OSMANLI’NIN SON DÖNEMİ’NDE VİLAYET MÜFTÜLÜĞÜ SEÇİMİ (1887): ANKARA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 53, 81 - 98, 31.03.2023

Tülay Erçoşkun

Öz

Osmanlı Devleti'nde ilmiye sınıfının taşradaki temsilcilerinden biri
olan müftüler, ülkedeki bütün önemli vilayetlerde ve kazalarda
bulunmaktaydı ve görevleri fetva vermekti. Müftüler şeyhülislam
tarafından tayin edilmekle birlikte, kazalarda ve vilayetlerde fetva
makamını temsil etmekteydiler. Kaynaklarda Anadolu müftüleri ya da
vilayet/kaza müftüleri olarak adlandırılan taşra müftüleri bulundukları
şehrin ileri gelen kişileri arasında yer alıyorlardı. Tanzimat’tan sonra,
bulundukların yerin idare meclisi üyeliği görevini de ifa etmişlerdi.
Osmanlı Döneminde taşra müftülerinin seçimi ve atanması
konusunda elimizde kısıtlı bilgiler bulunmakla birlikte, Ankara [Vilayet]
Gazetesinde 1887 yılında vefat eden Ankara müftüsünün yerine Ankara
Vilayeti Müftülüğünde seçimin nasıl gerçekleştiği anlatılmaktaydı.
Bu çalışmada taşra müftülerinin seçimleriyle ilgili nizamnameler
aracılığıyla edindiğimiz bilgileri ayrıntılandırarak uygulamanın nasıl
olduğuna dair bir örnek teşkil eden söz konusu yazı ışığında
seçilme/atanma süreçleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Vilayet Müftülüğü, Atanma/Seçim, Ankara

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ. DH., 778/63274, H. 06 Zilhicce 1295 [1 Aralık 1878].
• Düstur, I. Tertip, C. 2, Dersaadet, 1289.........................................
• Ankara [Vilayet] Gazetesi, No: 694, 14 Cemaziye’l-ahir sene [1]304, 25 Şubat [1]302, 9 Mart 1887, s.1.
• Ankara Vilayet Salnameleri, Def’a 1, 1288 (M.1871); Def’a 2, 1289 (M. 1872); Def’a 3,1290 (M. 1873); Def’a 4,1291 (M.1874); Def’a 5,1293 (M. 1293); Def’a 7, 1295 (M. 1878), Def’a 10, 1299 (M. 1882); Def’a 11,1300 (M.1883); Def’a 11 (Mükerrer), Sene-i Maliye 1307 (M. 1891).
• BULUT Mehmet, “Osmanlı’dan Günümüze Müftülerin Seçimleri, Atanmaları ve Seçimlerinde Esas Alınan Eğitim Kriterleri”, Dini Araştırmalar, Temmuz-Aralık 2012, C. 15, S. 41, s. 80-98.
• ÇADIRCI Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK, Ankara, 1997.
• GÜVEN Gamze, Şeyhülislâmlığa Ait Üç Numaralı Telhis Defterinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi (Vr. 1-95), Bilecik Şeyhedebali Üniversitesi SBE Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• KARA Ahmet Sinan, Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Müftülük: Müftülerin Eğitim, Tayin, Azil ve Sosyal Hayattaki Konumları, İstanbul Üniversitesi, SBE İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011.
• KARAKÖSE Ayşe, Dini Teşkilatların Sosyolojisi: Kayseri Müftülüğü Örnek Olayı Üzerine Bir Din Sosyolojisi İncelemesi, Erciyes Üniversitesi, SBE, Din Sosyolojisi Bilim Dalı, Doktora, Kayseri, 2010.
• KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VI, TTK, Ankara, 1988.
• KOÇ Bekir, Osmanlı Kent Yıllıklarında Ankara: Salname-i Vilayet-i Ankara, Ankara Sanayi Odası Yayını No:63, Ankara, Mart 2014.
• ÖZKAYA Yücel, Onsekizinci Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1985.
• ÖZKUL Ali Efdal, “Osmanlı İdaresinde Kıbrıs’ta Görev Yapan Müftüler ve Faaliyetleri (1571-1878)”, Turkish Studies, Vol.8/7 Summer 2013, pp. 459-485. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.5331 erişim tarihi: 30.06.2021.
• SAVAŞ Saim, “1788-1790 Yıllarında Sivas’ta Müftü Tayinlerine Dair Bazı Bilgiler”, Prof. Dr. Necmi Ülker’e Armağan, Haz. N.N. Kara, L. Daşdemir, Ö. Küpeli, İzmir, 2008, s. 97-114.
• SÜTÇÜ Mehmet Sait, Osmanlı Anadolusu’nda Müftülük Kurumu, Uşak Üniversitesi, SBE, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Uşak, Ocak 2013.
• YAKUT Esra, “II. Meşrutiyet Döneminde Müftülerle İlgili Gerçekleştirilen Hukuki Düzenlemeler”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, III/1, 2003-2004, s. 33-54.
• YERLİKAYA Feyzullah, Osmanlı Anadolusu’nda Nakîbü’l-Eşraf Kaymakamlığı Kurumu (1750-1850), Uşak Üniversitesi SBE Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.