YAŞANABİLİR KENTLER İNŞA ETME SÜRECİNDE KENTSEL DÖNÜŞÜM ÇALIŞMALARININ ANALİZİ: BURSA ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 14 - Özel Sayı:1, 17 - 30, 22.12.2018

Elif Karakurt Tosun

Öz

Bu çalışmanın amacı; kentin eskiyen ve sosyal –
ekonomik – fiziksel – mekânsal olarak çöküntüye uğramış bölgelerinde yaşam
kalitesini yükselterek güvenli yaşam alanları oluşturulması çerçevesinde
hazırlanan kentsel dönüşüm projelerinin bu amaçlarına ne oranda ulaştıklarını
eleştirel bir gözle analiz etmektir. Bu bağlamda çalışmayı yönlendiren temel
değişken; 6306 sayılı Kanunun sunmuş olduğu çerçeve olacaktır. Çalışmanın
mekânsal izdüşümü ise, Bursa kentinin merkez ilçeleri olan Yıldırım, Osmangazi
ve Nilüfer ilçelerinde yürütülen kentsel dönüşüm çalışmalarıdır.

Türkiye’nin dördüncü büyük kenti olan Bursa’nın
nüfusunun 2023 yılında 3,4 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Artan nüfus
baskısı, kentteki eskimiş – riskli yapı stokunun varlığı, deprem riski ve kent
toprakları üzerindeki rantın yüksek olması nedeniyle kentin üç merkezi ilçesi
olan Osmangazi, Yıldırım ve Nilüfer ilçelerindeki imar faaliyetleri kentsel
dönüşüm odaklı bir gelişim izlemeye başlamıştır. Bursa’da plansız yapılaşmanın
en yoğun olduğu Yıldırım ilçesinin yaklaşık olarak %33’ünün kentsel dönüşüm
çalışmalarıyla yenilmesi planlanmaktadır. Bu bölgedeki kentsel dönüşüm
çalışmaları bölgenin rant değerinin düşük olması nedeniyle belediye eliyle
gerçekleştirilmektedir. Osmangazi ilçesinde meydan düzenlemeleri, rezerv yapı
alanı olarak tanımlanan bölgede yapılaşma hızlı bir şekilde
gerçekleştirilmektedir. Planlı ve nitelikli yapı
stoğuna sahip olan Nilüfer ilçesi ise, büyükşehir belediyesinin 0.50
emsal artışı kararı ile birlikte özel inşaat şirketleri için tercih edilen bir
bölge durumuna gelmiştir. Bölgede 1999 depreminden önce inşa edilmiş sitelerde,
dönüşüm toplantıları yapılarak yatırımcıların teklifleri değerlendirilmektedir.
Emsal artışı ile birlikte 4-5 katlı sitelerin yıkılarak 8 kat ve üzeri bir
yapılaşmanın planlandığı dönüşüm çalışmalarında, yapı stoğunun arttırıldığı
fakat teknik ve sosyal donatı alanının sabit kaldığı görülmektedir. 6306 sayılı
Kanun kapsamında Nilüfer İlçesi’nde 2016 – 2017 yıllarında toplam 156 sitede
dönüşüm çalışmaları başlamıştır. 2018 yılında 0.50 emsal artış uygulamasının
hukuksuz olduğu gerekçesi ile bölgedeki kentsel dönüşüm çalışmaları
durdurulmuştur.

Bu çalışmada; Bursa’da gerek özel inşaat şirketleri
tarafından gerek yerel yönetimlerin koordinasyonunda gerçekleştirilen dönüşüm
çalışmalarında sürecin nasıl işlediği, halkın bu süreç içindeki rolünün ne
olduğu irdelenecektir. Çalışmanın son bölümünde ise, Bursa’da gerçekleştirilen
kentsel dönüşüm çalışmalarının sürdürülebilir, güvenli ve kaliteli yaşam
mekânları oluşturma hedefine ulaşma yönünde ne oranda başarıya ulaştıkları ve
bu süreçte tanık olunan fiziksel ve çevresel sorunların neler olduğu analiz
edilecektir.

 

Anahtar Kelimeler

Kentsel dönüşüm, Sürdürülebilirlik, Yaşam kalitesi, Kentsel rant

Kaynakça

• • Ataöv, A. ve Osmay, S. (2007 / 2). “Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım”, METU – JFA, sayı: 24(2), ss. 57 – 82.
• • Çetiner, A. (1981). “Şehir Yenilemenin ve Korumanın Prensipleri”, İstanbul Sempozyumu 20 – 21 Kasım 1981, Sisav Yayınları, İstanbul.
• • Gibson, M. ve Kocabaş, A. (2000). “London: Sustainable Regeneration-Challenge and Response”, 1. Uluslararası Kentsel Tasarım Buluşması Bildirisi. Küreselleşme Sürecinde Kentsel Tasarım ve Yerel Özellikler Sempozyum Kitabı, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 177–228.
• • Keleş, R. (2004). “Kentsel Dönüşümün Tüzel Altyapısı”, H. B. Tuna (eds.), Mimarist Dergisi, sayı: 4(12), ss. 73–75.
• • Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü, İmge Kitabevi, Ankara.
• • Özden, P. P. (2008). Kentsel Yenileme, İmge Kitabevi, Ankara.
• • Polat, S. ve Dostoğlu, N. (2007). “Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine: Bursa’da Kükürtlü ve Mudanya Örnekleri”, Uludağ Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, sayı: 12 (1), ss. 61 – 76.
• • Şahin, S. Z. (2003). “İmar Planı Değişiklikleri ve İmar Hakları Aracılığıyla Yanıltıcı (Pseudo) Kentsel Dönüşüm Senaryoları: Ankara Altındağ İlçesi Örneği”, Kentsel Dönüşüm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, ss. 89–101.
• • Şişman, A ve Kibar, D. (2009). “Dünya’da ve Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları”, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 11 – 15 Mayıs 2009, Ankara.
• • Thomas, S. (2003). A Glossary of Regeneration and Local Economic Development, Local Economic Strategy Center, Manchester.
• • Turok, I. (2004). “Urban Regeneration: What Can Be Done and What Should Be Avoided?”, Uluslararası Kentsel Dönüşüm Uygulamaları Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul, ss. 63–82.