Mardin Köşk Sineması’nın Tarihsel ve Mimari Bağlamda İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 6, 99 - 116, 27.09.2024

Emine Ekinci Dağtekin , Ferda Ocakhanoğlu

https://doi.org/10.5281/zenodo.13819805

Öz

19. yüzyılda dünyada gösteri sanatı olarak ortaya çıkan sinema için evlerde, birahane, kafeterya, okul, belediye salonları, kilise gibi farklı işlevlerdeki yapılar içinde, halka yönelik ucuz eğlence aracı olarak yer edinmiştir. Sinemanın kendine özgü salonu ilk kez 1900’lü yılların başında İngiltere ve Amerika’da yapılmıştır. Başlangıçta gezici olan Osmanlı devleti sınırları içinde ilk sinema 1896 yılında gösterime girmiştir. 1908 yılında gayrimüslümlerce açılan ilk yerleşik sinema salonu açılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulması ile büyük kentlerden taşraya ülkenin her kesiminde sosyal ve kültürel değişimler olmuştur. Bu değişimler mimari alanda da etkisini göstermiştir. Kentin yeni çeperlerinde ve halkın ulaşabileceği yerlerde inşa edilen Sinema salonları yeni kamusal ve sosyalleşme mekanları olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı devletinde sinema salonları, 1. Ulusal Mimarlık Dönemi özellikleri taşımalarına rağmen, Cumhuriyetin kuruluşu ile modernizmin etkisi görülür.
Bu çalışmada incelenen Eski Köşk Sineması, yapım tarihi bilinmemekle beraber 1921- 1927 yılları arasında faaliyet sürdüren İstiklal Mahkemeleri için yapının kullanıldığı bilinmektedir. Bu bağlamda yapı Osmanlı son döneminde inşa edildiği düşünülmektedir. Çalışma kapsamında yerinde yapılan araştırmalar ile yapının mimari planı ve cephe özellikleri, mevcut durumu analiz edilerek koruma sorunları ile değerlendirilmiştir. Ayrıca Köşk Sineması, yakın dönemde aynı amaçla kullanılan Majik Sineması, Tayyare Sineması ve Dilan Sineması yapılarının mimari özellikleri ile karşılaştırılarak korunmaya değer özellikleri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, I. Ulusal Mimarlık Akımı, Sinema, Mardin Köşk Sineması

Teşekkür

yapıya ait projeleri bizimle paylaşan ava mimarlık ofisinden mimar hasan berat aydın'a teşekkür ederiz

Kaynakça

• Kononenko. (2018). Ottoman vs Turkish: Rhetoric and Architectural Practice on the Eve of the Division of the Empire. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 284, 373–377.
• Kuruyazıcı, H. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ödekan, A. (1989). Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908–1980). Yakınçağ Türkiye Tarihi 4. Cilt. Ed. Sina Akşin, İstanbul, Milliyet Kitaplığı, 527–528.