Kyme Doğu Nekropolü᾿nden Hellenistik Steller

Yıl 2015, Cilt: 1, 46 - 56, 01.12.2015

Özden Ürkmez , Mustafa Adak

Öz

Kyme Antik Kenti’ne ait nekropol sahalarının sanayi bölgesine dâhil
edilmesiyle birlikte İzmir Müze Müdürlüğü tarafından yapılan sondaj ve kurtarma
kazılarının sayıları son yıllarda artmıştır. Kurtarma kazılarında ortaya
çıkarılan mezar alanları arasında «Samurlu 877» ve «Samurlu 879» nekropolleri
de yer almaktadır. Aralarında 100 m olan bu nekropoller Kyme kent merkezinin
yakl. 1,5 km doğusunda konumlanmaktadır. Ortaya çıkarılan mezarlar kiremit
çatkılı, kireçtaşı kapama, taş sanduka, pithos, basit toprak, kireçtaşı lahit
ve az sayıdaki urne tiplerinden oluşmaktadır. 600 m²’lik bir alana yayılan
«Samurlu 877» nekropolünde 74 adet mezara ulaşılmıştır. İ.Ö. IV. yüzyılın
başından İ.S. 200 yıllarına kadar kullanılan bu nekropolde mezarların birçoğu
birbirini tahrip eder biçimde üst üste ele geçmiştir. İki dönümlük bir alana
yayılan «Samurlu 879» nekropolünde ise 88 mezar tespit edilmiştir. Mezar
buluntularına bakıldığında, 879 nekropolünün İ.Ö. IV. yüzyılın ortasında
kullanılmaya başlandığı, kullanımının Erken Hellenistik Dönem’de arttığı ve Geç
Hellenistik Dönem’in sonunda kullanım dışı kaldığı görülür. 

Uzun bir dönem boyunca çağdaş olarak kullanılan iki nekropol arasındaki boş
sondajlar bu iki gömü alanının birbirlerinden bağımsız olduğunu ve
etraflarındaki arazilerin tarım alanları olarak kullanıldığını göstermektedir.
Her iki nekropolde de toplam ondan fazla mezar steli ele geçmiştir. Çoğunluğu
kireçtaşından yontulmuş bu mezarların sadece on tanesi yazıtlıdır ve hiç birisi
kabartmalı (figürlü) değildir. Mezar buluntularına bakıldığında bir kaç istisna
dışında, mezarların daha çok ortaalt sınıf bireylere ait olduğu söylenebilir.
Bu açıdan bulunan mezar stellerinin de basit tiplerde olması şaşırtıcı
değildir.

Samurlu mezar stellerinin hepsi Alınlıklı Stel tipindedir. Stellerin baş
kısımlarını oluşturan dar alınlıklardan bazılarının ortasına stilize çelenk
(çiçek) motifi işlenmişken, birçoğu da boş bırakılmıştır. Steller kaide kısmına
doğru gittikçe genişleyen bir forma sahiptir. Stellerin üzerindeki yazıtlar
ise, alınlık kısmının hemen altında 1–2 satırla kısaca yer almaktadır.
Özellikle tüm stellerin alınlık kısımları tepe ve köşe akroterlerine sahiptir.
Tepe akroterleri, köşe akroterlerine göre daha büyük ve oval işlenmiştir.
Samurlu 877/879 stellerinin bazıları oturdukları kaidelerle beraber yıkılmış
bir şekilde ele geçmiştir. Fakat bunların hiç biri ile kesin olarak
ilişkilendirilebilecek mezarlar yoktur. Mezar stelleri ister mermer ister
kireçtaşından olsun, hepsinin oturduğu kaideler büyük ve ağır dikdörtgen
kireçtaşı kaidelerdir. Stellerin çoğu ise kaidesinden kopuk ve kırık bir halde
nekropollerin içinde dağınık bir biçimde bulunmuştur. Stellerin üzerinde yer
alan yazıtlar şu bilgileri içermektedir:

1. Hermagoras, Dionysiketes’in oğlu.       6.
Pyrrias ve Artemidoros, sağlıcalıkla!

2. Perigenea, Menekrates’in kızı.     7.
Athenaios ve Posidippos.

3. Boulonoe, Menandros’un kızı.    8.
Zopyros, Heroidas’ın oğlu.

4. Hegeso, Lysanios’un kızı.  9.
Dionysios, Pausanias’un oğlu, sağlıcalıkla!

5. Menogenes, Ksenon’un oğlu, sağlıcalıkla!      10.
Lampris, Teisamenos’un kızı.

Yazıt no. 1’de geçen Dionysiketes ismi şimdiye kadar belgelenmemiştir.
Boulonoe (no. 3), Lampris (no. 10) ve Perigenea (no. 2) ise ender rastlanan
kadın isimleridir. 

Anahtar Kelimeler

Kyme, Doğu Nekropolü, Mezar stelleri, Şahıs isimleri, Hellenistik Çağ

Hellenistische Grabstelen aus der Ostnekropole von Kyme

Öz

Hellenistische Grabstelen aus der Ostnekropole von Kyme

Öz

The extensive necropolises of the Aeolian metropolis of Cyme are today
located mainly on industrial land. In the past few years some of them have been
opened in emergency excavations conducted by the museum of Izmir. In 2012 the
two necropolises 877 and 879 locat­ed some 1.5 km east of the city were
excavated too; they were in use from approx. the 4th cen­­tury BC
until well into the High Empire and today belong to the cadastral area of the
village of Samurlu. In these necropolises ten Hellenistic funerary steles with
inscriptions have been found among other things; they are of inter­est
particularly because of their onomastic content: No. 1 contains the hitherto
unattested name Diony­siketes. Other steles mention rare female na­mes such as
Perigenea (no. 2), Boulonoe (no. 3) and Lamp­ris (no. 10). The two
necropolises, which were set up off the main highways, appear to have been used
mainly by middle and lower-class citizens, which is suggested by the plain
design of both the steles and the tombs as well as by the fact that most of the
tombs are without grave-goods. 

Anahtar Kelimeler

Aeolian Cymae, Eastern necropolis, grave stelai, androponyms, Hellenistic period.

Kaynakça

• Bağdatlı Çam 2012 F. Bağdatlı Çam, Kyme Nekropolünden Figürlü Bir Mezar Steli, Olba 20, 2012, 165–182.
• Bechtel, Aeolica F. Bechtel, Aeolica. Bemerkungen zur Kritik und Sprache der aeolischen In-schrif¬ten, Halle 1909.
• Bechtel, Historische Personennamen F. Bechtel, Die historischen Personennamen des Griechischen bis zur Kaiserzeit, Halle 1917.
• Çırak – Kaya 2009 N. Çırak – S. Kaya, 2009 İDÇ Nekropolü Kurtarma Kazısı, 19. Müze Ça¬lış-maları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Ordu 2008, 217–232.
• Drew-Bear 1983 T. Drew-Bear, Three inscriptions from Kyme, EA 1, 1983, 89–101.
• Hamon 2008 P. Hamon, Kymè d’Eolide, cité libre et démocratique, et le pouvoir des stratèges, Chiron 38, 2008, 63–106.
• İren 2008 K. İren, The Necropolis of Kyme Unveiled: Some Observations on the New Finds, in: İ. Delemen – S. Çokay-Kepçe – A. Özdinbay – Ö. Turak (Hrsgg.), Euergetes. Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zu 65. Ge¬burtstag, Antalya 2008, 613–638.
• IKyme H. Engelmann, Die Inschriften von Kyme, Bonn 1976 (IK 5).
• Konak Tarakçı – Selçuk 2012 S. Konak Tarakçı – T. Selçuk, Batı Liman 1205 Parsel Kurtarma Kazısı, 21. Mü¬¬ze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Marmaris 2012, 185–198.
• Korkmaz – Gürman 2011 E. Korkmaz – B. Gürman, İzmir ili, Aliağa ilçesi, Bozköy Beçerova Mevkii Ky¬me Antik Kenti Doğusu Sur Dışı Yapıları ve Doğu Nekropolü Kurtarma Kazısı, 20. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Bodrum 2011, 69–93.
• Küçükgüney – Tunç Altun 2008 Z. Küçükgüney – P. Tunç Altun, İDÇ Liman Kurtarma Kazısı, 17. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Side, 2008, 53–74.
• LGPN VA T. Corsten (Hrsg.), A Lexicon of Greek Personal Names, vol. V, A. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
• Manganaro 2000 G. Manganaro, Kyme e il dinasta Philetairos, Chiron 30, 2000, 403–414.
• Masson 1986 O. Masson, Quelques noms de magistrats monétaires grecs. Les monétaires de Kymé d’Éolide, RN 28, 1986, 51–64.
• Pape – Benseler, Eigennamen W. Pape – G. E. Benseler, Wörterbuch der griechischen Eigennamen, Braunschweig 31911 (Graz 1959).
• Petzl – Pleket 1979 G. Petzl – H. W. Pleket, Ein hellenistisches Ehrendekret aus Kyme, Chiron 9, 1979, 73–81.
• Reinach 1886 S. Reinach, Deux terres-cuites de Cymé, BCH 10, 1886, 492–500.
• Reinach 1889 S. Reinach, Status arcäiques de Cybeé dé couvertes à Kyme, BCH 13, 1889, 543–562.
• Schmalz, Grabreliefs B. Schmalz, Griechische Grabreliefs, Darmstadt 1983.
• Ünlü – Özsaygı 2006 A. Ünlü – M. Özsaygı, İzmir ili, Aliağa İlçesi Gümrük Binası Sondaj Ka¬zı¬sı, 15. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Alanya 2006, 13–24.
• van Bremen 2008 R. van Bremen, The Date and Context of the Kymaian Decrees for Archip¬pe (SEG 33, 1035–1041), REA 110, 2008, 357–82.