KENTSEL STRES ENDEKSİ MODELİNİN EKONOMİ BOYUTU İSTANBUL AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 2, 257 - 291, 30.12.2024

Ece Özmen , Tolga Kayacan

Öz

İstanbul, Türkiye’nin ekonomi başkenti niteliğinde en kalabalık nüfusa ev sahipliği yapan, Dünya çapında en stresli kentlerden biri olarak kabul edilen megapol bir yaşam alanıdır. Kentsel stres, kentsel alanlarda yaşayan bireylerin ve toplumun karşılaştığı psikolojik, sosyal ve çevresel baskıların karşılığı olarak tanımlanabilir. Bu baskıların en önemli etmenlerinden biri de ekonomidir. Gerek ülke ekonomisinden toplumsal anlamda gerek bireysel finans durumundan dolayı kentsel stresin tetiklendiği görülmektedir. Ekonomik koşullar, kentsel stresin oluşumunu doğrudan etkilerken, kentsel stres de ekonomik performansı dolaylı olarak etkileyebilmektedir. Kentsel stresin bir endeks halinde modellenip ekonomi boyutunun anlaşılması adına İstanbul örneği önemli bir laboratuvardır. İstanbul, Türkiye'nin en büyük ekonomik merkezi olarak, hizmet sektörü, ticaret ve turizm gibi alanlarda önemli ekonomik fırsatlar sunarken, hızlı nüfus artışı ve yoğun göç gibi etmenlerle birlikte kentsel stresi artırmaktadır. Sonuç olarak, İstanbul'un kentsel stresin ekonomi boyutuna göre durumu, ekonomik fırsatlar ile sosyal ve çevresel sorunlar arasında bir denge kurmayı gerektiren karmaşık bir yapıya sahiptir. Şehrin sürdürülebilir kalkınması için, ekonomik büyüme ile kentsel stres faktörlerinin birbirini destekleyecek şekilde ele alınması önemlidir. Altyapı yatırımları, sosyal hizmetler ve çevresel iyileştirmeler gibi konularda yapılacak iyileştirmeler, kentsel stresin etkilerini azaltabilir ve şehrin ekonomik potansiyelini artırabilir.

Anahtar Kelimeler

kentsel stres endeksi, ekonomik boyut, İstanbul

Etik Beyan

Etik kuralları çerçevesinde hazırlanmıştır. Etik beyan formu alınmasına gerek unsurlar çalışma içerisinde yer almamaktadır.

Analysis of the Economic Dimension of the Urban Stress Index Model in Istanbul

Öz

Istanbul, as Turkey’s economic capital, is a megacity with the highest population and is considered one of the most stressful cities globally. Urban stress can be defined as the psychological, social, and environmental pressures faced by individuals and communities living in urban areas. One of the most significant factors contributing to this stress is the economy. Both the national economic conditions and individual financial situations can trigger urban stress. Economic conditions directly influence the formation of urban stress, and in turn, urban stress can indirectly affect economic performance. Modeling urban stress as an index and understanding its economic dimension through the example of Istanbul serves as an important case study. As Turkey's largest economic hub, Istanbul offers significant economic opportunities in sectors such as services, trade, and tourism, yet factors like rapid population growth and intensive migration contribute to rising urban stress. Consequently, the situation in Istanbul regarding the economic dimension of urban stress presents a complex structure that requires balancing economic opportunities with social and environmental challenges. For sustainable development in the city, it is crucial to address economic growth and urban stress factors in a mutually supportive manner. Improvements in areas such as infrastructure investments, social services, and environmental enhancements could reduce the effects of urban stress and further enhance the city's economic potential.

Anahtar Kelimeler

urban stress index, İstanbul, economy

Kaynakça

• Başar, S. (2012a). Temel makro iktisadi birimler ve ilişkiler. Makro İktisat. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Balcı, M. A., Batrancea, L. M., Akgüller, Ö., Gaban, L., Rus, M., & Tulai, H. (2022). Fractality of Borsa Istanbul during the COVID-19 pandemic. Mathematics.
• BETAM. (2024). sahibindex Kiralık Konut Piyasası Görünümü: Nisan 2024. Retrieved from https://betam.bahcesehir.edu.tr/2024/04/sahibindex-kiralik-konut-piyasasigorunumu-nisan-2024/
• Britannica, T. Editors of Encyclopaedia. (2024). Stress. Encyclopedia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/science/stress-physics
• Bremner, J., Moazzami, K., Wittbrodt, M., Nye, J., Lima, B. B., Gillespie, C. F., Rapaport, M., Pearce, B., Shah, A. J., & Vaccarino, V. (2020). Diet, stress, and mental health. Nutrients, 12.
• Cardon, M. S., & Patel, P. C. (2015). Is stress worth it? Stress-related health and wealth tradeoffs for entrepreneurs. Applied Psychology: An International Review, 64, 379-420.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2020). Çalışma Hayatı İstatistikleri 2020. Erişim adresi: https://www.csgb.gov.tr/istatistikler/calisma-hayati-istatistikleri/resmi-istatistikprogrami/calisma-hayati-istatistikleri-kitabi/
• Dolu, A., & Kuvvetli, U. (2023). Türkiye’de kentlerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin karşılaştırılması. International Journal of Public Finance, 8(1), 85-106.
• Erdoğdu, A. İ., & Watson, F. (2022). Millennials' changing mobility preferences: A telecommuting case in Istanbul. Journal of Consumer Behaviour.
• Falconier, M. K., Nussbeck, F. W., Bodenmann, G., Schneider, H., & Bradbury, T. (2015). Stress from daily hassles in couples: Its effects on intradyadic stress, relationship satisfaction, and physical and psychological well-being. Journal of Marital and Family Therapy, 41(2), 221-235.
• Koene, M. (2018). Urban stress: Research into the reduction of urban stress through urban design. MSc graduation thesis in Urbanism, MSc track Urbanism- Faculty of Architecture and the Built Environment, TU Delft.
• Kuświk, J. (2013). City as a potential source of stress. Studia Historiae Oeconomicae, 31(1), 121-129.
• Kültz, D. (2020). Defining biological stress and stress responses based on principles of physics. Journal of Experimental Zoology Part A: Ecological and Integrative Physiology.
• O'Connor, D., Thayer, J., & Vedhara, K. (2020). Stress and health: A review of psychobiological processes. Annual Review of Psychology
• Page, M. (2024). Türkiye’de çalışanlar Avrupa’daki en uzun işe gidiş geliş süresine sahip ve %50’si bu sürenin kısalması için taşınmaya hazır. Şirketler çalışanlarını desteklemek için gerekeni yapıyor mu? Erişim adresi: https://www.michaelpage.com.tr/advice/kariyer-tavsiyeleri/i%C5%9Fya%C5%9Fam-dengesi/t%C3%BCrkiye%E2%80%99de- %C3%A7al%C4%B1%C5%9Fanlar-avrupa%E2%80%99daki-en-uzuni%C5%9Fe-gidi%C5%9F
• Peker, A., & Cengiz, S. (2021). Covid-19 fear, happiness, and stress in adults: The mediating role of psychological resilience and coping with stress. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 26, 123-131.
• Rahimi, K. M., Behzadfar, M., & Jalilisadrabad, S. (2023). Investigation of the relationship between urban stress and urban resilience. Int. J. Hum. Capital Urban Manage, 8(3), 317-332.
• Sevindik, E. (2022). Stresin günlük hayattaki avantajları: Stres üzerine genel bir bakış. International Academic Social Resources Journal, 7(43), 1420-1426.
• Şener, Ü., Koyuncu, E., Köroğlu, T., & Gültaşlı, M. (2014). Sosyoekonomik haritalama: Kentin sosyoekonomik yapısını anlamak ve görselleştirmek. Stratejik Yerel Yönetişim Projesi. Ankara: İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü.
• Sinclair, R. R., Graham, B. A., & Probst, T. M. (2024). Economic stress and occupational health. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 11(1), 423-451.
• Slavich, G. M. (2016). Life stress and health. Teaching of Psychology, 43, 346-355. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023) 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/2023-kahramanmaras-ve-hatay-depremleri-raporu/
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Girişimcilik ve iş demografisi, 2022. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Girisimcilik-ve-Is-Demografisi-2022-49391
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024a). Tüketici fiyat endeksi, Haziran 2024. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Haziran2024-53616
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024b). Gelir Dağılımı İstatistikleri, 2023 (Düzeltilmiştir). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-Dagilimi-Istatistikleri2023-53840
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024c). Yoksulluk ve yaşam koşulları istatistikleri, 2023. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yoksulluk-ve-YasamKosullari-Istatistikleri-2023-53841
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024d). İl göstergeleri, 2024. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/ilgosterge/?locale=tr
• UNDP. (200d). Ulusal İnsani Gelişme Raporu 2004. Erişim adresi: http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/nationalhdrs/national_HDR_ 2004.html
• Zipjet. (2017). The 2017 Global Least & Most Stressful Cities Ranking. Erişim adresi: https://www.zipjet.co.uk/2017-stressful-cities-ranking