KADIKÖY BELEDİYESİNİN KURULUŞ SÜRECİ VE MECLİS ÜYELERİ

Yıl 2023, Sayı: 53, 207 - 234, 31.03.2023

Serap Şimşek Padar

Öz

Kadıköy, 19. yüzyıl ortalarına kadar İstanbul’un rağbet gören
sayfiyelerinden biridir. Bu tarihten sonra, nüfusun artması, yerleşimin
gelişmesi ve varlıklı insanlar tarafından yapılan yatırımlarla kentsel bir alana
dönüşmesi, belediye hizmetlerine duyulan ihtiyacı da arttırır. 1868
tarihinde yürürlüğe giren Dersaadet İdâre-i Belediye Nizâmnâmesi ile
Şehremaneti yeniden organize edilir. Nizamnameye göre İstanbul
kurulması öngörülen 14 belediye dairesine ayrılır. Bunlardan biri de
Kadıköy’dür. 1875’te bölge sakinlerinin girişimiyle belediye kurulur.
Kadıköy belediye meclisi oluşturulurken, kurulma talebi dilekçesinin
altındaki 55 imzadan 12’si seçilir. Müslüman, gayrimüslim ve yabancılardan
oluşan bu 12 meclis üyesinin çoğunluğu banker ve memurlardan oluşur.
Aynı zamanda emlak yatırımcısı da olan bu bankerler, Kadıköy’de GalataPera bölgesine alternatif bir kentsel alan yaratma çabasındadır. Böylece
hem sakini olarak yaşadıkları bölgenin yaşam kalitesini hem de
yatırımlarının değerini arttırmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Kadıköy, Belediye Meclisi, Banker, Emlak Yatırımı

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi; İrade, Dosya Usulü (İ..DUİT) 56/50, 56/51, 56/54.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi; Maliye, Varidat Defterleri (ML.VRD.d...) 3786.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi; Şûra-yı Devlet, (ŞD) 683.06, 2505-35.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi; Topkapı Sarayı Arşivi Evrakı (TS.MA.e) 1410-90-0.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi; Hariciye Nezareti Tahrirat, (HR.TH..)128-123.
• Les Français en Turquie Constantinople (Istanbul) (1795-1903), 3. cilt. 4 c. Nantes: Centre des Archives Diplomatiques de Nantes, 2005.
• Les Français en Turquie Constantinople (Istanbul) (1795-1903), 4. cilt. 4 c. Nantes: Centre des Archives Diplomatiques de Nantes, 2005.
• St. Pierre ve Paul Kilisesi Arşivi; Liber I. Baptizatorum, matrimoniorum et mortuorum. [1740-1823]”. St Pierre Kilisesi Arşivi.
• St. Pierre ve Paul Kilisesi Arşivi; Liber II. Matrimoniorum, baptizatorum, defunctorum [1823-1846]”. St Pierre Kilisesi Arşivi.
• “The New Municipal Council”, The Levant Herald, 17 Mayıs 1867.
• “Chronique”, The Levant Herald, 8 Kasım 1870.
• “Chronique”, The Levant Herald, 3 Mart 1871.
• The Levant Herald, 11 Mayıs 1871.........
• “Mülkiye”, Takvim-i Vekayi, 17 Şaban 1288 (1 Kasım 1871).
• “British Colonies on The Bosphorus”, The Times, 22 Şubat 1876.
• AKBULUT, M. Rıfat. “Kadıköy”. İçinde Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4:329-39. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı, 1993.
• AKYILDIZ, Ali. Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1993.
• ALKAN, Mehmet Ö. “Osmanlı’da Sayfiyenin İcadı”. İçinde Sayfiye-Hafiflik Hayali, 2. bs, 15-44. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• “Altıncı Dâire-i Belediyye Nizâmâtı [1857]”. İçinde Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 4:1601-4. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• Annuaire Oriental de Commerce de la Magistrature, 1883. İstanbul: Cervati Frères & D. Fatzea, 1883.
• ARGENTİ, Philip P. Libro D’Oro de la Noblesse de Chio. Londra: Oxford Univesity Press, 1955.
• ARSEVEN, Celal Esad. Kadı Köyü Hakkında Belediye Araştırmaları. Çeviren Cahit Kayra. İstanbul: Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları, 2011.
• BARUH, Lorans İzabel. “The Transformation of the ‘Modern’ Axis of Nineteenthcentury Istanbul: Property, Investments and Elites from Taksim Square to Sirkeci Station”. Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2009.
• The Times. “British Colonies on The Bosphorus”, 22 Şubat 1876.
• CERVATİ, Raphael C. Annuaire Oriental du Commerce de L’ındustrıe de L’Administration et de La Magistrature, 1881. İstanbul: Publié Cervati Fréres & D. Fatzea, 1881.
• ———. Annuaire Oriental du Commerce de L’Industrie de L’Administration et de La Magistrature, 1896. İstanbul: Cervati Fréres & Cie, 1896.
• ———. L’Indicateur Ottoman Annuaire-Almanach du Commerce et de L’Industrie, 1880. Paris: Cervati Fréres & D. Fatzea, 1880.
• CHATİİOANNOU, Maria Christina. “Greek Merchants in Victorian England”. İçinde Greek Diaspora and Migration since 1700, Society, Politics and Culture, editör Dimitris Tziovas. Surrey: Ashgate Publishing, 2009.
• ÇELİK, Zeynep. 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul. Çeviren Selim Deringil. 3. bs. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• DAĞDELEN, İrfan, ed. Alman Mavileri, 1913-1914 I. Dünya Savaşı Öncesi İstanbul Haritaları. C. 1. 3 c. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kütüphaneler ve Müzeler Müdürlüğü, 2006.
• ———, ed. Charles Edouard Goad’un İstanbul Sigorta Haritaları Plan D’Assurance Constantiople. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kütüphaneler ve Müzeler Müdürülüğü, 2007.
• “Dersaâdet İdâre-i Belediyye Nizamnâmesi [1868]”. İçinde Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 4:1615-24. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• EKDAL, Müfid. Kapalı Hayat Kutusu Kadıköy Konakları. 5. bs. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 2014.
• ELDEM, Edhem. Osman Hamdi Bey İzlenimler 1869-1885. İstanbul: P Kitaplığı, 2015.
• ERGİN, Osman Nuri. “Altıncı Dâire-i Belediye”. İçinde Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 3:1307-43. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• ———. “İstanbul’da Devâir-i Belediyye Teşkilatı”. İçinde Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 3:1345-1512. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• ———. “İstanbul’da Devâir-i Belediyye Teşkilatı”. İçinde Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 3:1345-1494. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• ERYILMAZ, Bilal. “İstanbul Belediyesi Tarihi”. İçinde İstanbul Şehir ve Belediye, editör Ahmed Nedim, 43-58. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 2002.
• GÜLSOY, Ufuk, ve NAZIR, Bayram. Türkiye’de Ticaretin Öncü Kuruluşu Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923. İstanbul: İTO Yayınları, 2009.
• KAZGAN, Haydar. Galata Bankerleri. 2. bs. C. 1. 2 c. Ankara: Orion Yayınları, 2005.
• ———. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Şirketleşme. İstanbul: Creative Yayıncılık, 1999.
• KOLOĞLU, Orhan. Cercle D’Orient’dan Büyük Kulüp’e. İstanbul: Boyut Kitapları, 2005.
• KUBAN, Doğan. İstanbul, Bir Kent Tarihi. Çeviren Zeynep Rona. 2. bs. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Les Français en Turquie Constantinople (Istanbul) (1795-1903), 3. cilt. 4 c. Nantes: Centre des Archives Diplomatiques de Nantes, 2005.
• Les Français en Turquie Constantinople (Istanbul) (1795-1903), 4. cilt. 4 c. Nantes: Centre des Archives Diplomatiques de Nantes, 2005.
• L’Indicateur Constantinopolitain Guide Commercial, Premiére Année, 1868. İstanbul: Cervati Fréres & Cie, 1868.
• Mehmed Süreyya. “Yâver Mustafa Efendi”. İçinde Sicill-i Osmanî, editör Nuri Bayraktar, çeviren Seyit Ali Kahraman, 5:1381-82. Tarih Vakfı Yurt Yayınları-Kültür Bakanlığı, 1996.
• MEMİŞ, Şefik. Anadolu Yakasının İlk Belediyesi Beykoz: 10. Daire-i Belediye. İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları, 2020.
• OKTAY, Tarkan. Osmanlı’da Büyükşehir ve Belediye Yönetimi İstanbul Şehremaneti. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011.
• ———. Osmanlı’da Büyükşehir ve Belediye Yönetimi İstanbul Şehremaneti. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011.
• ORTAYLIı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri: 1840-1880. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000.
• ———. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Gözden geçirilmiş 3. baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2018.
• ÖZTÜRK, Cemil. “Haydarpaşa-İzmit Hattı”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
• ROSENTHAL, Steven. “Foreigners and Municipal Reform in Istanbul: 1855-1865”.
• International Journal of Middle East Studies 11, sy 2 (1980): 227-45.
• ROSENTHAL, Steven T. The Politics of Dependency: Urban Reform in Istanbul. Westport, Connecticut: Greenwood Press, 1980.
• SALAH, Ebru. “Suburban Landscape Around Anatolian Railways, from Mid-Nineteenth Century to The World War II”. Doktora, ODTÜ, 2013.
• Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1281 (1864). İstanbul: Takvimhane-i Amire, 1864.
• Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1282 (1865). İstanbul: Matbaa-i Amire, 1865.
• Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Sene 1283 (1866). İstanbul: Matbaa-i Amire, 1866.
• SCHEDA, Josef Ritter von. “General-Karte der Europaeischen Turkei und des Konigreiches Griechenland. Herausgegeben von Josef Ritter v. Scheda. K.K. Oesterr Oberst. (with) Plan von Constantinopel.” Viyana: Artaria, 1869. https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~325826~90094723:XI--Plan-vonConstantinopel sort=Pub_List_No_InitialSort%2CPub_Date%2CPub_List_No%2CSeries_No&qvq=w4s:/what%2FOttoman%2BMapping;q:istanbul;sort:Pub_List_No_InitialSort%2CPub_Date%2CPub_List_No%2CSeries_No;lc:RUMSEY~8~1&mi=54&trs=210.
• SCHİMDTT, Oliver Jens. Les Levantins, Cadres de Vie et İdentités d’un Groupe EthnoConfessionnel de L’Empire Ottoman au “Long” 19e Siécle. İstanbul: Isıs Press, 2007.
• SEFER, Semih. Lorandolar ve Tübiniler Osmanlı Devletinde Levanten Banker Aileler ve Faaliyetleri. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2020.
• SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet. Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciğilin Doğuşu. Yerel Yönetim Metinleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• SPERCO, Willy. Les Italiennes de Turquie. İstanbul: Lui Zelliç Matbaa, t.y.
• SPP001. “Liber I. Baptizatorum, matrimoniorum et mortuorum. [1740-1823]”. St Pierre Kilisesi Arşivi, t.y. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/15323?mode=simple.
• SPP02. “Liber II. Matrimoniorum, baptizatorum, defunctorum [1823-1846]”. St Pierre Kilisesi Arşivi, t.y. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/15323?mode=simple.
• ŞENİ, Nora. “The Camondos and Their Imprint on 19th Century Istanbul”. International Journal of Middle East Studies, sy 26 (1994): 663-75.
• TEKELİ, İlhan. “19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü”. İçinde Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, 9. bs, 525-39. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• ———. İstanbul’un Planlanmasının ve Geliṣmesinin Öyküsü. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2013.
• TUGAY, Emine Fuat. Bir Aile Üç Asır. Çeviren Şeniz Türkömer. 2. bs. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• “Turuk ve Ebniye Nizamnamesi”. İçinde Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, 4:1672-85. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• TUTEL, Eser. Seyr-i Sefain Öncesi ve Sonrası. 2. baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.“Views of the Moda district of Istanbul”. Erişim 19 Eylül 2021. http://www.levantineheritage.com/moda2.htm.
• YAĞAN, Nefise Burcu. İstanbul’un Tarihi Sayfiye Alanları ve Dönüşüm Süreçleri. İstanbul: Libra Kitap, 2018.
• YAŞAR, Filiz. “Yunanistan’ın Kuruluş Sürecinde Sakız Adası (1821-1829)”. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, 2004.
• YILMAZ, Havva. “Everyday Life, Status Groups and The Sayfiye Culture in Kadıköy during The Second Constitutional Period”. Yüksek Lisans, İstanbul Şehir Üniversitesi, 2017.
• YILMAZ, Nihat. “Osmanlı Milli İtibar Bankası”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• İnternet Kaynakları; “Views of the Moda district of Istanbul”. Erişim 16 Şubat 2023. http://www.levantineheritage.com/moda2.htm.
• İnternet Kaynakları; SCHEDA, Josef Ritter von, “General-Karte der Europaeischen Turkei und des Konigreiches Griechenland. Herausgegeben von Josef Ritter v. Scheda. K.K. Oesterr Oberst. (with) Plan von Constantinopel.” (Viyana: Artaria, 1869), Erişim 16 Şubat 2023, https://www.davidrumsey.com.