KONYA’NIN TAŞKENT İLÇESİNDEKİ TARİHİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2022, Sayı: 1, 25 - 56, 28.03.2022

Mustafa Çetinaslan Dilek Bülbül

Öz

Türk sanatında atalar kültü ve ataya saygının doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan mezar yapım geleneği; mezar yerinin ve mezar sahibinin belirtilmesi için hazırlanan mezar taşları ile din başta olmak üzere sanat, tarih, kültür ve edebiyat gibi farklı alanların konusu haline gelmiştir. Mezar taşlarındaki yazı ve süslemeler, yapıldıkları döneme ışık tutan tarihi belgeler durumunda olup hem biçimsel özellikleri hem de içerikleri ile zengin bir çeşitliliğe sahiptirler. Konya iline bağlı Taşkent ilçesi de mezar yapım geleneği ve mezar taşı çeşitliliğiyle öne çıkan yerleşim merkezlerimizdendir. Çalışmamız Taşkent ilçe merkezinde yer alan Belen, Boğaz ve Sofu mezarlıklarındaki mezar taşlarının sanat tarihi ölçütlerine göre incelenmesini konu almaktadır. 1803-1804 ile 1959 yılları arasına tarihlenen mezar taşlarında görülen değişiklikler malzeme, tipoloji, metin içeriği ve süsleme özellikleri dikkate alınarak değerlendirilecektir. Çalışmada Osmanlı Türkçesiyle yazılmış mezar taşları ile 1928 yılında gerçekleşen Harf İnkılabından sonra günümüz Türkçesiyle yazılmış mezar taşları birlikte incelenmiş; böylece geleneksel mezar taşı yapımı kesintisiz bir süreç halinde ele alınmıştır. Buna bağlı olarak hem taş işlemeciliğindeki hem de alfabedeki değişikliğin mezar taşlarına yansıma şekli ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca kadın mezar taşlarında görülen saç gibi antropomorfik özelliklere de dikkat çekilmiş ve bu geleneğin Anadolu’daki izleri araştırılmıştır. Bu çalışma Taşkent’teki mezar yapım geleneğinin 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın ilk yarısını içine alan 150 yıllık süreçteki gelişim ve değişimini ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Konya, Taşkent, Mezar, Mezar Taşı, Kitabe.