TÜRKİYE’DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ARASI İLİŞKİLER: SİMETRİK VE ASİMETRİK NEDENSELLİK ANALİZLERİ (2005-2020)

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 2, 105 - 131, 28.12.2022

Sevgi Değer

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye ekonomisinde Doğrudan Yabancı Yatırım (DYY) ile ekonomik büyüme arası ilişkileri incelmektir. Çalışmada değikenler arası nedensel ilişkilerin tespitinde 2005-2020 dönemine ait üçer aylık veriler kullanılmıştır. Simetrik Toda-Yamamoto nedensellik analizi sonuçlarına göre Türkiye’de DYY’dan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensel bir ilişki vardır. Bu sonuç, DYY’ın Türkiye ekonomisinin büyümesini etkileyen bir faktör olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan asimetrik nedensellik analizi sonuçlarına göre DYY’daki negatif şoklarla Türkiye ekonomisinin büyümesindeki negatif şoklar arasında iki yönlü bir nedensel ilişki söz konusudur. Elde edilen bu bulgu, DYY’lardaki negatif bir şokun Türkiye’nin ekonomik büyümesinde negatif bir şoka yola açtığını gösterirken, aynı şekilde Türkiye ekonomisinde yaşanacak negatif bir büyüme şoku, Türkiye’ye yönelen DYY’larda da negatif bir şoka yol açacaktır. Dolayısıyla Türkiye ekonomisinin büyümesinde önemli bir unsur olan DYY’ın çekilebilmesi için Türkiye’de ekonomik istikrarın sağlanmış olması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme, Nedensellik Analizi, Türkiye

Kaynakça

• Abbes, S. M., B., Seghir, ve G. Y. Zakarya (2015). “Causal Interactions between FDI, and Economic Growth: Evidence from Dynamic Panel Co-Integration”. Procedia Economics and Finance, 23, 276-290.
• Adalı Z. ve S. Yüksel (2017). “Causality Relationship Between Foreign Direct Investments And Economic Improvement For Developing Economies”. Marmara İktisat Dergisi, 1 (2), 109-118.
• Ajaga, E. ve Nunnenkamp (2008). “Inward FDI, Value Added and Employment in US States: A Panel Cointegration Approach”. Kiel Working Paper, 1420. Alagöz, M., S.Erdoğan, ve N. Topallı, (2008). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 79-89.
• Al-Matari, E. M., Mahfoudh, H. Mgammal , N. A. M. Senan, ve A. A. Alhebr (2021). “Determinants of Foreign Direct Investment in GCC Countries: An Empirical Analysis”. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8, 69- 81.
• Ang, J.B. (2008). “Determinants of foreign direct investment in Malaysia”. Journal of Policy Modeling, 30 (1), 185-189.
• Aslanoğlu, E. (2002). “The Structure and the Impact of Foreign Direct Investment in Turkey”. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XVII(1), 31-50.
• Balasubramanyam, V. N., M. Salisu, ve D. Sapsford, (1996). “Foreign Direct Investment and Growth in EP and IS Countries”. The Economic Journal, 106 (434), 92-105.
• Belloumi, M. ve A. S. Alshehry (2021). “The Causal Relationships Between Corruption, Investments and Economic Growth in GCC Countries”. SAGE Open, Ekim-Kasım, 1-16.
• Billington, N. (1999). “The Location of Foreign Direct Investment: An Empirical Analysis”. Applied Economics, 31, 65-76.
• Blomström, M., G. Fors ve R. E. Lipsey (1992). “What Explains Developing Coutries Growth?” Natonal Buruau of Economic Research (NBER), Working Paper No: 4132.
• Boğa S. (2019). “Determinants of Foreign Direct Investment: A Panel Data Analysis for Sub-Saharan African Countries”. Emergigng Market Journal, 9 (1), 80-87.
• Borensztein, E., J. Gregorio, ve J. Lee, (1998). “How Does Foreign Direct Investment Affect Economic Growth”. Journal of International Economics, 45(1), 115-135.
• Carkovic, M. ve R. Levine, (2002). “Does Foreign Direct Investment Accelerate Economic Growth?”. University of Minnesota, Department of Finance Working Paper.
• Chakrabarti A. (2001). “Determinants of FDI: A Comment on Globalization-Induced Changes and the Role of FDI Policies”. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.199.8067&rep=rep1&type=pdf
• Cheng, L. K. ve Y. K. Kwan (2000). “What Are the Determinants of the location of Foreign Direct Investment? The Chinese Experience”. Journal of International Economics, 51, 379-400.
• Chowdhury, A. ve G. Mavrotas, (2005). “FDI and Growth: A Casual Relationship”. WIDER Research Paper, NO: 2005/25. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/63432/1/500782083.pdf
• Cristina, J., ve P. S. M. Ioana, (2020). “Some Determinants of Economic Growth in Romania: Foreign Trade and Foreign Direct Investments”. International Journal of Economics and Finance, 12(12), 81–88.
• Çeştepe, H., E. Yıldırım, ve M.Bayar, (2013). “Doğrudan Yabancı Yatırım, Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret: Toda-Yamamoto Yaklaşımıyla Türkiye’den Nedensellik Kanıtları”. Akdeniz İİBF Dergisi, 27, 1-37.
• Çiftçi, F. ve R. Yıldız, (2015). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri: Türkiye Ekonomisi Üzerine Bir Zaman Serisi Analizi”. Business And Economics Research Journal, 6(4), 71- 95
• Çil Yavuz, N; (2006). “Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), ss. 162-171.
• Çütçü, İ. ve E. Kan, (2018). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği”. Sakarya İktisat Dergisi, 7(3), 1-21. De Mello, L. R. (1997). “Foreign Direct Investment in Developing Countries and Growth: A Selective Survey”. Journal of Development Studies, 34 (1), 1–34.
• Demirhan, E. and M. Masca, (2008). “Determinants Of Foreign Direct İnvestment Flows To Developing Countries: A Cross-Sectional Analysis”. Prague Economic Papers, Vol. 2008 No. 4, 356-369.
• Doğan, E. (2013). “Foreign Direct Investment and Economic Growth: A Time Series Analysis of Turkey, 1979-2011”. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 3 (2), 239-252. Doğanay, M. A., Recepoğlu, M., Değer, M. K. (2021). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Döviz Kuru Oynaklıkları Arasındaki İlişkiler: Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi (2001:M1-2020:M2)”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(2), 535 – 554.
• Dritsaki, M., C. Dritsaki, ve A. Adamopoulos, (2004). “A Causal Relationship between Trade, Foreign Direct Investment and Economic Growth for Greece”. American Journal of Applied Sciences, 1 (3), 230-235.
• Ekinci, A. (2011). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Büyüme ve İstihdama Etkisi: Türkiye Uygulaması (1980-2010)”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (2), 71-76.
• Emsen, Ö. S. ve M. K. Değer (2005), Geçiş Ekonomileri ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermayenin Dinamikleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları, No:953, Erzurum. Felek, Ş., N. Yayla, ve A. Çağlar, (2018). “Türkiye’de AB Doğrudan Yatırımları, Finansal Gelişme Ve Ekonomik Büyüme İlişkisine ARDL Yaklaşımı”. International Journal of Economic And Administrative Studies, 20, 63-82.
• Gazzaz, H. (2019). “Determinants of Foreign Direct Investment: Empirical Evidence from Saudi Arabia”. Journal of Research in Business, Economics and Management (JRBEM), 13 (4), 2530-2539.
• Hansen, H. ve J. Rand (2005). “On the Causal Links between FDI and Growth in Developing Countries”. UNU-WIDER, Research Paper No. 2005/31.
• İbrahim M. ve A. M. Acquah (2021). “Re-examining The Causal Relationships Among FDI, Economic Growth and Financial Sector Development in Africa”. International Review of Applied Economics 35 (1), 45-63.
• Jackson, S. ve S. Markowski (1996). “The Attractiveness of Countries to Foreign Direct Investor”. Australian Journal of Management, 21(2), 113-138.
• Kahveci Ş. ve H. Terzi (2017). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkilerin Nedensellik Analizleri ile Testi”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 49, 135-154.
• Karış Ç. ve D. Tandoğan (2020). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği Toda-Yamamoto Nedensellik Yaklaşımı”. Journal of Economics Business and Organization Research Dergisi, 2(1), 6-20.
• Kholdy, S. ve A.Sohrabian, (2005). “Financial Market, FDI and Economic Growth: Granger Causality Tests in Panel Data Model”. Working Paper, California State Polytechnic University.
• Kumari, R., ve A. Sharma, (2017). “Determinants of Foreign Direct İnvestment in Developing Countries: A Panel Data Study”. International Journal of Emerging Markets, 12 (4), 658- 682.
• Lipsey, R.E. (2002). “Home and Host Country Effects of FDI”. Working Paper No: 9293.
• Ludosean, B. M. (2012). “A VAR Analysis of the Connection between FDI and Economic Growth in Romania”. Theoretical and Applied Economics. XIX, 115-130.
• Moudatsou A., ve D. Kyrkilis (2011). “FDI and Economic Growth: Causality for the EU and ASEAN”. Journal of Economic Integration 26(3), 554-577.
• Najeh, B. ve A. Walid, (2019). “The Impact of FDI on Economic Growth in Tunisia: An Estimate by the ARDL Approach”. MPRA Paper, No: 91465.
• Nunnenkamp P., (2002). “Determinants of FDI in Developing Countries: Has Globalization Changed the Rules of The Game?”. Kiel Working Paper, No. 1122. OECD (2003). Checklist for Foreign Direct Investment Incentive Policies.
• Okuyan, H. A. ve E. Erbaykal, (2007). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”. Ekonomik Yaklaşım, 19(67), 47-58.
• Özel, H. ve U. Akanel (2020). “Seçilmiş Değişkenlerin Doğrudan Yabancı Yatırımlara Etkisi: Türkiye Örneği”. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt: 15 , 94-110. Ngo M. N., H. H. Cao, L. N. Nguyen , T. N. Nguyen (2020). “Determinants of Foreign Direct Investment: Evidence from Vietnam”. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7 (6), 173 – 183.
• Parlakyıldız F. M. ve A. Güvel (2015). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Belirleyicileri: Orta Gelir Düzeyine Sahip Ülkeler Üzerine Bir Uygulama”. Social Sciences Research Journal, 4(2), 267-278.
• Ram R. ve K. H. Zhang (2002). “Foreign Direct Investment and Economic Growth: Evidence from Cross-Country Data for the 1990s”. Economic Development and Cultural Change, 51( 1), 205-215.
• Rodriguez, X.A. ve J. Pallas, (2008), “Determinants of foreign direct investment in Spain”. Applied Economics, 40 (19), 2443-2450.
• Rogmans, T. and H. Ebbers, (2013). “The Determinants of Foreign Direct Investment in the Middle East North Africa Region”. International Journal of Emerging Markets, 8 (3), 240-257.
• Sokang, K. (2018). “The Impact of Foreign Direct Investment on the Economic Growth in Cambodia: Emprical Evidence”. International Journal of Innovation and Economic Development, 4(5), 31-38.
• Tekin, H. ve Bozkurt, K. (2018). “Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomik büyüme: OECD ülkeleri için bir panel veri analizi” 4. Internatıonal Caucasus-Central Asia Foreıgn Trade And Logistics Congress (UKDLK), Türkiye, Aydın, 421-430.
• Türkcan, B., A. Duman, ve I. H. Yetkiner, (2008). “How Does FDI and Economic Growth Affect Each Other? The OECD Case”. International Conference On Emerging Economic Issues In A Globalizing World, İzmir, 21-40.
• UNCTAD (1998), World Investment Report, New York.
• Uslu, H. (2018). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz”. The Journal of Academic Social Science 6 (69), 507-529.
• Walsh J. P. ve Y. Jiangyan (2010). “Determinants of Foreign Direct Investment: A Sectoral and Institutional Approach”. IMF Working Paper No: 10/187.
• Yılancı, V. ve Bozoklu, Ş. (2015). “Analysis of Symmetric and Asymmetric Nonlinear Causal Relationship Between Stock Prices and Exchange Rates for Selected Emerging Market Economies”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt. 16, Sayı. 2: 155-164.
• Yılmazer, M. (2010). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Deneme”. Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler 8(1), 241-260.