KARADAĞ PRENSESİ DARİNKA’NIN KARADAĞ-SIRBİSTAN İTTİFAKI GİRİŞİMLERİ (1863-1867)

Yıl 2023, Sayı: 53, 161 - 187, 31.03.2023

Ayşe Özkan

Öz

Karadağ uzun yıllar boyunca dünyevi ve uhrevi yönetimi bünyesinde
toplayan vladikalar yani prens-piskoposlar tarafından yönetilmiştir. Danilo
Petroviç Nyegoş ise Karadağ’a laik bir yönetim anlayışı getirerek din
işlerini piskoposa devretmiştir. Danilo kısa hükümranlığında Osmanlı
Devleti’ne sık sık başkaldırmış ve bağımsızlık istemiştir. O, ilk olarak
1852’de isyan etse de bu isyan Osmanlı kuvvetleri tarafından bastırılmıştır.
Kırım Savaşı sırasında tarafsız kalan Danilo bazı isteklerde bulunmuş
ancak elde edememiştir. 1857’de Hersek İsyanı’na yardımda bulunan
Danilo’ya Fransızlar da silah yardımı yapmışlardır. İsyana yardımlarından
dolayı 1858’de Osmanlı Devleti ile tekrar savaş başlamıştır. Gahova’da
zafer kazanan Danilo Osmanlı Devleti’ni sınır çizmeye zorlaamış ve
uluslararası itibar kazanmıştır. Büyük devletler Karadağ’ı fiili olarak
tanırken yasal olarak tanımamışlardır. Danilo 1860’da Karadağlı bir kişinin
suikastı sonucu öldürülmüştür. Kendisi 1855 yılında evlendiği Darinka
Kvekiç ile Karadağ’ı modernleştirmek için çalışmıştır. Son derece bilgili
olan Darinka eşinin ölümünden sonra tahta geçen Nikola Petroviç Nyegoş
üzerinde çok etkili olmuştur. Sırbistan ile birleşerek Karadağ’ın merkezde
olacağı “Büyük Sırbistan”ı kurmayı hedefleyen Nikola’nın akıl hocalığını
Darinka yapmıştır. 1862’deki savaşı Osmanlı Devleti kazanmış ve Nikola
bağlılığını bildirmiştir. Ancak “sahip olduğu erkeksi ruh ve enerjiisi ile tehlikeli”
olan Darinka Karadağ prensinin Sırbistan prensi tarafından evlat
edinilmesi için aktif olarak çalışmıştır. Sırbistan prensi Mihail Obrenoviç’in
vârissiz ölümünden sonra iki prensliğin birleştirilmesini hedefleyen
Darinka 1863’te Belgrad’a giderek görüşmelerde bulunmuştur. Osmanlı
Devleti bununla ilgili elçilerini bilgilendirmiştir. Fransa taraftarı Darinka’nın faaliyetleri, Rusya’nın ve Rus taraftarlarının tepkisini çekse de
onun Nikola üzerindeki etkisi sürmüştür. Sırbistan ile yakınlaşma
çalışmaları meyvesini vermiş ve 5 Ekim 1866’da Karadağ- Sırbistan ittifak
anlaşması Çetine’de imzalanmıştır. 1867’de Rus taraftarları galip gelmiş ve
Darinka Çetine’den ayrılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Danilo Petroviç Nyegoş, Darinka Kvekiç, Nikola Petroviç Nyegoş, Mihail Obrenoviç, Karadağ

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi; A. MKT. MHM) 328/65 09.Za.1281 (05.04.1865).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); Sadaret Mektubi Umum Vilayat; (A. MKT. UM) 148/57 29.S.1270 (01.12.1853).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi ; A. MKT. UM. 425/64 21.S.1277 (08.09.1860).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); Hariciye Nezareti Petersburg Sefareti; (HR. MKT) 349/75 03.Ra.1277 (19.09.1860).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); Hariciye Nezareti Siyasi; (HR. SFR.1) 5/47 09.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); (HR. SYS) 205/22 24.01.1857.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 207/10 31.12.1861.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 207/22 16.10.1862.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 1402/4-1 09.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 1402/4-2 09.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS.1402/4-3 09.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 1402/4-5 09.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 1402/4-6 09.04 1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 1402/4-7 09.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 207/40 16.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 207/43 30.04. 1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 208/26 28.07.1864.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 208/27 13.08.1864.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 208/43 15.12.1864.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 209/4 24.08.1865.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 209/8 18.12.1865.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 209/11 03.01.1866.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 209/25 14.06.1866.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 209/27 05.07.1866.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 209/28 05.07.1866.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 207/40 16.04.1863.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 210/7 04.04.1867.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); HR. SYS. 210/14 10.07.1867. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); İrade Hariciye; (İ. HR) 232/13671 1285.S.29 (21.06.1868).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA); İrade Hariciye; İ. HR. 103/5040, 29.M.1270 (01.11.1853).
• Ruzname-i Ceride-i Havadis, 13.C.1285, Sayı. 1000.
• ANDONYAN, Aram, Balkan Savaşı, Çev. Zaven Biberyan, İstanbul, 1999.
• ASLANTAŞ, Selim, “Birinci Balkan İttifakı, 1866-1868”, A.Ü.DTCF Dergisi, Cilt 52, Sayı2, 2012, s. 1-14.
• CORCEVİÇ, Dimitriye, Revolutions Nationales Des Peuples Balkaniques 1804- 1914, Belgrad, 1965.
• DARKOT, Besim, “Karadağ”, İslam Ansiklopedisi, C.6, İstanbul, 1955, s. 221-230.
• DRAGNICH, Alex N., Serbia Through the Ages, Columbia University Press, 2004.
• GÖLEN, Zafer, “Karadağ Devleti’nin Doğuşu: Osmanlı-Karadağ Sınır Tespiti (1858-1860)”, Belleten, 78 (282), Ağustos 2014, s. 659-698.
• GÖLEN, Zafer, “1852-1853 Karadağ Askeri Harekâtı ve Sonuçları”, History Studies, 1 (1), 2009, s. 212-296.
• GÖLEN, Zafer, “1862 Karadağ Askeri Harekâtı ve Sonuçları”, Belleten, 75 (273), Ağustos 2011, s. 503-544.
• HAYTA, Necdet, Tarih Araştırmalarına Kaynak Olarak Tasvir-i Efkâr Gazetesi (1278-1286/1862-1869), Ankara, 2002.
• KAPICI, Özhan, “Slav Birliğinden Balkan Birliğine:1866-1868 Birinci Balkan İttifakı ve Rus Dış Politikasında Balkanlar Çıkmazı”, Güney- Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 28, 2015-2, s. 77-119.
• MACH, Marie,” Memories of Montenegro”, The Open Court, XXVIII (6), Haziran 1914, s. 321-344.
• MARKOVİÇ, Slobodan G., “Anglophiles in Balkan Christian States (1862-1920)”, Balcanica, Sayı 40 (XL- 2009), Ed. Duşan T. Batakovich, Belgrad, 2010, s. 95-145.
• ÖZCAN, Uğur, II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı -Karadağ Siyasi İlişkileri, Ankara, TTK. Yay., 2012.
• ÖZCAN, Uğur, “II. Abdülhamid’in Diplomasisinde Yüksek Topuklar: Karadağ Prensesi Milena ve Sultan Abdulhamid”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 32, Güz 2012, s. 113-140.
• ÖZDEM, Ali Gökçen, Karadağ’ın Osmanlı Egemenliği’ne Karşı Mücadelesi (1830-1878), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2012.
• ÖZKAN, Ayşe, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı (1830-1878), İstanbul, IQ Yay., 2011.
• ÖZKAN, Ayşe, “Karadağ Prensi Nikola ve Damadı Prens Petar Karacorceviç’in Sırp Tahtında Hak İddiaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42), Şubat 2016, s. 735-748.
• PAVLOWITCH, Stevan K., Serbia: The History of an Idea, New York University Press, 2002.
• ROBERTS, Elizabeth, Realm of the Black Mountain, A History of Montenegro, Londra, 2007.
• SEDES, İ. Halil, 1876-1877 Osmanlı-Karadağ Seferi, Ankara, 1936.
• SLOANE, William M., Bir Tarih Laboratuvarı Balkanlar, Çev. Sibel Özbudun, İstanbul, 1987.
• STOYANOVİÇ, Mihailo D., The Great Powers and the Balkans 1875-1878, Cambridge University Press, 1968.
• ŞENTÜRK, Hüdai, “Tuna Vilayeti’nin Teşkiline, Karadağ ve Hersek Vukuatına (1861) Dair Cevdet Paşa Tarafından Kaleme Alınan Layiha”, Belleten, LIX, (226), Aralık 1995, s. 715-737.
• TEMPERLEY, Harold W. V., History of Serbia, Londra, 1917.
• TODİÇ, Milanka, Fotografiya u Srbiju u XIX Veku, Belgrad, 1989.
• URHAN, Vahit Cemil, Karadağ’ın Bağımsızlığını Kazanması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• VOYVODİÇ, Mihailo, İzazovi Sırpske Spoljne Politike: 1791-1918: ogledi rasprave, Urednik: Tibor Jivkoviç, Belgrad, 2007.