Palu’nun Siyasi/Ekonomik Tarihi (XIV-XVIII. Yüzyıllar Arası) Ve Palu Çarşısı’na Dâir Vakıfname Belgesi’nin Tercümesi

Yıl 2017, Sayı: 41, 145 - 168, 11.08.2017

Serdar Karabulut

Öz

Özet

Elazığ İli’ne bağlı Palu İlçesi eskiden coğrafi konumu itibariyle Doğu Anadolu Bölgesi’nde önemli ticaret merkezlerinden biriydi. Palu bölgesi Akkoyunlu Devleti Hanedanı'ndan Ahmet Bey (1379-1403) tarafından yönetilmiş bu dönemde ticari ve stratejik önemini sürdürmüştür. 1514 yılında Çaldıran Seferi’nden sonra Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyetine “Ocaklı Palu Hükümeti” statüsüyle girmiştir. Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyetinde şehir merkezi hızlıca gelişmiş ve birçok yapı inşa edilmiştir. XVIII. yüzyıla gelindiğinde Palu Hükümeti’nin Çarşıbaşı Mahallesi’nde şehrin her türlü ihtiyacının rahatça karşılandığı tam teşekküllü bir çarşı oluşturulmuştur. Hicrî 1179 (1765) yılında İblaşoğulları (Eblaşoğulları) ailesinden “el-Hac Hasan bin Ali İblaş (Eblaşi) el-Palevi Efendi” otuz adet dükkânını Aşağı Mahalle’de yaptırdığı İblaşiyye (Eblaşiyye) Medresesi’ne vakfetmiştir. İblaşoğulları vakıfname belgesinde Çarşıbaşı Mahallesi’nde bulunan çarşıdaki bazı dükkân sahipleri ile diğer bazı yapıların neler olduğu belirtilmiştir.

Abstract

Palu Township, formerly attached to Elazığ Province,as its geogrophical position was one of the most important trade centers in Eastern Anatolia Region. The Palu Region was administered by Sir Ahmet (1379-1403) from dynasty of Akkoyunlu State, and it has maintained its commercial and strategic importance. AC.1514M. after Çaldıran Excursion, it fell under domination of The Ottoman empire as Palu Ocaklık Sanjak. The city center developed quickly and many great buildings were constructed while it was under domination of Ottoman Empire. When it was XVIII.century , the quarter Çarşıbaşı of Palu Government, a full-fledged bazaar where all the necessities of the city were conveniently supplied was constitued. In H.1179/A.C.1765 el-Hac Hasan bin Ali İblaş (Eblaşi) el-Palevi Efendi the İblaşoğulları (Eblaşogulları- Kipchaks) family consecrated thirty shops to İblaşiyye (Eblaşiyye) madrasah where was constructed in Aşağı Guarter. The owners of the shops and the other constructions situated in the Çarşıbaşı Guarter were mentioned in the İblaşoğulları foundation document.

Anahtar Kelimeler

Ticaret, Çarşıbaşı Mahallesi, Palu, İblaşiyye (Eblaşiyye) vakıfnamesi

Kaynakça

• Aşan, Aziz, Âmid Şehrinin Sûret-i Feth ve Teshîri, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: VII, Diyarbekir, 2012.
• Aydın, Nusret, Diyarbekir ve Mirdâsîler Tarihi, Avesta Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Bakıcı, Yusuf, Kültür ve Medeniyet Şehri Palu, Güntek Matbaacılık, Elazığ, 2012. Can, Yılmaz, İslam Şehirlerinin Fiziki Yapısı, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1995.
• Demirtaş, Feyzullah, Mirdasi Hükümdarları ‘‘Palu ve Eğil Hükümetleri’’ve Çermik Beyliği, Sena Ofset Yayınları, İstanbul, 2005.
• Erdem, İlhan, “ Ak-Koyunlu Devletini Meydana Getiren Aşiretler”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, C.VI, İzmir, 1991.
• Evliya Çelebi, Seyahatname (Sad. Tevfik Temelkuran-Necati Aktaş) , Üçdal Neşriyat, C.3-4, İstanbul, 1986.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Dersaadet İkdam Matbaası, C.4, İstanbul, H.1314.
• Haspolat, Yusuf Kenan, Diyarbekir Eğil ve Turizm, Uzman Matbaacılık, İstanbul, 2013.
• Gencer, Fatih, “Merkezîleşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sisteminin Değişimi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C.30, Sayı:49, Ankara, 2011.
• Cöhce, Salim, “Otlukbeli Savaşına Kadar Akkoyunlular”, Anadolu Birliğinin Sağlanmasında Otlukbeli Savaşının Yeri ve Önemi Panel Bildirileri, (Haz. Enver Konukçu), Otlukbeli Belediyesi Yayınları, Ankara, 1997.
• Uğur, Ahmet, Celal-zade Mustafa Selim-name, İstanbul, 1997.
• Ünal, M. Ali, ‘‘ XVI. Yüzyılda Palu Hükûmeti’’, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:7, 1992.
• Karabulut, Serdar, Şeyh Ali Sebiti el-Palevi, Altın Kalem Yayınları, İzmit, 2014.
• Karabulut, Serdar , Zazalar Tarihi Kültürel ve Sosyal Yapı, Altın Kalem Yayınları, İzmit, 2003.
• Kılıç, Orhan, “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 10, Ankara, 1999.
• Kodaman, Bayram, Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdarî Durumu, Anadolu Basın Birliği Yayınları, Ankara, 1986.
• Metin, Mehmet, “Kayseri’de Sahtiyan Üretimi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, Kayseri, 2002.
• Mumcu, Uğur, Kürt İslam Ayaklanması, Ankara, 2008.
• Paydaş, Kazım, “Ak-koyunlular Döneminde Ticaret”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 23, Sayı: 36, Ankara, 2004.
• Rumlu Hasan, Ahsenüt-Tevarih (Çev. Cevat Cevan), Ankara, 2004.
• Şerefhan, Şerefname, (Çev. Fransızcadan Rıza Katı), Yaba yayınları, C. II/I, İstanbul, 2010.
• Tihrani, Ebu Bekir-i, Kitab-ı Diyarbekriyye (Yay. N.Luga1-F.Sümer), TTK Yay., I.Cüz, Ankara, 1993.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Arşiv ve Neşriyat Müdürlüğü, Sayı:1768.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Vakfiye Akar Defteri, Sayı: 2374.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Anadolu Tasnif Defteri, Sayı: 264.
• Yapıcı, Süleyman, Palu Tarih- Kültür-İdari ve Sosyal Yapı, Anıl Matbaa ve Ciltevi, Ankara, 2004.