 1000-M.S.2012, Pegem Akademi, Ankara 2012.
• AYAR, Mesut, “Kırklareli (Kırkkilise) Mekteb-i İdadisi”, History Studes, İnternational Journal Of History, Volume 2/3 (2010), s. 39-59.
• BALTACI, Cahit, “Osmanlı Devleti'nde Eğitim ve Öğretim” Türkler,. C. XI (2002), s. 446-462 . BOZKURT, Nebi, “Medrese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXVIII (2003), s. 323-324.
• ÇETİN, Atilla, “Maarif Nazırı Ahmet Zühdü Paşa’nın Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Yabancı Okullar Hakkında Raporu”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 10-11 (1982), s. 189-220.
• DEMİREL, Muammer, “Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri”, Türkler, C. XV (2002), s. 44-60.
• DEMİRLİ, Murat, Kırklareli Rum Okulu Restorasyon Projesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2010.
• DURSUNKAYA, A. Rıza, Kırklareli Vilayetinin Tarih, Coğrafya, Kültür ve Eski Eserler Yönünden Tetkik, Yeşilyurt, Kırklareli 1948.
• ERDEM TÜMER, Yasemin, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi, TTK, Ankara 2013.
• ERGİN, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, C. I-II, İstanbul 1977.
• ERKAL, Mehmet, “Arşın”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. III (1991), s. 411-413.
• GEORGEON, François, Sultan Abdülhamid, İletişim, İstanbul 2012.
• GÜÇTEKİN, Nuri, “Kırklareli (Kırkkilise) Rum Mektebinden Vali Faik Üstün İlkokuluna Bir Eğitim Binasının Hikâyesi (1905-2005)”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2015), s. 171-192.
• HAKER, Erol, Bir Zamanlar Kırklareli’de Yahudiler Yaşardı, Yay. Haz. Rıfat N. Bali, İletişim, İstanbul 2002.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, İstanbul 1999, s. 221-359.
• KANAL, Hümmet, “Salnâmelere Göre 19. Yüzyıl Sonlarında Kırkkilise (Kırklareli) Sancağı”, Tarih Okulu Dergisi, XXVI (2016), s. 145-171.
• KANAL, Hümmet, “ Sultan II. Abdülhamid’in Osmanlı Eğitimine Yaptığı Önemli Bir Katkı: Emlâk-ı Hümâyûn’a İnşa Edilen Okullar”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 40 (2016), s. 151-176.
• KARAÇAM, Nazif, Efsaneden Gerçeğe Kırklareli, Belediye, Kırklareli 1995.
• KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş, İstanbul 2010.
• KESKİNKILIÇ, Erdoğan, “Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Okullar (Eğitim-Yönetim-Denetim)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 23 (2010), s. 69-98.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK, Ankara1991.
• POLAT HAYDAROĞLU, İlknur, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ocak, Ankara 1993.
• SOMEL, Selçuk Akşin, Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), İletişim, İstanbul 2010.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, İkdam Matbaası, İstanbul 1317.
• TERZİ, Arzu, “Hazine-i Hassa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XVII (1998), s. 137-141.
• TOPTAŞ, Barış, Kırklareli Merkez İlçe ve Köylerindeki Gayrimüslim Eserleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne 2012.
• TUNCEL, Metin, “Kırklareli”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXV (2002), s. 479-481.