İSTANBUL’DAKİ OSMANLI DÖNEMİ ENDÜSTRİ YAPILARININ PROJELERİ VE MİMARLARI

Yıl 2022, Sayı: 1, 77 - 100, 28.03.2022

Ahmet Hamdi Bülbül

Öz

Osmanlı’da 18. yüzyılda başlayan endüstrileşme hareketleri bu yüzyılda Avrupa’dan getirtilen makinelerle ve teknik personel desteği ile başlamıştır. Yine bu dönemde mevcut yapılar yeni teknoloji ile donatılarak üretimin yapıldığı görülür. Devlet eliyle yapılan Fabrika-i Hümayunlar dışındaOsmanlı endüstri yapılarının büyük çoğunluğunun tasarımcısı bilinmemekle birlikte Osmanlı Arşivlerinde yer alan fabrika çizimlerinin büyük bir bölümünde herhangi bir mimar veya mühendisin adına da rastlanılmamıştır.Avrupa’da 18. yüzyılda gelişmeye başlayan endüstrileşme ile birlikte Osmanlı ve dolayısıyla İstanbul birtakım yeniliklerle ve yapım teknikleriyle tanışmış oldu. Çoğu askeri amaçlı fabrika, kışla, okul gibi yeni tipolojik kategoriler, amaca uygun plân şemaları, tasarım kalıpları ve teknolojisiyle birlikte Avrupa’dan gelmiştir.Osmanlı endüstri yapılarının bir kısmı da kurulacak yapının makine vb. teknik aksamının teknolojisinin alındığı ülke şirketleri tarafından kurulmuştur. Alınan teknolojinin plânlanması mühendislik bilgisi de gerektirdiğinden, makinelerin üreticileri tarafından kendi ülkelerinde buna uygun tip proje geliştirilmiş olup, fabrika kurulumunda aynı sistem Osmanlı coğrafyasında da uygulanmıştır.Bu çalışmada İstanbul’daki Osmanlı endüstri yapılarının projelerinin nasıl ve neye göre hazırlandığı, mimarlarının kimler olduğu arşiv belgeleri ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Endüstri, Sanayi, Mimar, Fabrika, Osmanlı, Endüstri, Sanayi, Mimar, Fabrika

Kaynakça

• AGOSTON, G. (2006), Barut Top Tüfek/Osmanlı İmparatorluğu’nun Askeri Gücü ve Silah Sanayii, (Çev. Mehmet Tanju Akad) İstanbul: Kitap Yayınevi.
• AKDAĞ, M. (1979), Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 1453-1559, 2, 2. Basım, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• BARRET, L. (1875), Note sur I’amenagement des ports de commerce, Paris: Lacroix,
• BATUR, A.(1988), Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, , (4), s.1045-46 İstanbul: İletişim Yayınları
• BENEVOLO, L. (1981), Modern Mimarlığın Tarihi, Sanayi Devrimi, (1), İstanbul: Çevre Yayınları.
• CEZAR, M. (1971), Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• CLARK, E. (1992), Osmanlı Sanayi Devrimi, Osmanlılar ve Batı Teknolojisi, Yeni Araştırmalar, Yeni Görüşler, 37-52.