CEPHEDEKİ OSMANLI YAZMALARI (ST. PETERSBURG, KİEV VE MOSKOVA KÜTÜPHANELERİNDEKİ TRABZON EL YAZMALARI

Yıl 2022, Sayı: 51, 177 - 191, 25.03.2022

İlya Vladimiroviç Zaitsev Çevirmen: Selim Karagöz

Öz

I. Dünya Savaşında Kafkas Cephesinde Rus Ordusunun başarılı askeri
harekâtları neticesinde Osmanlı topraklarının önemli bir bölümü işgal edildi. Rus
birlikleri, 18 Nisan 1916'da Trabzon'u (eski Trebizond) ele geçirdiler. Türkler,
kentin kontrolünü tekrar ancak 11 Şubat 19183 tarihinde ele geçirebildiler. Rus
hükümeti, Haziran 1916'da, "Savaş Hakkıyla Türkiye'den Ele Geçirilen Bölgelerin
Yönetimine Dair Geçici Yönetmelik" çıkardı. Buna göre; işgal edilen bölgeler
doğrudan Kafkas Ordusu Ana Komutasına bağlı olan “Türkiye Ermenistanı”
geçici valisine devredildi. Trabzon böylece yakşalık 2 yıl Rusların elinde kaldı.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Yazmalar, Rusya, St.Petersburg, Kiev, Moskova, Kütüphane, Trabzon, El Yazmaları

Kaynakça

• Akademiya nauk Ukrainskoy SSR. Tsentral'naya nauchnaya biblioteka im. V.I.Vernadskogo Katalog arabskikh rukopisey. Sost. A.V.Savchenko. Kiyev, 1988.
• Akardzha Khalit Dyundar. Trabzon stanovitsya Trapezundom: prevrashcheniye osmanskogo goroda v russkiy vo vremya Pervoy mirovoy voyny // Russkiy sbornik: issledovaniya po istorii Rossii. Red.-sost. O.R.Ayrapetov, Miroslav Yovanovich, M.A.Kolerov, Bryus Menning, Pol Cheysti. T.VIII. M.: Modest Kolerov, 2010.
• Arabskiye rukopisi Instituta vostokovedeniya. Kratkiy katalog. Pod redaktsiyey A.B.Khalidova. Chast' 1. M.: Izd-vo «Nauka», glavnaya redaktsiya vostochnoy literatury, 1986.
• Vtoroy otchet o zanyatiyakh v Trapezunte i okrestnostyakh (Prilozheniye k protokolu XII zasedaniya Otdeleniya Istoricheskikh nauk i Filologii Imperatorskoy Akademii Nauk 26 oktyabrya 1916 g.). // Izvestiya AN, VI seriya, t.10, vyp.17. Pg., 1916.
• Gurnitskiy K.I. Agafangel Yefimovich Krymskiy. M.: Izd-vo «Nauka», glavnaya redaktsiya vostochnoy literatury, 1980.
• Izvlecheniya iz protokolov zasedaniy Otdeleniya Istoricheskikh nauk i Filologii Imperatorskoy Akademii Nauk. XI zasedaniye 12 oktyabrya 1916 g. // Izvestiya AN, VI seriya, t.10, vyp.16. Pg., 1916.
• Krachkovskiy I.YU. Arabskiye rukopisi, postupivshiye v Aziatskiy Muzey Rossiyskoy Akademii Nauk s Kavkazskogo fronta // Krachkovskiy I.YU. Izbrannyye sochineniya. T. VI. M.-L.,1960.
• Krachkovskiy I.YU. Opisaniye sobraniya koranov, privezennykh iz Trapezunta akademikom F.I. Uspenskim // Izvestiya Akademii nauk. T.11, vyp.6. Pg., 1917 (Prilozheniye k protokolu 11 zasedaniya Otdeleniya Istoricheskikh nauk i filologii Imperatorskoy Akademii Nauk ot 25 yanvarya 1917 g.).
• Krim'skiy A.YU. V Trapezunti // Krim'skiy A.YU. Vibrani skhodoznavchi pratsi v p´yati tomakh. T. II. Tyurkologiya. Kiïv: Institut skhodoznavstva NANU, 2007.
• Krim'skiy A.YU. Spomini z lita 1917, pid chas moskovs'koí̈ okupatsií̈ // Pal'move gillya. Yekzotichni poyezií̈ . Chastina tretya (1917-1920). I-VI. U Kiêvi, 1922.
• Mintslov S.R. Trapezondskaya epopeya. Dnevnik. Kiyev. Trapezond. Finlyandiya. Berlin: Sibirskoye knigoizdatel'stvo, b.g. [1925].
• Protokoly zasedaniy Otdeleniya istoricheskikh nauk i filologii // Izvestiya Rossiyskoy Akademii nauk. T. XI, Vyp.17. Pg.,1917.
• Soobshcheniya i otchet akademika F.I.Uspenskogo o komandirovke v Trapezunt (Prilozheniye k protokolu X zasedaniya Otdeleniya Istoricheskikh nauk i Filologii Imperatorskoy Akademii Nauk 21 sentyabrya 1916 g.) // Izvestiya AN, VI seriya, t.10, vyp.16. Pg., 1916.
• Otchet akademika N.YA.Marra o komandirovke letom 1916 goda na Kavkaz dlya okhrany pamyatnikov v rayone voyennykh deystviy (Prilozheniye k protokolu X zasedaniya Otdeleniya Istoricheskikh nauk i Filologii Imperatorskoy Akademii Nauk 21 sentyabrya 1916 g.) // Izvestiya AN, VI seriya, t.10, vyp.16. Pg., 1916.
• Otchet professora A.Ye.Krymskogo. Uspenskiy F.I. Otchet o zanyatiyakh v Trapezunte letom 1917 g. (Dolozheno v zasedanii Otdeleniya Istoricheskikh nauk i Filologii 17 yanvarya 1918 g.) // Izvestiya Rossiyskoy Akademii nauk. T. XII, Vyp.5. Pg.,1918.
• Uspenskiy F.I. Otchet o zanyatiyakh v Trapezunte letom 1917 g. (Dolozheno v zasedanii Otdeleniya Istoricheskikh nauk i Filologii 17 yanvarya 1918 g.) // Izvestiya Rossiyskoy Akademii nauk. T. XII, Vyp.5. Pg.,1918.
• Falev P.A. Osmanskiye rukopisi, postupivshiye v Aziatskiy Muzey Rossiyskoy Akademii Nauk s Kavkazskogo fronta // Izvestiya RAN, 1918.
• Evliya Chelebi. Kniga puteshestviya (Izvlecheniya iz sochineniya turetskogo puteshestvennika XVII veka). Perevod i kommentarii. Vyp.3 Zemli Zakavkaz'ya i sopredel'nykh oblastey Maloy Azii i Irana. M.: Izd-vo «Nauka». Glavnaya redaktsiya vostochnoy literatury, 1983.
• Yastrebova O.M., Vasil'yeva O.V. Rukopisnyye knigi arabskoy grafiki i drugiye materialy vostochnogo proiskhozhdeniya. SPb., RNB, 2017 (Novyye postupleniya v Otdel rukopisey Rossiyskoy natsional'noy biblioteki (2001-2005). Vyp.4).
• Ertuğrul Özkan. Gülbahar Hatun Camii ve Türbesi // Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt 14. İstanbul, 1996