HES PROJELERİNİN OLUMSUZ ÇEVRESEL ETKİLERİ ÜZERİNDE ALINACAK ÖNLEMLER VE KORUMA EYLEMLERİ, KILIÇLI REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 31 - 39, 31.07.2020

Osman Üçüncü Öner Demirel

Öz

Hidroelektrik santraller, suyun enerjisinin kullanımı temeli üzerine inşa edilen mühendislik enerji yapıları olup suyun varlığı ve mühendislik özellikleri, enerji santralleri için en önemli bileşendir. Diğer yandan su; içerisinde bulunduğu yaşama ortamındaki bütün canlıların yaşamlarının sürekliliği için gerekli olan en önemli maddelerden birisi olarak hayati öneme sahiptir. Hidroelektrik enerji üretiminin doğal varlıklar üzerinde yaratacağı olumsuz ve tahrip edici etkileri yanında aynı zamanda tarihi ve kültürel varlıklar ile sosyo-ekonomik çevre üzerinde de, projenin koşullarına ve özelliklerine bağlı olarak istenmeyen birçok olumsuz etkileri de olabilmektedir. Son yıllarda sayıları hızla artarak özellikle vadi tabanlarında akış gösteren akarsu ekosistemlerinde yarattığı olumsuz etkiler, biyolojik çeşitliliği tehdit etmekle kalmıyor beraberinde erozyon ve heyelan riskini arttırdığı gibi kirliliklere ve su akış rejimini değiştirmesi nedeniyle de sel ve benzeri felaketlere yol açıyor. Son dönemde hidroelektrik enerji üretimine yönelik nehir tipi santrallerin sayısının ve kapladığı alanın artması bu nedenlerden ötürü endişe vericidir. Bu çalışmada, Kılıçlı Regülatörü ve HES Projesi'nin, inşaatı sürecinde ve işletimi aşamasında arazinin morfolojik, hidrolojik, toprak yapısı ve bitki örtüsü üzerinde oluşabilecek tahribatlar ve bunun sonucunda etkilenecek habitatlar, bitki, hayvan varlığı, artabilecek erozyon riski değerlendirilerek tahrip edilen/edilebilecek alanların rehabilitasyonu ve kaybedilebilecek habitat, bitki ve hayvan varlığının biyorestorasyon, uygun habitat alanlarının, beslenme alanlarının oluşturulması gibi araçlarla alan içerisinde korunması ve yaratılacak olası etkilerin proje sahası içerisinde çözülmeye çalışılması amaçlanmakta olup doğal ve kültürel çevrede yaratabileceği olumsuz etkilerin azaltılması için dikkat edilecek konular, alınacak önlemler ve koruma eylemleri tanımlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

HES, Kılıçlı Regülatörü ve HES Projesi, Onarım, Çevresel Etkiler

MEASURES TO BE TAKEN AND PROTECTION ACTIONS ON THE NEGATIVE ENVIRONMENTAL IMPACTS OF HES PROJECTS, KILIÇLI REGULATOR AND HES PROJECT EXAMPLE

Öz

Hydroelectric power plants (HPP) are engineering energy structures built on the basis of the use of water energy, the presence and engineering properties of water are the most important components for power plants. On the other hand, water; It is of vital importance as one of the most important substances necessary for the continuity of the lives of all living creatures in its living environment. Besides the negative and destructive effects of hydroelectric power generation on natural assets, it can also have negative effects on historical and cultural assets and socio-economic environment. In recent years, the number of HPPs, which have been increasing rapidly, especially in river ecosystems, as well as negative effects such as loss of biological-hydrobiological diversity, water pollution, erosion and landslide, causing flood and similar disasters, It changes the water flow regime in river ecosystems that are sensitive to global warming. In this study, the natural and cultural components (morphological, hydrological, soil structure and vegetation cover) of the basin in the light of the environmental impact assessment reports covering all phases of the construction and operation processes of Hydroelectric Power Plant Projects, whose number is nearly 1000 in the Eastern Black Sea Region (Turkey), were evaluated and interpreted from a socio-cultural and socio-economic point of view in a holistic perspective.

Anahtar Kelimeler

HPP, Hydroelectric Power Plant Projects, Rehabilitation, Environmental Impacts, Black Sea Region

Kaynakça

• Şahin R., Demirel Ö., Su Kaynakları Yönetiminde Çevresel Verilerin Havza Planlamasında Kullanımı, Fırtına ve Çoruh (Yusufeli Kesimi) Havzaları Örneği, Çevre Semineri, 8-12 Haziran 1998, DSİ XXI. Bölge Müdürlüğü, 22 sayfa, Fethiye.
• Şahin R., Demirel Ö., Kulein A, Kıtaiçi, Su Kaynakları Yönetiminde Çevresel Verilerin Havza Planlamasındaki Önemi: Çoruh Havzası Örneği (Yusufeli Kesimi), Çevre ve İnsan Dergisi, 1999, Sayı:42, S.38-47.
• Bahser Enerji Elektrik Üretim Sanayi A.Ş., Kılıçlı Regülatörü ve Hidroelektrik Santral Projesi, Trabzon İli Arsin İlçesi, Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası, Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş., 2014. Ankara.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2013. Onuncu Kalkınma Planı/2014-2018, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Onuncu Kalkınma Planının (2014-2018) Onaylandığına İlişkin Karar Karar No. 1041 Karar Tarihi: 02.07.2013.
• Demirel, Ö., Doğa Koruma ve Milli Parklar, Karadeniz Teknik Üniversitesi Genel Yayın No: 219, Fakülte Yayın No: 37, Ders Kitabı, 424 s., Mayıs 2005, KTÜ Matbaası, ISBN: 975-98008-0-2, Trabzon.
• Üçüncü O., The Condition of River Basins in Trabzon and its Surroundıngs and Comparing it With the Regulation of Water Control", Ulusal Su Kongresi, Antalya, Türkiye, 4 Kasım 2007- 9 Kasım 2017, 220-234.
• Üçüncü O., Enerji ve Çevre, Doğu Karadeniz Bölgesi Enerji Forumu Forum, Trabzon, Türkiye, 7-8 Eylül 2007, 7-11.
• Üçüncü O., Çoruh Havzası Akarsularında Kurulu HES'ler ve Bunların Çevresel Etki Değerlendirilmesi (ÇED) , ISAS 2018, Samsun, Türkiye, 3 (35):45-50.