Bizans Dönemi Cam Üretim Sürecine Genel Bir Bakış

Yıl 2023, Sayı: 3, 53 - 66, 28.03.2023

Tümay Hazinedar Coşkun

Öz

Bizans Dönemi’nde cam üretimini gösteren en önemli veriler fritler, cam fırınları ve cam kırıklarının varlığıdır. Bunlara ek olarak, yerel ve geçici atölyeler de yine cam üretimini kanıtlayan unsurlardır. Cam fırınları arasında birincil üretim merkezi olarak tanımlanan tank tipi fırınlarda büyük bloklar halinde üretilen camlar diğer atölyelere pazarlanmaktadır. İkincil üretim merkezlerinde ise olasılıkla daha küçük ölçekli fırınlarda çeşitli cam kaplar yapılmaktadır. Söz konusu cam üretim atölyelerinin hammaddeye bağlı olarak daha çok kıyıya paralel çizgide yer aldıkları görülmektedir. Fritler ve cam kırıkları hem üretimde hem de pazarlamada yer alan ana malzemelerdir. Fritler diğer bir tanımla ilk fırınlaması yapılan ham camlardır. Bunların cam üretiminde kullanılıp ticarette de yer aldıkları Anadolu ve Anadolu dışında keşfedilen batıklar sayesinde bilinmektedir.
Günümüzde devam eden arkeolojik kazı çalışmaları sayesinde Bizans Dönemi’ndeki cam üretimine dair bilgilerimiz artmaktadır. Ancak aktif üretim yapan bir cam fırını kalıntısına çok ender rastlanılmaktadır. Bununla birlikte, cam fırın kalıntısı dışında tespit edilen cam imaltına dair söz konusu parçaların varlığı Bizans Dönemi camcılığına ilişkin katkı vermeye devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bizans, cam üretimi, frit, atık camlar, cam ticareti.

Kaynakça

• WEINGBERG, G. D. (1975). “A Medieval Mystery: Byzantine Glass Production”, Journal of Glass Studies, XXII, 127-141.
• WEINGBERG, G. D. (1988). Excavations at Jalame: Site of a Glass Factory in Late Roman Palestine, Missouri.
• YARAŞ, A. (2010).“Late Antique Glass from Allianoi (Aioli)”, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean. Colloqvia Anatolica et Aegaea – Acta Congressus Communis Omnium Gentium Smyrnae II, İzmir, 111-112.