Antik Literatürden Örneklerle Akdeniz Dünyasında Kybele Kültü

Yıl 2016, Cilt: Suppl. 1, 657 - 681, 31.08.2016

Elif Burcu Özkan

Öz

Yaygın olarak Orta ve Batı Anadolu’da, aynı şekilde
Akdeniz coğrafyasında özellikle de Yunanistan ve Roma’da karşımıza çıkan Kybele
kültü çok köklü bir geçmişe sahiptir. Bu makale arkeolojik, epigrafik ve Yunan
ve Roma antik edebi kaynaklarını inceleyerek söz konusu Kybele kültünün önemini
açıklığa kavuşturmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kybele, Anadolu, Yunan ve Roma dünyası, edebi kaynaklar

Antik Literatürden Örneklerle Akdeniz Dünyasında Kybele Kültü

Öz

The cult of Kybele, which featured prominently in
Central and Western Anatolia as well as in the Mediterranean area, and
particularly in Greece and Rome, has a long history. The aim of this essay is
to highlight this important cult by looking into archaeological, epigraphic and
literary Greek and Roman sources.

Anahtar Kelimeler

Kybele, Anatolia, Greek and Roman world, literary sources

Kaynakça

• Akalın 2003 A. G. Akalın, Eskiçağda Grek Kadınının Toplumsal Yaşantısı, şurada: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 11,33, 2003, 17–47.
• Albright 1928–29 W. F. Albright, The Anatolian Goddess Kubaba, Archiv für Orientforschung 5, 1928–29, 229–231.
• Alvar 2008 J. Alvar, Romanising Oriental Gods, Myth, Salvation and Ethics in the Cult of Cybele, Isis and Mithras, Leiden – Boston 2008.
• Amiet 1980 P. Amiet, Art of The Ancient Near East, New York 1980.
• Bachofen 1975 J. J. Bachofen, Das Mutterrecht. Eine Untersuchung über die Gynaikokratie der alten Welt nach ihrer religiösen und rechtlichen Natur. Eine Auswahl herausgegeben von H.-J. Heinrichs. Frankfurt am Main 1975.
• Bøgh 2007 B. Bøgh, The Phrygian Background of Kybele, Numen 54, 2007, 304–339.
• Bremmer 2004 J. N. Bremmer, Attis: A Greek God in Anatolian Pessinous and Catullan Rome, Mnemosyne 57, 2004, 534–573.
• Brixhe – Lejeune 1984 C. Brixhe – M. Lejeune, Corpus des Inscriptions Paléo-Phrygiennes I–II, Paris 1984.
• Burkert 1979 W. Burkert, Structure and History in Greek Mythology and Ritual, Londra 1979.
• Claerhout – Devreker 2008 I. Claerhout – J. Devreker, Pessinus: Ana Tanrıça’nın Kutsal Kenti, (çev. B. Avunç), İstanbul 2008.
• Clayman 1980 D. L. Clayman, Callimachus’ Iambi, Leiden 1980.
• Çapar 1979a Ö. Çapar, Anadolu’da Kybele Tapınımı, A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 19/1–4, 1971–1978 (1979), 191–210.
• Çapar 1979b Ö. Çapar, Roma Tarihinde Magna Mater (Kybele) Tapınımı, A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 19/1–4, 1971–1978 (1979), 167–190.
• Domaszewski 1911 A. von Domaszewski, Magna Mater in Latin Inscriptions, JRS 1, 1911, 50–56.
• Ergener 1988 R. Ergener, Anatanrıçalar Diyarı Anadolu, İstanbul 1988.
• Fear 1996 A. T. Fear, Cybele and Christ, şurada: E. N. Lane (ed.), Cybele, Attis & Related Cults: Essays in Memory of M. J. Vermaseren, Leiden 1996, 37–50.
• Figulla – Weidner 1916 H. H. Figulla – E. F. Weidner, Keilschrifttexte aus Boghazköi 2, Leipzig 1916.
• Gasparro 1985 G. S. Gasparro, Soteriology and Mystic Aspects in the Cult of Cybele and Attis, Leiden 1985.
• Guarducci 1970 M. Guarducci, Cibele in un’epigrafe arcaica di Locri Epizefiri, Klio 52, 1970, 133–138.
• Guarducci 1983 M. Guarducci, Scritti Scelti Sulla Religione Greca E Romana E Sul Cristianesimo, 3: Cibele in un’epigrafe arcaica di Locri Epizefiri, Leiden 1983.
• Henrichs 1976 A. Henrichs, Despoina Kybele: Ein Beitrag zur Religiösen Namenkunde, HSCPh 80, 1976, 253–286.
• İndirkaş 2006 Z. İndirkaş, Çağlar Boyu Ana Tanrıça İnancı ve Türk Resmine Yansımaları, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 27.12.2006 tarihli konuşma metni (http://www.obarsiv.com/pdf/vct_zuhreindirkas.pdf, 30.04.2014).
• Jennett 2008 K. D. Jennett, Female Figurines of The Upper Paleolithic, San Marcos 2008 (https://digital.library.txstate.edu/bitstream/handle/10877/3202/fulltext.pdf?sequence=1).
• LIMC VIII H. Ch. Ackermann, Lexicon iconographicum mythologiae classicae: (LIMC), Fondation pour le Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, la University of Michigan, Zürich – Düsseldorf 1997.
• Laroche 1960 E. Laroche, Kubaba, déesse anatolienne, et le problème des origines de Cybèle, şurada: E. Laroche (ed.), Éléments orientaux dans la religion grecque ancienne. Colloque de Strasbourg, 22–24 mai 1958, Paris 1960, 113–128.
• Lehnus 1973 L. Lehnus, Nota al fro 80 di Pindaro, ZPE 10, 1973, 275–277.
• Lidov 1996 J. B. Lidov, Pindar’s “Hymn to Cybele” (fr. 80 SM): Meter, Form, and Syncretism, GRBS 37, 1996, 129–144.
• Lubotsky 1988 A. Lubotsky, The Old Phrygian Areyastis-inscription, Kadmos 27/1, 1988, 9–26.
• Mellaart 1965 J. Mellaart, Earliest Civilizations of the Near East. The Library of Early Civilizations, Londra 1965.
• Meyer 1987 M. W. Meyer (ed.), The Ancient Mysteries. A source Book of Sacred Texts: 3: The Anatolian Mysteries of the Great Mother and Her Lover, and the Syrian Goddess, Philadelphia 1987.
• Ramsay 1888 W. M. Ramsay, A Study of Phrygian Art I, JHS 9, 1888, 350–382.
• Ramsay 1889 W. M. Ramsay, A Study of Phrygian Art II, JHS 10, 1889, 147–189.
• Rein 1996 M. J. Rein, Phrygian Matar: Emergence of an Iconographic Type, şurada: E. N. Lane (ed.), Cybele, Attis & Related Cults: Essays in Memory of M. J. Vermaseren, Leiden 1996, 223–238.
• Roheim 1929 G. Roheim, Dying Gods and Puberty Ceremonies, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland 59, 1929, 181–197.
• Roller 1988 L. E. Roller, Phrygian Myth and Cult, Notes in the History of Art 7,3/4, Special Issue: Phrygian Art and Archaeology, 1988, 43–50.
• Roller 2004 L. E. Roller, Ana Tanrıça’nın İzinde, Anadolu Kybele Kültü (çev: B. Avunç), İstanbul 2004.
• Sayce 1928 A. H. Sayce, Kybele and Gallos in the Hittite Texts, CR 42, 1928, 161–163.
• Stewart 1970 D. J. Stewart, The Silence of Magna Mater, şurada: HSCPh 74, 1970, 75–84.
• Şahan 2005 M. Şahan, Tarih Öncesinde Anadolu’da Tanrıça, şurada: SD, Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi 10, 2005, 37–49.
• Thomson 1983 G. Thomson, Eski Yunan Toplumu Üstüne İncelemeler, Tarihöncesi Ege I, (çev: C. Üster), İstanbul 1983.
• Uzunoğlu 1993 E. Uzunoğlu, Tarih Öncesinden Demir Çağ’a Anadolu’da Kadın, İstanbul 1993.
• Vassileva 2001 M. Vassileva, Further Considerations on the Cult of Kybele, AS 51, 2001, 51–63.
• Vermaseren 1977 M. J. Vermaseren, Cybele and Attis. The Myth and The Cult, Londra 1977.
• Vermaseren 1982 M. J. Vermaseren, Corpus cultus Cybelae Attidisque: CCCA. II, Graecia atque insulae, Études Préliminaires aux Religions Orientales dans l’Empire Romain, Leiden 1982.
• Warrior 2006 V. M. Warrior, Roman Religion. Cambridge Introduction to Roman Civilization, Cambridge 2006.
• Wesendonk 1932 O. G. von Wesendonk, Asia Minor and the Introduction of the Worship of Kybele, Mā, and Mithra- into Rome, Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 1, 1932, 23–28.
• Will 1960 E. Will, Aspects Du Culte et de la Légende de la Grande Mère dans le monde grec, şurada: E. Laroche (ed.), Éléments orientaux dans la religion grecque ancienne, Paris 1960, 95–111.
• Wissowa 1902 G. Wissowa, Religion und Kultus der Römer, Handbuch der Klassischen Altertumswissenschaft, München 1902.