Pednelissos in Pisidien. Notizen zu Geschichte, Stadtentwicklung und Verwaltung in hellenistischer und römischer Zeit

Yıl 2016, Cilt: Suppl. 1, 148 - 156, 31.08.2016

Ralf Behrwald Hartwin Brandt

Öz

The following article gives a short overview of our
present knowledge of the history, urban development and administration of the
Pisidian polis Pednelissos in Hellenistic and Roman times. From small literary,
epigraphic and numismatic evidence and (more detailed) results of ar­chaeo­logical
exploration it becomes clear that Pednelissos, obviously a pre-hellenistic
foundation, was already a fully developed polis in the second and first century
B.C., with a prominent cult of Apollo. Since the Romans had taken over the
south-west Anatolian regions Pednelissos was a pros­perous polis with a small
local elite whose members normally did not possess Roman civic status but
demonstrated their loyalty to the Romans by cultivating the worship of Roman
emperors. The period of late antiquity did not see a decline of Pednelissos
but, on the contrary, many Christian churches of remarkable size and several
rural settlements on the territory of Pednelissos testify to continuing
prosperity until the sixth century A.D.

Anahtar Kelimeler

Pednelissos, Pisidia, Urban development, Administration, Rural cults, Romanisation

Pisidia Kenti Pednelissos. Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Kentin Tarihçesi, Gelişimi ve İdaresi Üzerine Notlar

Öz

Az bilinen küçük Pisidya kenti Pednelissos
hakkında yeni araştırmalar ışığında yeni bilgiler edinilmiştir. Yazarlar
Hellenistik Dönem öncesinde kurulan ve İ.Ö. 3. Yy.da tipik bir Hellen polisi
gibi örgütlenen kentte Halk ile Danışma meclislerinin varlığını kabul
etmektedirler. Kentin tarihini güçlü ve saldırgan komşusu Selge belirlemiştir.
Kentin İ.Ö. 2. yy.da Seleukosların getirdiği yardımla Selge’nin kuşatma­sından
kurtulduğu bilinmektedir. Attalos Hanedanlığının bölgeyi himayesi altına
almasıyla birlikte Pednelissos kentine Galatlardan oluşan bir askeri birliğin
yerleştirilmiş olması muhtemeldir. Kentin merkezinde İ.Ö. 2. yy.da geniş çaplı imar
faaliyetleri gerçekleşmiştir ve yeni surlar inşa edil­miş­tir. Bu, kentin bir
refah dönemi yaşadığına işaret etmektedir. Kent İ.Ö. 1. yy.da kendi sikke­le­rini
darp etmeye başlamıştır. İlk sikke tiplerinden itibaren Apollon başının
resmedilmesi bu tanrının kent­teki önemini vurgulamaktadır. Apollon kültüne dair
surların dışında tapınak kalıntıları tespit edil­miştir. İ.S. 1–3. yy.larda kent en parlak dönemini
yaşamıştır. Ele geçen yaklaşık 40 yazıt bu dönemlere aittir. Yazıt­lardan
imparator kültünün önemli yer tuttuğunu anlamaktayız. Bir yazıt imparator tapınağının
varlığını kanıtlamaktadır. İmparator kültünün rahibi kentin önde gelen
yöneticisidir. Kentin elit tabakası sayıca azdır ve bunların
çoğu Roma vatandaşlık hakkına sahip değildir. Bazıları ktis­tes ve tropheus
olarak tanımlanmaktadır. Kentte belgelenen agonlar da yerel düzeydedir.
Romanizas­yon sınırlıdır. Ancak constitutio Antoniniana’dan sonra Latin
isimlerin çoğaldığı gözlemlenmektedir. Diocletianus’un eyalet reformlarıyla beraber
Pednelissos Pamfilya’ya dahil edilmiş ve sonra Perge baş­epis­koposluğuna
bağlanmıştır. Kentte tespit edilen ve İ.S. 4–6. yy.lara tarihlenen kilise
kalıntıları ken­tin bu dönemlerde ekonomik açıdan hala güçlü olduğuna işaret
etmektedir. Kentin gerileme dönemi ancak İ.S. 6. yy.da başlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Pednelissos, Pisidya, Mimari gelişme, Yönetim, Yerel kültler, Romanizasyon

Kaynakça

• Adak – Wilson 2012 M. Adak – M. Wilson, Das Vespasiansmonument von Döşeme und die Gründung der Doppelprovinz Lycia et Pamphylia, Gephyra 9, 2012, 1–40.
• Arena 2005 G. Arena, Città di Panfilia e Pisidia sotto il dominio romano. Continuità strutturali e cambiamenti funzionali, Catania 2005.
• Bean 1959 G. E. Bean, Notes and Inscriptions from Pisidia. Part I, AS 9, 1959, 67–117.
• Behrwald 2003 R. Behrwald, Inscriptions from Pednelissus, AS 53, 2003, 117–130.
• Behrwald – Brandt 2009 R. Behrwald – H. Brandt, Neue Inschriften aus Pednelissos, Chiron 39, 2009, 257–269.
• Bracke 1993 H. Bracke, Pisidia in Hellenistic Times (334–25 B.C.), in: M. Waelkens (Hrsg.), Sagalassos I, Löwen 1993, 15–29 (Acta Archaeologica Lovanensia 5).
• Brandt 1992 H. Brandt, Gesellschaft und Wirtschaft Pamphyliens und Pisidiens im Altertum, Bonn 1992 (AMS 7).
• Brandt 2002 H. Brandt, Adada – eine pisidische Kleinstadt in hellenistischer und rőmischer Zeit, Historia 51, 2002, 385–413.
• Brandt 2010 H. Brandt, La provincia di Panfilia nella tarda antichità (IV–VI secolo), in: G. Bonamente – R. Lizzi Testa (Hrsgg.), Istituzioni, carismi ed esercizio del potere (IV–VI secolo d.C.), Bari 2010, 91–97.
• Brandt 2014 H. Brandt, Pamphylien (Lykien, Pisidien), in: Reallexikon für Antike und Christentum (RAC) (im Druck).
• Brandt – Kolb 2005 H. Brandt – F. Kolb, Lycia et Pamphylia. Eine römische Provinz im Südwesten Kleinasiens, Mainz 2005.
• Darrouzès 1981 F. Darrouzès, Notitiae episcopatuum ecclesiae Constantinopolitanae. Texte critique, introduction et notes, Paris 1981.
• Deppmeyer 2005 K. Deppmeyer, Aspekte der Romanisation in pisidischen Kleinstädten, in: G. Schörner (Hrsg.), Romanisierung-Romanisation, Oxford 2005, 235–252 (BAR International Series).
• Eich – Eich 2012 A. Eich – P. Eich, Attius Cornelianus, v.p. praeses provinciae Pamfiliae, Chiron 42, 2012, 109–130.
• Ferrary 2000 J.-L. Ferrary, Les gouverneurs des provinces romaines d’Asie Mineure (Asie et Cilicie) depuis l’organisation de la province d’Asie jusqu’à la première guerre de Mithridate (126–88 av. J.-C.), Chiron 30, 2000, 167–170.
• Grainger 1995 J. D. Grainger, The Campaign of Cn. Manlius Vulso in Asia Minor, AS 45, 1995, 23–42.
• Hellenkemper – Hild 2004 H. Hellenkemper – F. Hild, Tabula Imperii Byzantini 8: Lykien und Pam-phylien (Denkschr ÖAW, phil.-hist. Kl. 320), Wien 2004.
• Horsley 1999 G. H. R. Horsley, Homer in Pisidia. Degrees of Literateness in a Backwoods Province of the Roman Empire, Armidale 1999.
• Hübner 2005 S. Hübner, Der Klerus in der Gesellschaft des spätantiken Kleinasiens, Stutt¬gart 2005.
• Işın 1998 G. Işın, The Ruins at Kozan-Bodrumkaya: Pednelissos, Adalya 3, 1998, 111–127.
• İplikçioğlu 2008 B. Iplikçioğlu, Die Provinz Lycia unter Galba und die Gründung der Dop¬pelprovinz Lycia et Pamphylia unter Vespasian, DAAW 143, 2008, 5–23.
• Karas – Ristow 2003 U. Karas – S. Ristow, Kirchenbauten in Pednelissos (Pisidien), JbAC 46, 2003, 134–155.
• Kolb 2008 F. Kolb, Burg – Polis – Bischofssitz. Geschichte der Siedlungskammer von Kyaneai in der Südwesttürkei, Mainz 2008.
• Kosmetatou 1997 E. Kosmetatou, Pisidia and the Hellenistic Kings from 323 to 133 BC., AncSoc 28, 1997, 5–37.
• Kosmetatou 2005 E. Kosmetatou, Macedonians in Pisidia, Historia 54, 2005, 216–221.
• Köse 2004 V. Köse, Ein neuer Gigantenfries aus Melli in Pisidien, MDAI(I) 54, 2004, 393–408.
• Laufer 2010 E. Laufer, Pednelissos, Sillyon, Adada: »Römische« Stadtmauern und kili¬kische Piraten? in: J. Lorentzen – F. Pirson – P. I. Schneider – U. Wulf –Rheidt (Hrsgg.), Aktuelle Forschungen zur Konstruktion, Funktion und Semantik antiker Stadtbefestigungen, Byzas 10, 2010, 165–193.
• Ma 2000 J. Ma, Antiochos III and the Cities of Western Asia Minor, Oxford 2000.
• Marek 2010 Ch. Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike, München 2010.
• Mitchell 1992 S. Mitchell, Hellenismus in Pisidien, in: E. Schwertheim (Hrsg.), For¬schun¬gen in Pisidien, Bonn 1992, 1–27 (AMS 6).
• Mitchell 1993 S. Mitchell, Anatolia. Land, Men, and Gods in Asia Minor, vol. I: The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule, Oxford 1993.
• Mitchell 1994a S. Mitchell, Three Cities in Pisidia, AS 44, 1994, 129–142.
• Mitchell 1994b S. Mitchell, Termessos, King Amyntas and the War with the Sandaliotai. A New inscription from Pisidia, in: D. French (Hrsg.), Studies in the History and Topography of Lycia and Pisidia in Memoriam A. S. Hall, Ankara 1994, 95–105.
• Mitchell 1994c S. Mitchell, Amyntas in Pisidien: Der letzte Krieg der Galater, in: E. Schwert¬heim (Hrsg.), Forschungen in Galatien, Bonn 1994, 97–104 (AMS 12).
• Mitchell 1999 S. Mitchell, The Administration of Roman Asia from 133 BC to AD 250, in: W. Eck (Hrsg.), Lokale Autonomie und römische Ordnungsmacht in den kaiserzeitlichen Provinzen vom 1. bis 3. Jahrhundert, München 1999, 17–46 (Schriften des Historischen Kollegs. Kolloquien 42).
• Mitchell 2003 S. Mitchell, The Galatians. Representation and Historical Reality, in: A. Erskine (Hrsg.), A Companion to the Hellenistic World, Oxford 2003, 280–293.
• Mitchell – Vandeput 2013 S. Mitchell – L. Vandeput, Sagalassos and the Pisidia’s Project: In Search of Pisidia’s History, in: J. Poblome (Hrsg.), Exempli Gratia. Sagalassos, Marc Waelkens and Interdisciplinary Archaeology, Leuven 2013, 97–118.
• Robert 1940 L. Robert, Les gladiateurs dans l’orient grec, Paris 1940 (ND Amsterdam 1971).
• Savalli-Lestrade 2001 I. Savalli-Lestrade, Les Attalides et les cités grecques d’Asie Mineure au IIe siècle a.C., in: A. Bresson – R. Descat (Hrsgg.), Les cités d’Asie mineure occidentale au IIe siècle a.C., Bordeaux 2001, 77–91.
• Schwartz 1936 Ed. Schwartz, Acta Conciliorum Oeconomicorum II/5, Berlin 1936.
• Sekunda 1997 N. V. Sekunda, Nearchus the Cretan and the Foundation of Cretopolis, AS 47, 1997, 217–223.
• Sokolowski 1955 F. Sokolowski, Lois sacrées de l’Asie mineure, Paris 1955.
• Swoboda et al. 1935 H. Swoboda – J. Keil – F. Knoll, Denkmäler aus Lykaonien, Pamphylien und Isaurien, Brünn 1935.
• Syme 1995 R. Syme, Anatolica. Studies in Strabo, hrsg. von A. R. Birley, Oxford 1995.
• Tietz 2006 W. Tietz, Die lykischen Städte in der Spätantike, in: J.-U. Krause – Chr. Witschel (Hrsgg.), Die Stadt in der Spätantike – Niedergang oder Wandel?, Stuttgart 2006, 257–281.
• Vandeput 2007 L. Vandeput, Kontinuität und Wandel in der urbanen Architektur Pisidiens in späthellenistischer Zeit und in der frühen Kaiserzeit, in: M. Meyer (Hrsg.), Neue Zeiten – Neue Sitten. Zu Rezeption und Integration römischen und italischen Kulturguts in Kleinasien, Wien 2007, 133–142.
• Vandeput 2009 L. Vandeput, Late Antiquity in the Taurus Mountains: Remains in Ped¬ne¬lissos and its Territory, Colloquium Anatolicum VIII, 2009, 23–44.
• von Aulock 1977 H. von Aulock, Münzen und Städte Pisidiens, Teil 1, Tübingen 1977 (MDAI[I] Beih. 19).
• Waelkens 2002 M. Waelkens, Romanization in the East. A Case-Study: Sagalassos and Pisi¬dia, MDAI(I) 52, 2002, 311–368.
• Waelkens 2004 M. Waelkens, Ein Blick von der Ferne. Seleukiden und Attaliden in Pisi¬dien, MDAI(I) 54, 2004, 435–471.
• Waelkens 2006 M. Waelkens, The Late Antique to Early Byzantine City in Southwest Ana¬tolia. Sagalassos and its Territory. A Case Study, in: J.-U. Krause – C. Wit¬schel (Hrsgg.), Die Stadt in der Spätantike – Niedergang oder Wandel?, Stutt¬gart 2006, 199–255.
• Welles 1934 C. Welles, Royal Correspondence in the Hellenistic Period: A Study in Greek Epigraphy, New Haven 1934.
• Zgusta 1964 L. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen, Prag 1964.