COVID-19 SALGINI, NEOLIBERALIZM VE DEVLETIN DEĞIŞEN ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 1, 1 - 31, 28.06.2022

Mehmet Zeki Duman

Öz

Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıktıktan sonra 2020 yılı başında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından da “pandemi” olarak ilan edilen ve bugüne kadar milyonlarca insanın ölümüne, yüz milyonlarca insanın hastalanmasına yol açan koronavirüs (Covid-19) salgını, başta üretim, tüketim, yatırım ve istihdam olmak üzere ekonomik alanda yarattığı tahribatlar yanında bireylerde/ toplumlarda; kapatılma, gözetlenme, denetlenme, dijitalleşme ve sanallaşma gibi sosyolojik; belirsizlik, emniyetsizlik, güvensizlik, kaygı, stres ve depresyon gibi psikolojik etkileriyle de yıkıcı ve kalıcı sonuçlar yaratmış; küresel dünyanın kurulu düzenini ve gündelik yaşamın rutinliğini/normalliğini alt üst etmiştir. Telafisi pek mümkün olmadığı anlaşılan bu sorunlara yönelik en büyük eleştiri ise, devletlerin uyguladıkları “neoliberal politikalar”a ve “minimum devlet anlayışı”na yönelik olmuştur. Zira, 1980’lerle beraber özellikle Batı dünyasında iktidara gelen neoliberal hükümetler, serbest piyasa mekanizmasına duydukları derin bir inançla, o güne kadar sosyal demokratların uyguladığı ve temelde dezavantajlı grupların ve kamu yararının öncelendiği politikalara sırt çevirerek, çoğu zaman zorunlu bir kötülük olarak gördükleri devleti ve devletin düzenleyici, müdahaleci ve korumacı özelliğini ortadan kaldırmaya çalışmışlardır. Gelir eşitliğini öne çıkartan “refah devleti” uygulamalarının rafa kaldırılması hem toplumun zayıf ve kırılgan kesimlerini savunmasız hale getirmiş hem de sosyal eşitliği sağlamakla yükümlü olan devletleri güçsüz bırakmıştır. Kapsamını pandeminin ekonomi-politiği ile sınırlayan bu makalede neoliberalizmin eleştirisi yanında sosyal devletin gerekliliği fikri de ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Salgını, Neoliberalizm, Refah Devleti, Sosyal Eşitsizlikler., Covid-19 Salgını, Pandemi

Kaynakça

• Agamben, G. (2020, 27 Şubat). Covid-19: Gerekçesiz Bir Acil Durumun Yarattığı İstisna Hali. terrabayat. Erişim adresi:https://terrabayt.com/covid19/covid-19-gerekcesiz-bir-acil-durumun-yaratti gi-istisna-hali/
• Akın, S. (2020, 1 Haziran). Korona-Kapitalizm. Ata Soyer Sağlık ve Politika Okulu. Erişim adresi: http://atasoyersaglikpolitikaokulu.org/korona-kapitalizm/
• Alsancak, F. ve Balcı, E. (2021). Pandemi Sürecinde Refah Rejimlerine Sosyal Koruma Politikaları Açısından Bir Bakış. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 7(2), 111-122.
• Arıboğan, Ü.D. (2021). Pandeminin İki Yüzü: Stigmatizasyon ve Kahramanlaştırmanın Psikopolitiği. Deniz Ülke Arıbğan ve Hadiye Yılmaz odabaşı (Ed.). Pandeminin psikopolitiği içinde (s.365-404). İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayınları.
• Aslan, R. (2020). Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve Covid-19. Ayrıntı Dergisi, 8(85), 35-41.
• Aslan, S. (2021). Covid-19 Salgınının Küreselleşmeye ve Ulus Devletlere Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (80), 1735-1752.
• Aysan, M.F. (2012). Küreselleşme, Kriz ve Refah Devleti. Nurullah Ardıç ve Sevinç Alkan Özcan (Ed.). Küreyel dönüşümler içinde (s.107-128). İstanbul: Küre Yayınları.
• Bakır, İ. (2021). Var Olan Düzenin Değişimi: Coronavirüs Sonrası Dünyayı Neler Bekliyor? Journal of Humanities AND Tourism Research, 11(2), 339-346.
• Başaran Lotz, N.L. (2021). Covid-19, Kapitalizm ve Devletin Düzenleyici Rolü. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 9, Özel Sayı, 116-135.
• Bermüdez, M.D.C ve Jover, J.N. (2021). Covid-19’la Mücadelede Devlet yönetimi ve Küba Devrimi. Madde, Diyalektik ve Toplum, 4(1), 7-16.
• Brown, W. (2018). Halkın Çözülüşü. (çev. Barış Engin Aksoy). İstanbul: Metis Yayınları.
• Buhur, S. (2020). Koronavirüs Sürecinde Devletin Mali ve İktisadi Rolünün Değerlendirilmesi. Mali Hukuk Dergisi, 16 (187), 1895-1924.
• Cengiz, O. (2021). Kapitalizm, Küreselleşme ve Covid-19 Sonrası Yeni Dünya Düzeni. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 7(2), 35-57.
• Chomsky, N. (2021). Covid-19: Tehlikede Olan Ne? Renata Avila ve Srecko Horvat (Ed.). Her şey değişmeli! covid-19’un ardından dünya içinde (2.46-62). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çıtak, N. (2021). Toplumsal Eşitsizlikler ve Covid-19. Toplum ve Hekim Dergisi, 36 (3), 198-217.
• Dağlar Macar, O., Öke, M.K., Asal, U.Y., Genç Yılmaz, A., Özoral B., Valiyeva, K. (2020). Covid-19 ile Birlikte Uluslararası İlişkilerde Değişim ve Süreklilikler: Tarih, Bugün ve Gelecek İlişkisinde Disiplinler Arası Bir Analiz. İstanbul Ticaret Üniversitesi Covid-19 Süreci Analiz Raporu. Erişim adresi:http://acikerisim.ticaret.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11467/3455/Covid-19%20süreci %20 analiz %20 raporu%20Covid-19%20ile%20birlikte%20 uluslararası. pdf? Sequence =1&is Allo w ed=y
• Demı̇rovı̇ç, A. (2009). Kontuinitaet und Krise. In Krise Neues vom Finanzkapialismus und seinem Staat. Erişim adresi: http://www.rosalux.de/fileadmin/rls_uploads/pdfs/Texte-55.pdf, aktaran, Demir, G. (2011). Post Neoliberalizm. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, (1), 1-20.
• Doster, B. (2020). Salgın Hastalık Sonrası Siyaset. Osman Şadi Yenen ve Selim Badur (Ed.). Pandemi ve covid-19 içinde (s.406-415). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ertem, C.E. (2020). Kapitalizmin Son Krizi-İktisadi ve Politik Değişimin Dinamikleri Üzerine. Tokat Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, 473-488.
• Illich, I. (2011). Sağlığın Gaspı (çev. Süha Sertabiboğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İpek, T. T. (2021). Salgın Döneminde Güvenlik Devletinin Dönüşümü. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 9, Özel Sayı, 97-115.
• Kara, E. (2020. Kovid-19 Pandemisindeki Dezavantajlı Gruplar ve Sosyal Hizmet İşgücünün İşlevi. Türkiye Sosyal Hizmetler Araştırmaları Dergisi, 4(1), 26-34.
• Karakaş, M. (2020). Covid-19 Salgınının Çok Boyutlu Sosyolojisi ve Yeni Normal Meselesi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40(1), 541-573.
• Karakoç, A. (2020). Neoliberal Politikalar ve Covid-19. TMMOB EMO Haber Bülteni. Erişim adresi:https://www.emo.org.tr/ ekler/96ff2e8365a8642_ek.pdf?dergi=1218
• Kaya, F. (2020). Pandemi Sonrası Değişen Uluslararası Sistem ve Küreselleşme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, Special Issue, 261-273.
• Kocabaş, A. (2020). Eşitsizlik ve Covid-19. Türk Tabipler Birliği, Covid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu. Erişim adresi: https://www.ttb. org. tr/ kutuphane/covid19-rapor_6/covid19-rapor_6_Part50.pdf
• Köse, Z. (2020). Covid-19’un Küresel Ekonomiye Etkileri. Erdal Şen ve diğerleri (Ed.). Covid-19 pandemisinde yönetim ve ekonomi içinde (43-67). Ankara: Gazi Kitapevi Yayınları.
• Macit, A. (2020). Küresel Salgınların Tarihi ve Dünya-Tarihsel Dönüşümler. Abdulkadir Macit (Ed.). Salgın günlerinde toplumu ve siyaseti yeniden düşünmek içinde (1-17). İstanbul: İlem Yayınları.
• Margaret Thatcher Foundation (1987). Margaret Thatcher Interview for Woman's Own "no such thing as society”, Erişim adresi: https://www.margaretthatcher.org/document/106689.
• Morin, E. (2021). Yolumuzu Değiştirelim: Koronavirüsün Öğrettikleri, (çev. Murat Erşen), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• OECD ((2020), Social Expenditure Make Up 20% of OECD GDP. Erişim adresi: https://www. oecd. org/els/ soc/ OECD2020-Social-Expenditure-SOCX-Update.pdf Our World In Data (2020). Statistics and Research: Coronavirus (COVID-19) Cases. Erişim adresi: https:// ourworldindata.org/covid-cases Oxfam International (2021), Eşitsizlik Virüsü. Erişim adresi: https://www.kedv.org.tr/ public/uploads/ files/raporlar /2021/Oxfam%202021%20Eşitsizlik%20Virüsü%20Raporu.pdf
• Ökten, N.Z. (2020). Pandemi “Devletin Elini” Piyasanın “Görünmez Eline” Tercih Etti”. Bekir Pakdemirli ve diğerleri (Ed.). Pandemi ekseninde küresel değişim ve yeni ekonomik düzen içinde (127-139). İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Parıldar, H. (2020). Tarihte Bulaşıcı Hastalık Salgınları. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30, 19-26.
• Postman, N. (2009). Teknopoli: Yeni Dünya Düzeni. (çev. Mustafa Emre Yılmaz), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Quara. (2021). Ronald Reagan said "Government isn't the solution to the problem, government is the problem." Today, do you think he was right?” Erişim adresi: https://geopoliticsand warfare. quora. com/ https-www-quora-com-Ronald-Reagan-said-Government-isnt- the- solution-to-the-problem-governm ent-is-the-problem-Today-do
• Rakıcı, C. ve Yılmaz, T. Z. (2011). Refah Devleti Kavramı ve Türkiye’de Refah Devleti Uygulamaları. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 48 (559), 40-54.
• Anna Britannica. (2021). Ronald Reagan. Erişim adresi:https://www. britannica. com/ biography /Ronald-Reagan Sallan Gül (2004). Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Piyasa! İstanbul: Etik Yayınları.
• Sarıkaya, F. ve Çeviş, İ. (2020). Koronavirüs (Covid-19) ve Ekonomik Devinim. Bekir Pakdemirli ve diğerleri (Ed.). Pandemi ekseninde küresel değişim ve yeni ekonomik düzen içinde (s.17-33) İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Sarıyıldız, A.Y., Paşaoğlu, M.T., Yılmaz, M.E. (2021). Türkiye, Çin, ABD, Fransa Sağlık Sistemleri ve Covid-19 Politikaları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 314-327.
• Sassen, S. (2021). Bu Bir İmkânın Başlangıcı Olabilir mi? Renata Avila ve Srecko Horvat (Ed.). Her şey değişmeli! covid-19’un ardından dünya içinde (s.63-83). İstanbul: Metis Yayınları.
• Steger, M.B. (2004). Küreselleşme. (çev. Abdullah Ersoy). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Şanlı, O. (2020). Keynesyen Model Bağlamında Covid-19 Pandemisinin Küresel Ekonomiye Muhtemele Etkileri: ABD ve Çin Ekonomileri Üzerine Bir Araştırma, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(3), 597-634.
• Şaylan, G. (2003). Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, Ankara: İmge Kitapevi.
• The Economist (2020). Paying to stop the pandemic. Erişim adresi:https://www. economist. com/ leaders/2020/03/19/paying-to-stop-the-pandemic
• The Guardian (2013). Margaret Thatcher. Erişim adresi: https://www. theguardian. com/ politics/ 2013/ apr/08/margaret-thatcher-quotes
• Thinktech (2020). Covid-19 Salgınının Küresel Ekonomi ve Jeopolitikaya Etkileri”, Trend Analiz. Erişim adresi:https://thinktech.stm.com.tr/tr/covid-19-salgininin-kuresel-ekonomi-ve-jeopolitikaya-etkileri. Tuna, M. (2021). Pandeminin Sosyolojisi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 24(2), 320-348.
• UN (2020), Brief #Putting the UN Framework for Socio-Economics Response to Covid-19 Into Action: Insights, New york, United State, (1-17). Erişim adresi:https://reliefweb.int/ sites/ reliefweb. int/ files/ resources /Brief2-COVID-19-final-June2020.pdf
• Wallerstein, I. (2016), Tarihsel Kapitalizm. (çev. Necla Alpay), İstanbul: Metis Yayınları.
• WHO. (2022). Coronavirus Disease (Covid-19) Pandemic. Erişim adresi:https://www.who.int/ emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019.
• Yavuz, K. (2020). Covid-19 Salgınının Sosyal Politikanın Geleceği Üzerine Etkileri. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(45), 181-193.
• Yeşilyurt, Y. (2020). Covid-19 Pandemisi ve Ulus-Devletler: Küreselleşmenin Sonu mu? Journal of Human Studies, 3(6), 272-305.
• Yıldızcan, C. ve Özpınar, C. (2021). Pandemiyi Tartışmak: Ekoloji, Neoliberalizm ve Kriz Yönetimi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 9 Özel Özel Sayı, 1-21.
• Yılmaz, Gökalp. G. (2020). Covid-19 Pandemisinde Eşitsizliklerin Yeniden Üretilmesi Bağlamında Akademisyen Anne olmak. Eğitim, Bilim Toplum Dergisi, 18(72), 60-93.
• Yılmaz, Y. A. ve Mutlu, İ.S. (2020). Salgın Sonrası Dünyada, Küreselleşme ve Ulus-Devlet Tartışmaları. Üçüncü Sektöre Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(3), 1965-1976.
• Zencir, M. (2021). Yeni Değerlenme Alanı Olarak Sağlık Hizmetlerinin Sermayeleşmesi. Toplum ve Hekim, 36(1), 35-46.
• Zizek, S (2021). Ya Komünizm Ya Barbarlık: Bu Kadar Basit. Renata Avila ve Srecko Horvat (Ed.). Her şey değişmeli! covid-19’un ardından dünya içinde (s.63-83). İstanbul: Metis Yayınları.