Ein neuer Meilenstein aus der Nähe von Dableis (Nikaia) und das flavische Straßenbauprogramm in der Provinz Bithynia et Pontus

Yıl 2016, Cilt: 2, 72 - 82, 31.12.2016

Mustafa Adak , Hüseyin Sami Öztürk

Öz

In last years of the reign of Vespasian, large-scale road construction work was undertaken in the province of Bithynia et Pontus under the supervision of the fiscal procurator L. Antonius Naso. This construction work has hitherto been known from four milestones erected in the ter-ritories of Prusa ad Olympum, Kios, Tieion and Sinope in 78 CE. A milestone dating from the same year that was found in the eastern territory of Nikaia in 2014 attests that also the impor-tant military road from Nikaia via Iuliopolis to Ancyra was repaired under Naso. Set up 59 mi-les southeast of Nikaia, the milestone indicates the Bithynian metropolis as caput viae. The new find is edited with a commentary and a discussion of some topographical questions. The milestone is likely to have been set up at or near the road station Artemis, which according to the Itinerarium Burdigalense was located six miles west of Dableis. Artemis lies in the immedi-ate vicinity of the village of Kayabaşı, which played an important role in the topography of the region. The article concludes with a discussion of the extent of the construction work car-ried out in the province of Bithynia et Pontus under Naso’s supervision. 

Anahtar Kelimeler

Nicaea, Dableis, mutatio Artemis, Bithynia et Pontus, Milestone, Vespasianus, L. Antonius Na-so, Road construction

Dableis (Nikaia) Yakınlarında Bulunan Yeni Bir Miltaşı ve Flavius Dönemi’nde Bithynia- Pontus Eyaleti’nde Gerçekleştirilen Yol Onarım Programı

Öz

İmparator Vespasianus’un son iktidar yıllarında Bithynia et Pontus Eyaleti’nde geniş çaplı yol onarım faaliyetleri gerçekleşmiştir. Bu tür imar faaliyetleri genelde eyaletin en yetkili amiri olarak vali tarafından yürütürürken Vespasianus bu işle eyalet procurator’u L. Antonius Naso’yu görev-lendirmiştir. Anlaşılan o ki, merkezi yönetim yol onarım faaliyetlerinin bir procurator tarafından yürütülmesinin daha etkin olacağı kanaatindeydi. Naso’nun yol onarım faaliyetleri şimdiye kadar Prusa ad Olympum, Kios, Tieion ve Sinope teritoryumlarında ele geçen dört adet mil taşından bi-linmekteydi. Bu mil taşlarının hepsi İ.S. 78 yılında dikilmişti. 2014 yılında yüzey araştırmaları sınrasında Göynük İlçesi’nin 16 km güneybatısında Kayabaşı Köyü yakınlarında «Devecikonağı» Mevkiinde bulunan bir mil taşından, Naso’nun denetiminde Nikaia’dan Iuliopolis’e ve oradan Ankyra’ya uzanan ana güzergahın da onarıl¬dığı anlaşılmaktadır. Söz konusu mil taşı Nikaia’dan 59 mil uzakta dikilmiş ve Nikaia ile Iuliopolis arasında daha önceden bilinen 37 adet mil taşı arasında en erkeni olma özelliğini taşımaktadır. Bu mil taşı büyük olasılıkla «mutatio Artemis» adı altında bilinen bir yol istasyonu yakınında dikilmiştir. Itinerarium Burdigalense bu istasyonun Dableis yerleşiminin 6 mil batısında konumlandığını belirtmektedir. Birçok itinerarium’da adı geçen ve bölgenin en önemli yerleşimi olan Dableis’in ise Kayabaşı Köyü’nün doğusunda uzanan Himme-toğlu Ovası’nın ortasında aranması gerekmektedir. Bir emporium işlevi gören Dableis aynı zaman-da bir kavşak noktasıydı. Burada Nikaia’dan Ankyra’ya uzanan ana yol güneyden Dorylaion’dan Sarıcakaya üzerinden Kaudioupolis istikametine ilerleyen bir başka yol ile kesişmekteydi. Sadece 15 km uzunluğa ve 3 km genişliğe sahip olan Himmetoğlu Ovası’nda 12 adet mil taşının bulunmuş olması, Dableis kentinin stratejik önemi ile açıklanmalıdır.

L. Antonius Naso’nun anıldığı mil taşları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, İ.S. 70’li yılların sonunda Bithynia et Pontus Eyaleti’nde gerçekleşen yol onarım faaliyetlerinin oldukça geniş kapsamlı olduğu anlaşılmaktadır. Merkezi yönetimin emriyle oldukça geniş bir yol ağı elden geçi-rilmiştir. Onarım gören yollar arasında bölgeyi diğer eyaletlere bağlayan ana güzergahlar da bulunmaktadır. Bithynia’yı Nikaia ve Iuliopolis üzerinden Galatia’ya bağlayan ve sonradan «Hac Yolu» adı altında bilinen ve ordu tarafından da sıkça kullanılan güzergah bunların en önemlisidir. Makaleye konu olan mil taşının çevirisi şöyledir: 

«İmparator Caesar Vespasianus Augustus, baş rahip, dokuzuncu kez tribunus yetkisiyle donatılmış, on sekizinci kez imparator olarak selamlanmış, vatanın babası, sekiz kez konsül olup dokuzuncu kez konsüllüğe seçilmiş bulunan, İmparatorun altıncı kez konsül olup yedinci kez konsüllüğe seçilmiş bulunan oğlu imparator Titus ve İmparatorun beşinci kez konsül olup altıncı kez konsüllüğe seçilmiş bulunan oğlu Domitianus Caesar kendilerinin procurator’u (olan) Lucius An-tonius Naso aracolığıyla yolları yeniden onarttılar».

Anahtar Kelimeler

Nikaia, Dableis, Mutatio Artemis, Bithynia et Pontus, Mil taşı, Vespasianus, L. Antonius Naso, Yol onarım faaliyetleri

Kaynakça

• Belke 2013 K. Belke, Bithynien. Historische und geographische Beobachtungen zu ei-ner Provinz in Byzantinischer Zeit, in: E. Winter – K. Zimmermann (Hrsgg.), Neue Funde und Forschungen in Bithynien, Bonn 2013, 83–110 (AMS 69).
• Buttrey, Flavian Titulature T. V. Buttrey, Documentary Evidence for the Chronology of the Flavian Titulature, Meisenheim 1980.
• Dobson, Primipilares B. Dobson, Die Primipilares: Entwicklung und Bedeutung, Laufbahnen und Persönlichkeiten eines römischen Offiziersranges, Bonn 1978.
• French, RRMAM I D. French, Roman Roads and Milestones of Asia Minor, Fasc. 1: The Pilgrim’s Road, Oxford 1981.
• French 1981 D. French, Milestones of Pontus, Galatia Phrygia and Lycia, ZPE 43, 1981, 149–174.
• French 2013 D. French, Roman Roads and Milestones of Asia Minor, vol. 3.4 Pontus et Bithynia, Ankara 2013 (BIAA Electronic Monograph).
• Harada – Cimok, Roads T. Harada – F. Cimok, Roads of Ancient Anatolia I–II, Istanbul 2008.
• I.Kios Th. Corsten, Die Inschriften von Kios, Bonn 1985 (IK 29).
• I.Nikaia S. Şahin, Katalog der antiken Inschriften des Museums von İznik (Nikaia), Bonn 1979–1987 (IK 9–10.3).
• I.Prusa ad Olympum T. Corsten, Die Inschriften von Prusa ad Olympum I–II, Bonn 1991/1993 (IK 39– 40).
• Kalinka 1933 E. Kalinka, Aus Bithynien und Umgegend, ÖJh 28, 1933 Beibl., 45–112.
• Kienast, Kaisertabelle D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 21996.
• Kramer 2010 N. Kramer, Die Flavier und das Reich, in: N. Kramer – Chr. Reitz (Hrsgg.), Tradition und Erneuerung: Mediale Strategien in der Zeit der Flavier, Berlin 2010, 311–360 (Beiträge zur Altertumskunde 285).
• Marek, Kleinasien Chr. Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike, München 2010.
• Marek – Adak, Epigraphische Forschungen Chr. Marek – M. Adak, Epigraphische Forschungen in Bithynien, Paphla-gonien, Galatien und Pontos, Istanbul 2016 (Philia Supplements 2, im Druck).
• Mendel 1901 G. Mendel, Inscriptions de Bithynie, BCH 25, 1901, 5–92.
• Pekáry, Reichsstraßen Th. Pekáry, Untersuchungen zu den römischen Reichsstraßen, Bonn 1968 (Antiquitas. Reihe 1, Abhandlungen zur alten Geschichte 17).
• Pflaum, Carrières procuratoriennes H.-G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-Empire romain, 3 B.de + Suppl., Paris 1960/61, 1982.
• Rathmann, Reichsstraßen M. Rathmann, Untersuchungen zu den Reichsstraßen in den westlichen Provinzen des Imperium Romanum, Mainz 2003.
• Robert, Études Anatoliennes L. Robert, Études Anatoliennes, Paris 1937, ND Amsterdam 1970.
• Robinson 1905 D. M. Robinson, Greek and Latin Inscriptions from Sinope and environs, AJA 9, 1905, 294–333.
• Ruffing 2006 K. Ruffing, Städtische Wirtschaftspolitik im hellenistisch-römischen Kleinasien? Zur Funktion der Emporia, in: H.-U. Wiemer (Hrsg.), Staatlichkeit und politisches Handeln in der römischen Kaiserzeit, Berlin-New York 2006, 123–150 (Millennium Studien 10).
• von Domaszewski 1893 A. von Domaszewski, Inschriften aus Kleinasien, AEMÖ 7, 1893,167–188.