Sınıf Öğretmenlerinin Türkçe Derslerinde Sordukları Soruların İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 95 - 109, 31.12.2023

Mehmet Can , Mustafa Yıldız

https://doi.org/10.35233/oyea.1310337

Öz

Çalışmada, sınıf öğretmenlerinin ders sürecinde sordukları soruların pedagojik açıdan incelenmesini amaçlamaktadır. Bu doğrultuda çalışmada, sınıf öğretmenlerinin Türkçe dersinde sordukları soruların; cevap kaynağını, sorulma yerlerini, soruları oluştururken yararlanılan kaynakları ve soru-cevap etkinliğinin süresini belirlemeye odaklanılmıştır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Bolu’da bir devlet okulunun üç farklı dördüncü sınıf şubesi oluşturmaktadır. Veri toplama tekniği olarak gözlem ve görüşmeye başvurulmuştur. Araştırmada veri toplama araçları olarak Türkçe dersi öğretmen soruları inceleme formu ve görüşme formu kullanılmıştır. Her sınıfta, bir hafta (sekiz saat) olmak üzere toplam üç hafta (24 saat) gözlem yapılarak bütün Türkçe dersleri gözlemlenmiştir. Gözlemlerin ardından sınıf öğretmenleriyle görüşme yapılmıştır. Veri toplama araçlarında yer alan ana başlıklar tema olarak kabul edilip elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin Türkçe dersinde sordukları soruların cevap kaynakları bakımından çoğunluğunun (%68) düşük düzey düşünme becerisi gerektiren “metin içi” sorular olduğu görülmüştür. Türkçe dersinin işlenişinde kullanılan soruların önemli bir kısmını (%43.2) öğretmenler tarafından oluşturulan sorulardan oluştuğu belirlenmiştir. Bunlara ek olarak soruların büyük çoğunluğunun (%88.9) “okuma sonrası” sorulduğu ve öğretmenlerin dersin neredeyse yarısını (18 dakika, 8 saniye) soru cevap etkinliğine ayırdıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe dersi, Öğretmen soruları, Soru-cevap etkinliği, cevap kaynakları sınıflandırması

Etik Beyan

Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında belirtilen kurallara uyulmuş, “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden kaçınılmıştır. Araştırma için Gazi Üniversitesi Etik Komisyonu’nun 09.11.2022 tarih ve 18 sayılı toplantısında 2022-1184 araştırma kodu ile etik açıdan bir sakınca bulunmadığına yönelik oy birliği ile karar verilmiştir.

Teşekkür

Araştırmamızda gönüllü katılım sağlayan sınıf öğretmenlerimize ve araştırmanın ilk okuyucusu olan Türkçe Öğretmeni Cihan GÜVEN 'e şükranlarımızı sunarız.

An Investigation of the Questions Asked by Classroom Teachers in Turkish Lessons

Öz

The aim of the study is to examine the questions asked by classroom teachers during the lesson process from a pedagogical perspective. In this direction, the study focused on identifying the questions asked by classroom teachers in the Turkish lesson, the source of the answer, the places where they were asked, the resources used in forming the questions, and the duration of the question-answer activity. The case study model, one of the qualitative research methods, was used in the study. The study group consisted of three different fourth grade classes of a public school in Bolu, Türkiye. Observation and interview were used as data collection techniques. In the study, Turkish lesson teacher questions, a review form and an interview form were used as data collection instruments. In each class, all Turkish lessons were observed for one week (eight hours), for a total of three weeks (24 hours). After the observations, the class teachers were interviewed. The main headings in the data collection instruments were accepted as themes and the data obtained were analyzed using the descriptive analysis method. As a result of the research, it was found that the majority (68%) of the questions asked by teachers in Turkish classrooms in terms of sources of answers were "in-text" questions that required low level thinking skills. It was found that a significant proportion (43.2%) of the questions used in the Turkish lesson consisted of questions created by the teachers. It was also found that the majority of questions (88.9%) were asked 'after reading' and that teachers spent almost half of the lesson (18 minutes 8 seconds) on question and answer activities.

Anahtar Kelimeler

Turkish lesson, Teacher questions, question-answer activity, classification of answer sources

Etik Beyan

In this study, the rules specified in the “Directive on Scientific Research and Publication Ethics of Higher Education Institutions” were followed and the actions specified under the title of “Actions Contrary to Scientific Research and Publication Ethics” were avoided. In the meeting of the Ethics Commission of Gazi University Rectorate held on 09.11.2022 and numbered 18, it was unanimously decided that there was no ethical drawback with the research code 2022-1184.

Kaynakça

• Akyol, H. (1994). An analysis of questions in three fourth-grade basal reader anthologies from an intertextual perspective [Unpublished doctoral dissertation]. University of Pittsburgh.
• Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5. sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(26), 169-178. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10370/126917
• Akyol, H. (2020). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri.  Pagem Akademi.
• Akyol, H., Yıldırım, K., Seyit, A., ve Çetinkaya, Ç. (2013). Anlamaya yönelik nasıl sorular soruyoruz?. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 41-56. https://dergipark.org.tr/en/pub/mersinefd/issue/17382/181527
• Altun, K. ve Yıldız, D. (2023). Yenilenmiş Bloom Taksonomisi ve PISA okuma becerileri yeterliklerine göre 8. sınıf Türkçe ders kitabı tema değerlendirme sorularının incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 24(1), 90-106. https://doi.org/10.12984/egeefd.1128483
• Ateş, S. (2011). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe dersi öğrenme-öğretme sürecinin anlama öğretimi açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ateş, S. , Güray, E. , Döğmeci, Y. & Gürsoy, F. F. (2016). Öğretmen ve öğrenci sorularının gerektirdikleri zihinsel süreçler açısından karşılaştırılması. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 4(1), 1-13. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oyea/issue/27301/287409
• Aslan, C. (2011). Soru sorma becerilerini geliştirmeye dönük öğretim uygulamalarının öğretmen adaylarının soru oluşturma becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 36(160). http://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/viewFile/713/273
• Aydın, M., ve Uçgun, D. (2020). Ortaokul Türkçe dersi sınav sorularının Program’daki kazanımlara göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 343-356. https://doi.org/10.16916/aded.678478
• Bailey-Henry, S. (2018). Teachers' Perspective of Question-Answer Relationship and Reading Comprehension: A Case Study [Unpublished doctoral dissertation]. University of Phoenix.
• Baysen, E. (2006). Öğretmenlerin sınıfta sordukları sorular ile öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevapların düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 21-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49106/626652
• Benzer, A. (2019). Türkçe ders kitaplarının PISA okuma yeterlik düzeyleri ile imtihanı. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 7(2), 96-109. https://doi.org/10.35233/oyea.659740
• Büyükalan Filiz, S., (2009). Soru cevap yöntemi eğitiminin öğretmenlerin soru sorma bilgisi ve soru sorma tekniklerine etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 167-195. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbedergi/issue/11252/134476
• Büyükalan Filiz, S., Çelik, S., ve Toraman, Ç. (2018). Sınıf İçi Soru Sorma Teknikleri Ölçeği’nin (SİSSTÖ) geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(2), 197-212. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/41575/449004
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi
• Creswell, J. W., & Yöntemleri, N. A. (2015). Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir, çev. edt.), Siyasal. (Orijinal metin basım tarihi 2013)
• Cortese, E. E. (2020). The application of question-answer relationship strategies to pictures. The Reading Teacher, 57(4), 374-380. http://dx.doi.org/10.29322/IJSRP.12.06.2022.p12647
• Çakıcı, Y., Ürek, H., ve Dinçer, E., (2012) İlköğretim öğrencilerinin soru oluşturma becerilerinin incelenmesi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 43-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17379/181469
• Çeliktürk Sezgin, Z., ve Gedikoğlu Özilhan, Y. (2019). 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353-367. https://doi.org/10.16916/aded.530191
• Day, R. R., & Park, J. S. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a foreign language, 17(1), 60-73. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ689120.pdf
• Dindar, H. ve Demir, M. (2006). Beşinci sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersi sınav sorularının bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 87-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6752/90792
• Eroğlu, S. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom taksonomisi'ne göre değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Green, S. (2019). The effects of question-answer relationship (SCİ) instruction on standardized reading test scores of third grade students [Unpublished doctoral dissertation]. University of North Carolina.
• Güfta, H., ve Zorbaz , K. Z. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi yazılı sınav sorularının düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 205-218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4379/60044
• Humphries, J. M. (2013). Exploring students' questions, reading motivations, and processes during comprehension of narrative text [Unpublished doctoral dissertation]. Fordham University.
• Kanık Uysal, P., Akın Arıkan, Ç., Acar Erdol, T., Bayrak Özmutlu, E., ve Akyol, H. (2022). Türkçe dersi sınav sorularının özgünlük, madde türü, madde yazma ölçütleri ve bilişsel düzey açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 47(210). https://doi.org/10.5281/zenodo.7394230
• Kaya, G. (2005). 2003-2004 Eğitim-Öğretim yılında ilköğretim 7. sınıflarda okutulacak Türkçe ders kitaplarındaki hazırlık çalışmaları ve metni anlama sorularının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Kılıç, D., ve Bahattin, E. (2015). Sınıf öğretmenlerinin soru sorma stratejileri ve karşılaştıkları sorunlar. Manas Journal of Social Studies, 4(5), 230-243. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjss/issue/40500/485209
• Kocaarslan, M., ve Yamaç, A. (2018). Sınıf öğretmenlerinin Türkçe dersi sınavlarında sordukları metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 431-448. https://doi.org/10.24315/trkefd.356769
• Kuzu, T. S. (2004). Etkileşimsel modele uygun okuma öğretiminin Türkçe bilgilendirici metinleri anlama düzeyine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 55-77. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/509203
• McComas, W. F., & Abraham, L. (2004). Asking more effective questions. Rossier School of Education, http://www.usc.edu/programs/cet/private/pdfs/usc/Asking_Better_Questions.pdf.
• Ocak, G. (2019). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pagem Akademi.
• Olivero, S. (2020). The type of questions being promoted in a 3 rd grade reading textbook [Unpublished doctoral dissertation]. Seton Hall University.
• Özdemir, B. (2011). İlköğretim 1–5. sınıflar Türkçe ders kitaplarında kullanılan okuduğunu anlama sorularının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Özdemir, Y., & Kıroğlu, K. (2019). Okuduğunu anlama becerilerinin gelişimine uzamsal bir bakış. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 85-124. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/736602
• Raphael, T. E., Highfield, K., & Au, K. H. (2006). QAR now: A powerful and practical framework that develops comprehension and higher-level thinking in all students.  Scholastic.
• Sarar Kuzu, T. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76. http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/en/download/article-file/49910
• Singer, H. (1978). Active comprehension: From answering to asking questions. The Reading Teacher, 31(8), 901-908. http://www.jstor.org/stable/20194673
• Yekeler Gökmen, A. D. ve Aktaş, N. (2021). İlkokul öğrencilerinin farklı metin türlerine yönelik soru sorma becerileri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(3), 726-739.
• Yıldırım, K. (2010). Raising the quality in qualitative research. Elementary Education Online, 9(1). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/90795