Karadeniz Ereğli Müzesi’nden Doğu Bithynia’daki Tios Kentine Ait İki Yeni Miltaşı

Yıl 2016, Cilt: 2, 83 - 91, 31.12.2016

Bülent Öztürk

Öz

Doğu Bithynia ile Batı Paphlagonia coğrafi
bölgelerinin arasındaki geçiş güzergâhının kıyı kentlerinden olan Tios antik
kenti, bugün Türkiye’nin Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki Zonguldak İli’ne bağlı
Çaycuma İlçesi’nin sınırlarındaki Filyos Beldesi’nde konumlanır. Kent, Roma
İmparatorluk Dönemi’ndeki Pontus et Bithynia Eyaleti’nin yol ağı üzerindedir.
Kuzeydoğuda Amastris’e, iç bölgede ise güneyde Krateia-Flaviopolis ve
güneybatıda Klaudiopolis kentlerine uzanan Roma yollarının kalıntıları bugün
bazı noktalarda kısmen görülebilmektedir. Kente ait olup bu yol güzergâhlarının
belli noktalarına yerleştirilmiş Ro­ma miltaşlarından bazıları ise günümüze
kadar ulaşmayı başarmış ve kayda geçmiştir. Makalede 2009–2010 yıllarında Tios
kent merkezinin güneyindeki, Gökçebey İlçesi’nin, Bakacakkadı ve Üçburgu mev­kilerinde,
Filyos Nehri’nin kıyısında bulunmuş ve Karadeniz Ereğli Müzesi’ne taşınmış ve Tios
kentinin güneyine uzanan yola ait olan iki yeni miltaşı tanıtılmaktadır.
Miltaşlarından ilki Septimius Severus (Caracalla ve Geta) Dönemi’nde eyalet
valiliği yapan Quintus Tineius Sacerdos tarafından diktirilmiştir ve Latince-Hellence
olmak üzere çiftdillidir. Miltaşı ve yazıtı kepçe darbelerinden kısmen zarar
görmüştür ve şu anda üç büyük ve birkaç küçük parçaya dağılmış halde Müze
deposunda korunmaktadır. Latince yazılmış ikinci miltaşı ise Caracalla
Dönemi’ne aittir. Krateia-Flaviopolis veya Klaudiopolis’e uzanan yola ait olan
her iki miltaşının yazıtlarının çevirileri sırasıyla şöyledir:

1. «Arap Fatihi, Adiabene Fatihi, Büyük Parth
Fatihi, en yüce rahip, altıncı kez tribunus yetkisine haiz, onbirinci kez
imparator, ikinci kez consul, vatanın babası, proconsul olan İmparator Caesar
Lucius Septimius Severus Pius Pertinax Augustus, ikinci kez tribunus yetkisine
haiz İmparator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus ve Publius Septimius
Geta Caesar, Augustus’ların eyaletteki praetor mertebesinde temsilcisi Quintus
Tineius Sacerdos aracılığıyla (yolu) onarttılar. (22. ? Mil).»

2. «İmparator Caesar Marcus Aurelius
Antoninus, dindar, Augustus, Büyük Parth Fatihi, Büyük Britannia Fatihi, Büyük
Germania Fatihi. Tios’tan (kent) sınırlarına doğru 22. mil.»

Anahtar Kelimeler

Tios/Tieion, Billaios, Pontus et Bithynia, Septimius Severus, Caracalla, Q.Tineius Sacerdos, ad fi-nes

Two new Milestones from Tios/Tieion in the Karadeniz Ereğli Museum

Öz

The important port city of Tieion/Tios on the boundary between Bithynia and Paphlagonia was linked to the Roman road network via two important roads. The coastal road is attested by nume-rous milestones as well as by remnants of the road itself which have been identified between Tieion and Amastris. Another important road ran inland from the city on the coast across the Filyos river to Krateia Flaviopolis and Claudiopolis. This article presents two new milestones which were set up on this inland route. Found on the east bank of the Filyos between the towns of Bakacakkadı and Uçburgu, some 30 km south of Tieion/Tios, they are now in the Karadeniz Ereğli museum. The first milestone features a bilingual text, which informs the reader that the inland road was re-paired by Q. Tineius Sacerdos, legatus Augusti pro praetore of Pontus-Bithynia. This governor is already known from five other milestones from Pontus-Bithynia. Under his supervision numerous roads in the province underwent repairs in 198–199 CE. The text on the second milestone is in Latin and gives the names and titles of Caracalla. It also indicates the distance of 22 miles «a Tio ad fines».

Anahtar Kelimeler

Tios/Tieion, Billaios, Pontus-Bithynia, Septimius Severus, Caracalla, Q. Tineius Sacerdos, ad fines

Kaynakça

• Biagi 2009 S. Biagi, L’Empire, les cités et la via publica à propos de quelques milliaires bithyniens du IIIe siécle de notre ère, in: H. Bru – F. Kirbihler – S. Lebreton (eds.), L’Asie Mineure dans l’Antiquité: échanges, populations et territoires, Regards actuels sur une péninsule. Actes du colloque international de Tours, 21–22 octobre 2005, Rennes 2009, 165–180.
• Dörner, Bithynien F. K. Dörner, Inschriften und Denkmäler aus Bithynien, Berlin 1941 (Istanbuler Forschungen 14).
• Dörner, Vorbericht F. K. Dörner, Vorbericht über eine Reise in Bithynien, Vienna 1949.
• Dörner, Bericht F. K. Dörner, Bericht über eine Reise in Bithynien, Vienna 1952.
• French 1980 D. French, The Roman Road-system of Asia Minor, ANRW II 17.2, 1980, 698–729.
• French 1984 D. French, The location of Cretia Flaviopolis in Bithynia, EA 3, 1984, 49–58.
• French, RRMAM 2.1 D. French, Roman Roads and Milestones of Asia Minor, Fasc. 2: An Interim Catalogue of Milestones, 1–2, Ankara 1988 (British Institute of Archaeology at Ankara Monograph 9).
• French, RRMAM 3 D. French, Roman Roads and Milestones of Asia Minor, Vol. 3: Milestones, Fasc. 3–4: Pontus et Bithynia (with Northern Galatia), Ankara 2013 (British Institute at Ankara Electronic Monograph 4).
• IKlaudiupolis F. Becker-Bertau (ed.), Die Inschriften von Klaudiupolis, Bonn 1986 (IK 31).
• INikaia S. Şahin (ed.), Katalog der antiken Inschriften des Museums von Iznik (Nikaia) / İznik Müzesi Antik Yazıtlar Kataloğu, Bonn 1979–1982 (IK 9, 10.1–2).
• IPrusa T. Corsten (ed.), Die Inschriften von Prusa ad Olympum, I–II, Bonn 1991–1993 (IK 39–40).
• Kalinka 1933 E. Kalinka, Aus Bithynien und Umgegend, JÖAI 28, 1933 (Beiblatt), 45–112.
• Kienast, Kaisertabelle D. Kienast, Römische Kaisertabelle: Gründzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 2004.
• Lambrechts, Sénat romain P. Lambrechts, La composition du sénat romain de Septime Sévère à Dioclétien (193–284), Budapest 1937.
• Marek, Amastris Ch. Marek, Katalog der Inschriften von Amastris, in: C. Marek (ed.), Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord-Galatia, Tübingen 1993 (Istanbuler Forschungen Band 39), 157–187.
• Marek, Pontus et Bithynia Ch. Marek, Pontus et Bithynia. Die römischen Provinzen im Norden Kleinasiens, Mainz 2003.
• Mendel 1901 G. Mendel, Inscriptions de Bithynie, BCH 25, 1901, 1–92.
• Mercan et al. 2015 A. Mercan – O. Arslan – G. Laçin, Gökçebey - Üçburgu Kurtarma Kazısı, in: S. Atasoy – Ş. Yıldırım (eds.), Zonguldak’ta Bir Antik Kent: Tios. 2006–2012 Arkeolojik Çalışmaları ve Genel Değerlendirme, Ankara 2015, 417–425.
• Öğüt-Polat – Şahin 1985 S. Öğüt-Polat – S. Şahin, Katalog der bithynischen Inschriften im Museum von Istanbul. Teil I: Funde aus der bithynischen Halbinsel und aus der Gegend von Ihsaniye, EA 5, 1985, 97–124.
• Öztürk, Tios B. Öztürk, Küçükasya’nın Batı Karadeniz Kıyısında Bir Antik Kent: Tios (Tieion), Marmara University, Institute of Social Sciences, Department of Ancient History, Unpublished PhD Thesis, Istanbul 2012.
• Öztürk 2013a B. Öztürk, The History of Tieion/Tios (Eastern Bithynia) in the light of Inscript¬ions, in: M. Manoledakis (ed.), Exploring the Hospitable Sea. Proceedings of the International Workshop on the Black Sea in Antiquity held in Thessaloniki, 21–23 September 2012, Oxford 2013, 147–164.
• Öztürk 2013b B. Öztürk, Tios/Tieion (Zonguldak-Filyos) Antik Kenti Epigrafi Çalış¬ma¬ları ve Tarihsel Sonuçları, in: N. Türker – G. Köroğlu – Ö. Deniz (eds.), I. Uluslararası Karadeniz Kültür Kongresi Bildiri Kitabı / First International Congress of Black Sea Culture Proceedings Book, 6–9 Ekim/October 2011, Karabük 2013, 485–504.
• Öztürk 2013c B. Öztürk, Herakleia Pontika (Karadeniz Ereğli) Antik Kenti Epigrafik Araş-tır¬ma¬ları ve Tarihsel Sonuçları, in: N. Türker – G. Köroğlu – Ö. Deniz (eds.), I. Ulus¬lararası Karadeniz Kültür Kongresi Bildirileri/ First International Congress of Black Sea Culture Proceedings Book, 6–9 Ekim/October 2011, Karabük 2013, 505–528.
• Öztürk 2016a B. Öztürk, Karadeniz Ereğli Müzesi (Herakleia Pontike & Tios/Tieion) Epi-grafik Araştırmaları 2015, TEBE Haberler 41, 2016, 28–31.
• Öztürk 2016b B. Öztürk, Karadeniz Ereğli Müzesi’nden Herakles Aleksikakos’a Sunulan Bir Adağın Düşündürdükleri, in: E. N. Akdoğu-Arca – N. Gökalp – B. Tak-mer (eds.), Vir Doctus Anatolicus. Studies in Memory of Sencer Şahin / Sencer Şahin Anısına Yazılar, İstanbul 2016, 780–796.
• Öztürk – Sönmez 2009 B. Öztürk – I. F. Sönmez, New Inscriptions from the Karadeniz Ereğli Museum I, Arkeoloji ve Sanat 132, 2009, 129–138.
• Öztürk – Sönmez 2011 B. Öztürk – I. F. Sönmez, New Inscriptions from the Karadeniz Ereğli Museum I, Arkeoloji ve Sanat 137, 2011, 155–166.
• Öztürk – Sönmez 2015 B. Öztürk – I. F. Sönmez, Türkiye Müzelerindeki Tios Yazıtları, in: S. Ata-soy – Ş. Yıldırım (eds.), Zonguldak’ta Bir Antik Kent: Tios. 2006–2012 Arke¬olojik Çalışmaları ve Genel Değerlendirme, Ankara 2015, 112–122.
• Rémy, Carrières B. Rémy, Les Carrières sénatoriales dans les provinces romaines d’Anatolie au Haut-Empire (31 av. J.-C.– 284 ap. J.-C.) (Pont-Bithynie, Galatie, Cappadoce, Lycie-Pamphylie et Cilicie), Istanbul-Paris 1989 (Varia Anatolica 2).
• Robert, Études Anatoliennes L. Robert, Études Anatoliennes. Recherches sur les inscriptions grecques de l’Asie Mineure, Paris 1937.
• Salomies 1985 O. Salomies, Die Herkunft der senatorischen Tineii, ZPE 60, 1985, 199–202.
• Şahin 1973 S. Şahin, Neufunde von antiken Inschriften in Nicomedia (Izmit) und in der Umgebung der Stadt, Münster 1973.
• Şahin et al. 1983 S. Şahin – M. A. Işın – M. K. Can, Acht Meilensteine aus Libyssa, EA 1, 1983, 41–55.
• Şahin 1984 S. Şahin, Zwei Meilensteine aus der Gegend von Claudiopolis-Krateia, EA 3, 1984, 101–105.
• Snyder 1938 W. F. Snyder, Note on the Irregular Evidence upon the Date of the Beginning of the Year of the Tribunician Power during the Reigns of Septimius Severus and of Caracalla, Memoirs of the American Academy in Rome 15, 1938, 62-69.
• TAM IV.1 F. K. Dörner, Tituli Asiae Minoris IV. Tituli Bithyniae linguis Graeca et Latina conscripti. Fasciculus I: Paeninsula Bithynica praeter Calchedonem, Nicomedia et ager Nicomedensis cum septentrionali meridianoque litore sinus Astaceni et cum lacu Sumonensi, Vienna 1978.