Dil ve anlatım 11. sınıf ders kitaplarının dil bilgisi öğretimi açısından incelenmesi / An investigation of the eleventh grade language and expression course books according to grammar teaching

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 1, 9 - 26, 27.07.2015

Mehmet Bahar

Öz

Metin türlerini öğrenme ve büyük yapılı metinler üretme 11. sınıf Dil ve Anlatım derslerinin temel hedefidir. Bu amaçlara ulaşmada ise dil bilgisi öğretimiyle ilgili etkinlikler kritik rol oynar.  Bu etkinliklerin etkin öğrenme yöntemleri doğrultusunda hazırlanmaları ve metin üretimini desteklemeleri gerekir. Bu nedenle on birinci sınıflarda kullanılan Dil ve Anlatım ders kitaplarındaki dil bilgisi öğretimiyle ilgili etkinliklerin incelenmesi çok önemlidir. Böyle bir incelemede dil bilgisi öğretimi etkinliklerin niteliğini belirlemek içinse Bilişsel Taksonomi ve uzman görüşlerinden yararlanılabilinir.

Bu çalışmada, Ankara ve Amasya illerinde rastlantısal olarak seçilen iki lisenin on birinci sınıfında 2011-2012 Eğitim Öğretim Yılı’nda okutulmakta olan, iki farklı yayınevince basılan Dil ve Anlatım ders kitaplarındaki dil bilgisi etkinlikleri doküman incelemesi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda ders kitaplarında çoğunlukla “tümdengelim” yönteminin kullanıldığı, geliştirilen etkinliklerde çoğunlukla “olgusal bilgi” boyutunu içeren konuların ele alındığı, bilişsel süreçlerden en çok “çözümle” ye yönelik uygulamaların yapıldığı, “cümle bilgisi”nin en sık işlenen konu olduğu, her iki kitapta da aynı terimin farklı adlarla anılmasının yanı sıra aynı kitap içerisinde aynı terimin diğer adlarına da yer verildiği, “yeniden üret” bilişsel sürecinde ve “üstbilişsel bilgi” boyutunda hiçbir etkinlik tasarlanmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dil bilgisi öğretimi, bilgi boyutu, bilişsel süreç boyutu, tümdengelim, tümevarım

An investigation of the eleventh grade language and expression course books according to grammar teaching

Öz

Learning the text types and production of macro structure texts are the main aim of 11th
grade Language and Expression course. Grammar teaching activities plays a key role for
achieving this aim. These activities should be prepared according to active learning methods
and support text production. Therefore investigation of grammar activities in this
lessons’ books is very important. In an investigation about determining of quality of
grammar teaching activities The Cognitive Taxonomy and expert notions can be used.
In this study, two course books are examined with document analyse method. These books
are pressed by two different publisher. They were current eleventh grade Language and
Expression courses textbooks in education term of 2011-2012. They are collected from
randomly chosen high schools in Ankara and Amasya.
According to this presented study, the deductive method is the most used method in two
books. Grammar activities of these books content to factual knowledge dimension frequently.
The "analyze" cognitive process dimension is the most intended development
dimension area and syntax topics are a large part of grammar activities in two books. Also,
it is the obtained that these books refers to different names of same grammar term and
there isn’t any activity which include metacognitive knowledge and creat cognitive
progress dimensions.

Anahtar Kelimeler

Grammar teaching, knowledge dimension, cognitive process dimension, deductive method, inductive method

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Anlam Bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2009). Anlambilim (Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi). Ankara: Engin Yayınevi.
• Amer, A. (2006). Reflections on Bloom's Revised Taxonomy. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 4(8), 213-230.
• Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., Airasian, P. W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., . . . Wittrock, M. C. (2001). A Taxonomy for Learning and Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy of Educational Objects. Boston: Addison Wesley Longman.
• Arı, A. (2011). Bloom'un Gözden Geçirilmiş Bilişsel Alan Taksonomisinin Türkiye'de ve Uluslararası Alanda Kabul Görme Durumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 749-772.
• Aşılıoğlu, B. (1994). Ortaokullarda Türkçe Öğretimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Balcı, A. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Baştürk, M. (2004). Dil Edinim Kuramları ve Türkçenin Anadili Olarak Edinimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Calp, M. (2005). Özel Öğretim Alanı Olarak Türkçe Öğretimi. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Cemiloğlu, M. (2009). Dil Bilimi Açısından Türkçe Yazılı Anlatım ve Anlatım Teknikleri Öğretimi. Bursa: Alfa Aktüel.
• Çiftci, M. (2006). Türkçe öğretiminin sorunları. G. Gülsevin, ve E. Boz (Dü.) içinde, Türkçenin Çağdaş Sorunları (s. 77-134). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Dolunay, S. K. (2012). Dil Bilgisi Öğretiminde Temel Yaklaşımlar, Yöntemler ve Teknikler. M. Özbay (Dü.) içinde, Türkçe Eğitimi Açısından Dil Bilgisi Öğretimi (s. 105-102). Ankara: Pegem Akademi.
• Ediskun, H. (1996). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, S. (2005). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Gencan, T. N. (1983). Dilbilgisi. İstanbul: Kanaat Yayınları.
• Göğüş, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Güneş, F. (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güneş, F. (2013). Yapılandırmacı Yaklaşımda Dil Bilgisi Öğretimi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 171-187.
• Heer, R. (2009, March). A Model of Learning Objectives. 09 05, 2014 tarihinde Iowa State University: http://www.celt.iastate.edu/teaching-resources/effective-practice/revised-blooms-taxonomy adresinden alındı.
• Hudson, R. (1992). Teaching Grammar: A Guide for the National Curriculum. Blackwell: Oxford.
• Kavcar, C., vd. (1997). Türkçe Öğretimi: Türkçe ve sınıf öğretmenleri için. Ankara: Engin Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Küçükahmet, L. (Dü.). (2004). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Küçükahmet, L. (2005). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Marshall, J. (1994). Ana Dili ve Yazın Öğretimi Avrupa Devletleri Müfredat Programlarının İncelenmesi-Uygulanan Yöntemler. (C. Külebi, Çev.) İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• MEB (2011). Dil ve Anlatım Dersi Öğretim 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı [Çevrim İçi: www.meb.gov.tr 12/12/2011]
• Murcia, M. C. (1998). Tecniques and Resources in Teaching Grammar. Oxford: Oxford University Press.
• Onan, B. (2005). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Öğretiminde Dil Yapılarının Anlama Becerilerini (Okuma/Dinleme) Geliştirmedeki Rolü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özbay, M. (2006). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri I. Ankara: Öncü Basımevi.
• Sağır, M. (2002). İlk Öğretim Okullarında Dil Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Sezer, A. (1994). Anadili Öğretiminde Dilbilgisinin Yeri, Uygulamalı Dilbilim Açısından Türkçenin Görünümü. Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Şimşek, R. (1981). Türkçe Anlatım. Trabzon.
• Vardar, B. vd. (1980). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.