Eine Heraklesweihung aus dem Hinterland von Limyra

Yıl 2016, Cilt: 2, 137 - 142, 31.12.2016

Yasemin Akın

Öz

In the 2nd century CE, Aristolochos and the two siblings Apollonius and Ostamas erected a mo-nument with a dedication to Heracles on the eastern slopes of the mountain Alacadağ. Its location can be reached via a steep forest path climbing to the summit of the 2368 m high Alacadağ, which the locals call “Kolak’ın kız kestiği yer”. This mountainous area lies in the territory of Limyra and is close to the boundary with Arycanda. Beside the inscription carved in the face of the rock outcrop, which is some 3 metres high, a relief of Heracles is cut in a niche. The inscription men-tions that the boundaries of the public land were determined under the supervision of five epistatai, whose names are listed. Aristolochos as well as the two siblings Apollonius and Ostamas may have been workers involved in said demarcation of public land.

Anahtar Kelimeler

Limyra, Lycia, pandemos, boundary demarcation, dedication, Heracles

Eine Heraklesweihung aus dem Hinterland von Limyra

Öz

Limyra territorium’undan Yeni Bir Herakles Adağı

Öz

2011 yılı yazında Likya yol ağı araştırmaları sırasında, dar ve sarp bir vadi üzerinde bulunan ve aynı isimdeki dağın doğu yamacında yer alan Alacadağ Mahallesi de yüzey araştırmaları kapsamın-da ziyaret edilmiştir. Burası 4 km güneyde bulunan Asarönü gibi Limyra territorium’una ait ol-malıdır. Alaca¬dağ’dan araştırma ekibine eşlik eden iki ormancının kılavuzluğu sayesinde 2368 m yükseklikteki Alaca¬dağ’ın zirvesine çıkan sarp bir orman yolunun kenarında, halk arasında “Ko-lak’ın kız kestiği yer” adıyla bilinen yerde bir yazıt tespit edilmiştir. Söz konusu yazıt, orman yolu üzerinde yaklaşık 3 m yükseklikteki ana kayanın ön yüzüne bir kabartma ile birlikte kazınmıştır. Bu ana kaya parçası, Alacadağ yerleşiminin yaklaşık 3 km batısında ulaşması çok zor bir yerde bulunmaktadır. Sağ ön yüzünde dokuz satırlık Eski Yunanca yazıt korunmuş olup yazılı alanın sol kısmında ise küçük bir niş içerisinde bir kabartma figürü bulunmaktadır. Yazıtın ilk satır ya da satırlarının bulunduğu kaya parçasının üst kısmı kırık durumdadır. Hava şartlarından dolayı aşınmış ön yüzde, yazıtın bazı kısımları ve kabartmadaki figür zorlukla tespit edilebilmiştir. Taşın üzerinde yer alan betimleme bir erkek figürüne işaret etmektedir ve büyük olasılıkla yazıtta adı geçen Herakles’in betimlemesi olmalıdır. Herakles ayakta durur bir vaziyettedir ve sol eliyle lo-but’unu (sopa) tuttuğu anlaşılmaktadır. Sağ kolunun üzerinde ise belinden aşağıya doğru salınan aslan postu duruyor olmalıdır. Bu yazıttan anlaşıldığı üzere bütün halkın (pandemos), yani kamu-ya ait arazinin sınırı belirlenmiştir. Yazıtın buluntu yeri dikkate alındığında burada ormanlık bir arazinin var olduğu düşünülmelidir. Ormanlık araziler genel olarak hayvanları otlatmak için mera ihtiyacını ve ayrıca kereste ve diğer ağaç ürünlerini karşılıyorlardı. Kent büyük ihtimalle özel şahısların kamu arazilerini işgal etmesi problemine maruz kalmış ve bunun üzerine kent yönetimi de kamusal arazi ile özel şahıs arazileri arasında bir sınır belirleme ihtiyacı duymuştur. Bu doğrul-tuda, beş epistates’i bu görevin yerine getirilmesinden ve denetlemesinden sorumlu tutmuştur. Böylelikle yerel yönetim organları kentin önemli bir gelir kaynağı olan ağaç ürünlerinden mahrum kalmasını önlemek istemiş olmalılardır. Aslında yazıtın buluntu yeri yazıtta kastedilen sınırın Limyra ile kuzeyindeki Arykanda kenti arasındaki territorium’a ait olma ihtimalini de düşündür-mektedir. Ancak böyle bir olasılık oldukça düşüktür. Çünkü yazıtta sınırın niteliği pandemos sıfatıyla özellikle belirtilmiştir. Şayet bütün kentin territorium sınırının belirlenmesi söz konusu olsaydı burada kent(ler)in adı ve vali ya da procurator’un adının belirtilmiş olması gerekirdi.

Ayrıca bu yazıttan Pantainetos oğulları iki kardeş Apollonios ve Ostamas ve de Dionysios oğlu Aris-tolokhos’un, Herakles’i adamış oldukları da öğrenilmektedir. Söz konusu bu üç kişi yukarıda adı geçen epistates’lerin emri altında çalışan ve sınır belirleme işini yapan kişiler olmalıdır. Yazıtta pandemos olarak nitelendirilen yerin sınır çizim işini yaparken kendilerinin olasılıkla coğrafyaya bağlı olarak çok zor bir iş üstlenmiş olduklarını varsaymış olmalılardır. Bu nedenle kendilerini güç ve zor işlerin üstesinden gelen tanrı Herakles ile özdeşleştirmek istemişlerdir. Bu yüzden de büyük ihtimalle sınır belirleme işini tamamladıktan sonra Herakles’in kabartmasını kayaya işleyerek bu anıtı onu adamışlardır. Bununla birlikte, Herakles, gücünden dolayı bu sınırın gözeticisi ve koru-yucusu olarak da adanmış olabilir. Yazıt harf karakterlerine göre İS. 2. yy.’a tarihlenmektedir. Yazıtın Türkçe çevirisi şöyledir: 

«--- kamu arazisinin sınırının epistates’ler Stephanos, Iason, Mossynianos, Amoas, Arteimas’ın denetimi altında belirlenmesi üzerine, Pantainetos oğulları Apollonios ve Ostomas ile Dionysios oğlu Aristolokhos tanrı Herakles’i adadılar.»

Anahtar Kelimeler

Sözcükler: Limyra, Lykia, pandemos, Kamu arazisi sınırı, Herakles, Adak

Kaynakça

• Adak – Tüner 2004 M. Adak – N. Tüner, Neue Inschriften aus Olympos und seinem Territorium I, Gephyra 1, 2004, 53–65.
• Aulock, Münzprägung H. von Aulock, Die Münzprägung des Gordian III. und der Tranquillina in Lykien, Tübingen 1974 (Istanbuler Mitteilungen, Beiheft 11).
• Bulut 2004 S. Bulut, Erken Dönem Likya Sikkelerinde Triskeles Motifi, Adalya 7, 2004, 15–68.
• Corsten – Ricl 2012 T. Corsten – M. Ricl, A Dedication to Herakles, Hosios and Dikaios and Chrysea Parthenos from the Kibyratis, Gephyra 9, 2012, 143–151.
• Cronin 1902 H. S. Cronin, First Report of a Journey in Pisidia, Lycaonia and Pamphylia, JHS 22, 1902, 94–125.
• Delemen, Rider-Gods I. Delemen, Anatolian Rider-Gods. A Study on Stone Finds from the Regions of Lycia, Pisidia, Isauria, Lycaonia, Phrygia, Lydia and Caria in the Late Roman Period, Bonn 1999 (Asia Minor Studien 35).
• Frei 1990 P. Frei, Die Götterkulte Lykiens in der Kaiserzeit, in: ANRW II 18/3, Berlin – New York 1990, 1729–1864.
• Heberdey – Kalinka, Bericht R. Heberdey – E. Kalinka, Bericht über zwei Reisen im südwestlichen Kleinasien, Wien 1897 (Denkschriften ÖAW, phil.-hist. Kl. 45, 1. Ab-handlung).
• Hellenkemper – Hild, TIB 8 H. Hellenkemper – F. Hild, Tabula Imperii Byzantini 8: Lykien und Pamphylien (Österreichische Akademie der Wissenschaften, phil.-hist. Klasse., Denkschriften 320), Wien 2004.
• I. Arykanda S. Şahin, Die Inschriften von Arykanda, Bonn 1994 (IK 48).
• I. Nikaia S. Şahin, Katalog der antiker Inschriften des Museums von İznik (Nikaia). Teil II,1: Nr. 701–1210, Bonn 1981 (IK 10,1).
• I. Perge S. Şahin, Die Inschriften von Perge: Teil I, Bonn 1999 (IK 54).
• Koch 1987 G. Koch, Zwei Weihreliefs aus Phrygien, Epigr. Anat. 9, 1987, 127–132.
• Lanckoroński, Städte K. G. Lanckoroński, Städte Pamphyliens und Pisidiens I–II, Wien 1890/ 1892.
• LGPN VB J. – S. Balzat – R. W. V. Catling – É. Chiricat – F. Marchand (Hgg.), A Lexicon of Greek Personal Names, vol. VB, Coastal Asia Minor: Caria to Cilicia, Oxford 2013.
• Mørkholm 1964 O. Mørkholm, The Classification of Lycian Coins before Alexander the Great, JNG 14, 1964, 65–76.
• Naour 1977 C. Naour, Inscriptions de Lycie, ZPE 24, 1977, 265–290.
• Naour 1980 Ch. Naour, Tyriaion en Cabalide: épigraphie et géographie historique, (Stu-dia Amstelodamensia ad epigraphicam, ius antiquum et papyrologicam pertinentia, 20), Zutphen 1980.
• Robert 1946 L. Robert, Un dicu anatolien: Kakasbos, in: id., Hellenica. Recueil d’épi-graphie, de numismatique et d’antiquités grecques III, Paris 1946, 38–74.
• Robert, Carie J. und L. Robert, La Carie, II. Le Plateau de Tabai et ses environs, Paris 1954.
• Robert 1983 L. Robert, Les dieux des Motaleis en Phrygie, JS, 1983, 45–63.
• Talloen, Cult in Pisidia P. Talloen, Cult in Pisidia, Religious Practice in Southwestern Asia Minor from Alexander the Great to the Rise of Christianity, Belgium 2015.
• Wörrle 1999 M. Wörrle, Epigraphische Forschungen zur Geschichte Lykiens VII: Asar-önü, ein Peripolion von Limyra, Chiron 29, 1999, 353–370.
• Wörrle 2004 M. Wörrle, Ermandyberis von Limyra, ein prominenter Bürger aus der Chora, in: F. Kolb (Hg.) Chora und Polis, Schriften des Historischen Kollegs, Kolloquien 54, München 2004, 291–303.
• Wörrle 2012 M. Wörrle, Die griechischen Sepulkralinschriften von Limyra, in: J. Borchhardt – A. Pekridou-Gorecki (Hgg.), Limyra, Studien zu Kunst und Epigraphik in den Nekropolen der Antike, Wien 2012, 411–457.
• Zgusta, KPN L. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen, Prag 1964 (Monografie orien-tál¬niho stavu Ceskoslovenská Akademie Ved 19).
• Zimmermann 1993 M. Zimmermann, Neue Inscfriften aus Kyaneai und Umgebung II, in: F. Kolb (Hg.), Lykische Studien I: Die Siedlungskammer von Kyaneai (Asia Minor Studien 9), Bonn 1993, 139–150.