Sanatta Kadın Bedeninin Nesneleştirilmesine Karşı Türkiye’den Feminist Temellük Pratikleri

Yıl 2025, Sayı: 8, 25 - 34, 29.09.2025

Hazal Orgun Sinan , İlham Enveroğlu

https://doi.org/10.62425/palmet.1730499

Öz

Kadın ve bedeninin çeşitli biçimlerde nesneleştirilmesi, insanın tarihi kadar eski bir olgudur. Bu olgu sanat üretimlerinde de kadının temsili açısından köklü bir gelenek olarak süregelmiştir. Özellikle eril bakışa hizmet etmesi doğrultusunda şekillenen görsel temsiller aracılığıyla kadının toplumsal konumu edilgen ve tüketilen bir arzu nesnesi olarak pekiştirilmiştir. Bu
nesneleştirici tutuma karşı, kimi sanatçılar postmodern bir strateji olarak temellük yöntemine başvurarak eleştirel söylemler geliştirmiştir. Temellük, bozma, parçalama, dönüştürme ve yeniden üretme gibi müdahale biçimleri aracılığıyla klişeleşmiş temsil kalıplarını sorgulayan ve dönüştüren bir pratik olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, sanatçı kadınların yerleşik temsil
kodlarını temellük yoluyla nasıl dönüştürdükleri incelenmektedir. Özellikle kadını egzotik ve erotik bir “şey”e indirgeyen oryantalist imgeler ile uzanan çıplak ikonografisinin güncel feminist bir perspektifle nasıl yeniden üretildiği analiz edilmiştir. Kadını temsildeki pasif bir nesne konumundan çıkararak anlatı kurma gücünü elinde tutan öznelere dönüştürme biçimlerinin
ortaya koyulması hedeflenmiştir. Gülsün Karamustafa, İnci Eviner, CANAN ve Özlem Şimşek’in seçili işleri odağında yürütülen inceleme, temellüğün yalnızca biçimsel bir tekrar olmadığını; aynı zamanda eleştirel ve dönüştürücü bir müdahale pratiği olarak işlev gördüğünü vurgulamaktadır. Böylece, temellüğün feminist sanat söyleminde bir tepki üretme ve anlam bozma
yöntemi olarak taşıdığı potansiyel tartışmaya açılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın sanatçı , Çağdaş Türk sanatı , Temellük , Nesneleştirme

Feminist Appropriation Practices from Turkey Against the Objectification of Women’s Bodies

Öz

The objectification of women and their bodies is a phenomenon that has persisted throughout history, particularly in artistic production. Visual representations shaped by the male gaze have consistently reinforced women's social position as passive, consumable objects of desire.In response, certain artists have employed appropriation as a postmodern strategy to develop
critical discourses. Through interventions like disruption, fragmentation, transformation, and reproduction, this practice reconfigures and challenges stereotypical representational conventions. This study examines how women artists transform established representational codes via appropriation. It specifically analyzes how Orientalist images that reduce women to
exotic and erotic "objects," as well as the iconography of the reclining nude, are reproduced from a contemporary feminist perspective. The analysis aims to show how women are shifted from being passive objects of representation to active subjects who hold the power of narrative construction. Focusing on works by Gülsün Karamustafa, İnci Eviner, CANAN, and Özlem
Şimşek, the study argues that appropriation is not a mere formal repetition but a critical and transformative mode of intervention. Ultimately, it opens a discussion on the potential of appropriation as a method for generating resistance and subverting meaning within feminist art discourse.

Anahtar Kelimeler

Woman artist , Contemporary Turkish art , Appropriation , Objectification

Kaynakça

• Ali, I. (2015). The harem fantasy in nineteenth-century Orientalist paintings. Dialectical Anthropology, 39(1), s. 33-46.
• Antmen, A. (2007). Geleneksel ve Modern, Mahrem ve Namahrem: Halil Paşa'nın 'Uzanan Kadın'ı ve Örtülü Çıplaklık. Sanat Tarihi Yıllığı(19), s. 1-14.
• Antmen, A. (2014). Hanımlara Mahsus Beylere Vazife: Sanat Tarihi ve Cinsiyetli Beden. Kimlikli Bedenler (s. 33-54). Sel Yayıncılık.