OSMANLI SEYYAHLARININ GÖZÜNDEN GEBZE

Yıl 2022, Sayı: 1, 101 - 119, 28.03.2022

Ahmet Yavuzyılmaz

Öz

Anadolu, ya da Batılıların tabiriyle Küçük Asya, tarihin her döneminde gerek tarihi güzellikleri gerekse bu topraklarda yaşayan eski uygarlıkların izlerini takip eden birçok seyyahın dikkatini çekmiştir. Bu gizemli coğrafyayı daha yakından tanımak ve keşfetmek amacıyla yerli ve yabancı çok sayıda seyyahın uğradığı bir yer olmuştur. Diğer Anadolu şehirleri gibi Gebze de konumu itibariyle Antik Çağlardan Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar geçen süre içerisinde birçok yerli ve yabancı seyyahın uğradığı önemli şehirlerden biridir. Hem Türk öncesi hem de Türk döneminde İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan yol güzergâhının Anadolu topraklarındaki ilk durak ve konaklama yeridir. Gebze, bu konumundan dolayı İstanbul’dan Anadolu’ya giden seyyahların uğradığı, ordunun Doğu’ya yapacağı seferler sırasında konakladığı, hacıların hac yolculuğu sırasında geçtiği ve dinlendiği önemli menzil noktalarından birisidir. Yolu Gebze’den geçen seyyahlar eserlerinde, bölgenin tarihi, sosyo-ekonomik durumu, fiziki yapısı, tarihi eserleri ve kent hakkındaki izlenimlerine yer vermişlerdir. Seyahatnameler içerisinde ayrı bir yere sahip olan rûznâmeler, menzilnameler ile hac seyahatnamelerinde geçilen menzil yerleri, bunlar arasındaki mesafeler saat olarak verilmiş olup bölge hakkındaki bilgiler birbirinin tekrarı mahiyetindedir. Bu çalışmada Gebze’ye uğrayan Osmanlı seyyahları tarafından yazılmış seyahatnameler kronolojik bir sıra halinde verilerek bölge tarihine katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Seyyah, Gebze, Kocaeli, Menzil, Hac Yolu, Seyahatname, Seyyah, Gebze, Kocaeli, Menzil, Hac Yolu

Kaynakça

• ABDURRAHMAN HİBRÎ, (1975), “Menasik-i Mesâlik”, (Haz. Sevim İlgürel), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (6), 111-128.
• ALTUNAN, S. (2002), “Osmanlı Devleti’nde Haberleşme Ağı: Menzilhâneler”, Türkler, (X), Ankara, 913-919.
• ARIK, R. (1988), Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• ARMAĞAN, L. (1990), Osmanlılar Zamanında Hac Yolu ve Menzilleri, İstanbul ÜniversitesiSBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1990.
• ARMAĞAN, A. L. (2000), “XVIII. Yüzyılda Hac Yolu Güzergâhı ve Menziller (Menâzilü’l-Hacc)”, Osmanlı Araştırmaları, XX, 73-118.
• ÂŞIK MEHMED, (2007), Menâzırü’l Avâlim, (Haz. Mahmut Ak), (III), Ankara: TTK Yayınları
• ATALAR, M. (1991), Osmanlı Devleti’nde Surre-i Hümâyûn ve Surre Alayları, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• ATALAR, M. (1993), “Hac Yolu Güzergâhı ve Masrafı (1253/1837)", Osmanlı Tarih Araştırmaları Merkezi (OTAM) Dergisi,4, 43-90.
• BİLİM, C. (2002), “Elci, M. Seyid Abdulvahab Efendi, Yazar, Sefaret Tercümanı Bozoklu Osman Şakir Efendi: Musavver İran Sefaretnamesi”, OTAM, (13), 261-286.
• BOSCH, C. (1946), “Bithynia Tetkikleri”, Belleten, (X/37), 29-53.