Kent Kültürü ve Kentlilik Bilincinin Oluşumunda Şehrengizlerin Rolü

Yıl 2016, Cilt: 12 Özel Sayı: 1, 0 - 0, 20.12.2016

Ali Cançelik

Öz

Kent birçok temel özelliğe sahiptir. Din, kültür ve medeniyet değerlerini maddî biçimlerle ortaya koymaktadır. Kent, özelliklerini geçmişten devralmakta ve günümüzde devam ettirmektedir. Bu özellikleri, çeşitli değişim ve dönüşümlerle geleceğe aktarmaktadır. Bu aktarma mimarî, edebî ve tarihî eserler gibi bazı araçlarla gerçekleşmektedir. Şehrengizler, onlardan biridir.

 Kent, varlığını kentli ile devam ettirebilir ve ancak kentli ile dönüşebilir. Kentli kenti oluşturmak ve dönüştürmek için miras aldığı değerleri kullanır. Bu değerleri içinde barındıran eserlerden biri de şehrengizlerdir. Divan şiirinde yer alan “Şehrengiz”, Osmanlı şehirleri ve şehirlileri hakkında malumat vermektedir.  Bu malumatlar ayrıca şehirdeki biçimler ve onların değerlerini, tarihî ve kültürel birikimini; hayat ve sanat anlayışını hissettirmekte ve anlatmaktadır.

Makale için, Agâh Sırrı Levend’in (1958), “Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul” adlı çalışması incelenmiş; eserden kenti ve kentliyi ilgilendiren bazı beyitler seçilmiştir. Şehrengizlerin işaret ettiği esaslara şehir ve mimarî alanlarında yazılmış kaynaklarla açıklama getirilmiştir.  

Anahtar Kelimeler: Kent, Kent Bilinci, Şehrengiz, Süreklilik, Dönüşüm.

The Role Of Shahrangizs in Formation Of City Culture And Consciousness Of Urbanity

The city has many key features. Religion, culture and civilization values reveals in physical formats. The properties it takes over from the past, continues/keep up today. It transfers the basic characteristics by some transformation and alteration. This transfer is done with some tools like architectural, literary and historical works. Shahrangizs is one of them. 

The city can continue his existence and transforms with the citizen. The citizen to creates and to transforms the city, he uses the values inherited. One of the works which contain the values in itself is shahrangizs. “Shahrangiz” which is situated in Divan Poetry, gives information about Ottoman cities and citizens. The knowledges  adumbrate and make understand  the forms in the cities and their values, cultural and historical accumulation; the sense of art and life. 

For the article it was examined Agâh Sırrı Levend’s work (1958), by the name of “Shahrangizs in Turkish Literature and Istanbul in Shahrangizs” and it was selected some couplets from the work about the city and citizen. It was explained the fundamental issues which Shahrangizs refer to them by sources which is written in the fields of city and architecture.

Keywords: City, City Consciousness, Shahrangiz, Continuity, Transformation.

Kaynakça

• BENEVOLO, Leonardo (1995), Avrupa Tarihinde Kentler, (Çev. Nur Nirven), İstanbul: Yeni Binyıl.
• CANSEVER, Turgut (2002), Kubbeyi Yere Koymamak, İstanbul: İz Yayınları.
• CANSEVER, Turgut (2010), Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş Yayınları.
• HAVİLAND, William A. (2002), Kültürel Antropoloji, (Çev.: Hüsamettin İnanç), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• LEVEND, Agâh Sırrı (1958), Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul, İstanbul: İstanbul Fethi Derneği.
• LYNCH, Kevin (2012), Kent İmgesi, (Çev.: İrem Başaran), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• MUMFORD, Lewis (2013), Tarih Boyunca Kent, Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği, (Çev. Koca G., Tosun T.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÖKTEN, Sadettin (2008), Yahya Kemal’in Rüzgârıyle Düşünceler ve Duyuşlar, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ÖKTEN, Sadettin (2010), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul’da Mimarî Gelişim” Tarih İçinde İstanbul Uluslararası Sempozyumu, (Haz. Hut D., Kurşun Z., Kavas A.), İstanbul, s. 505-509.
• ÖKTEN, Sadettin (2012), Yahya Kemal’in İstanbul’u ve Devamı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ÖNKAL, Ahmet ve BOZKURT, Nebi (1993), “Camii Dinî ve Sosyokültürel Yönü”, DİA, c. 7, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 46-56.
• SEZAL, İbrahim (1992), Şehirleşme, İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• TAŞÇI, Hasan (2014), Bir Hayat Tarzı Olarak Şehir, Mekân, Meydan, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• TDK (1998), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TURHAN, Mümtaz (2002), Kültür Değişmeleri, İstanbul: Çamlıca Yayınları.