Septimius Severus, Iulia Domna ve Perinthos

Yıl 2016, Cilt: Suppl. 1, 754 - 760, 31.08.2016

Mustafa H. Sayar

Öz

Anısına bu eserin hazırlanmış olduğu Prof. Dr. Sencer Şahin
doktora tezi olarak çalışmaya başladığım Tekirdağ ili, Marmara Ereğlisi
araştırmalarıma bizzat katılmış ve destek vermiştir. Marmara Ereğlisi
araştırmalarıma ve daha sonraki mesleki çalışmalarıma hem bir bilim insanı hem
de bir meslektaş olarak önemli katkılar veren Sencer Şahin’i saygı, minnet ve
rahmetle anıyor ve bu makaleyi onun aziz anısına saygı ve hürmetle ithaf
ediyorum.

Makalede Perintos-Herakleia kentinden ele geçen ve İmparator
Septimius Severus ve eşi Iulia Domna’nın onurlandırılmalarını konu edinen biri
yeni olmak üzere üç yazıt incelenmektedir. Yazıtlardan ilki akropolis’in batı
ucunda katedral olarak tanımlanan yapının duvarına inşa edilmiş ve 19. yy.da
sırasıyla P. Le Bas – W. H. Waddington, A. Dumont ve E. Kalinka tarafından
yayınlanmış mermer bir heykel kaidesi üzerindedir. Her ne kadar katedral 1913
yılında çökmüş ve söz konusu kaide enkaz altında kalmış olsa da yazıt
içeriğinin şu şekilde olduğunu biliyoruz:

“Uğurlu olsun! Imparator Caesar Lucius Septimius Severus
Pius Pertinax Augustus Arabicus, Adiabenicus, Parthicus Maximus’u imparator
tapınağı bakımını yapma hakkına sahip Perinthos’luların şehir ve halk meclisleri
(onurlandırdı)”.

Septimius Severus, M.S. 9      Nisan 193
yılında Pannonia Superior eyaletinin başkenti Carnuntum’da, jejyon askerleri
tarafından imparator ilan edilmiş ve M.S. 194 yılı ortalarına kadar süren iç
savaşın ardından kazanılan zaferle birlikte sırasıyla Arabicus ve Adiabenicus
(M.S. 195), Partichus maximus (M.S. 198) unvanlarını almıştır. Perinthos ilk
neokoros (= imparatorluk tapınağı bulundurma hakkı) unvanını M.S. 196 yılında
ikincisini ise Septimius Severus’un İssos’ta Pescennius Niger’i yenmesinin
ardından Perinthos’a ziyareti sırasında almıştır. Bu verilerden hareketle söz
konusu yazıt, belki de Septimius Severus’un M.S. 202 yılında Suriye’den Roma’ya
gidişi sırasında kent uğraması nedeniyle yapılan bir onurlandırma olmalıdır.

İkinci yazıt, imparatorun eşi Iulia Domna’nın
onurlandırılmasına ilişkin bir yazıt fragmanıdır.    
        Septimius Severus
imparatorluğun doğu ve kuzey sınırlarındaki sorunlar nedeniyle sık sık askeri
seferlere çıkmak zorunda kalmıştır. Söz konusu bu fragmanda, belki de Iulia
Domna’nın eşine eşlik ettiği sırada Perinthos’a gelişlerinden birinde M.S. 193
ile 217 arasındaki bir dönemde dikilmiş olmalıdır.

Üçüncü ve son belge de Marmara Ereğlisi ilçe merkezinde
bulunmuş olup antik devirde inşa edilmiş surda devşirme malzeme olarak
kullanıldığı anlaşılan mermer bir heykel kaidesi üzerindeki yazıttır. Söz
konusu yazıt yine Iulia Domna’nın onurlandırılmasına ilişkin olup bir önceki
yazıt gibi M.S. 193 ile 217 yılları arasında tarihlendirilebilir. Yazıt
çevirisi ise şu şekildedir:

“Perinthos’luların şehir ve halk meclisleri Iulia Domna
Augusta’yı (onurlandırdı)”.

Tüm bu
yazıtlar Septimius Severus’un, Pescennius Niger ile giriştiği iktidar
çekişmeleri sonucu çıkan iç savaş sırasında stratejik konumu nedeniyle çok
önemli bir rol oynayan Perinthos’a özel bir önem verdiğini ve bahşettiği
ayrıcalıkların Perinthos halkı tarafından karşılıksız bırakılmadığını
göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Perinthos-Herakleia, Septimius Severus, Iulia Domna, imtiyazlar, onur dekretleri

Septimius Severus, Iulia Domna ve Perinthos

Öz

Prof. Dr. Sencer Şahin, for whom this memoire is prepared,
personally joined and sup­port­ed my doctoral studies on Marmara Ereğlisi in
the province of Tekirdağ. Sencer Şahin has con­tributed greatly to my studies
both on Marmara Ereğlisi and later, not only scholarly but also as a mentor and
friend, I hereby commemorate him graciously and would like to dedicate this ar­tic­le
to his dear memory as a souvenir of our visits to Marmara Ereğlisi and many
historic-geo­graphic trips to various regions of Anatolia together through the
years.

Albert Dumont visited Perinthos-Herakleia on the north coast
of the Pro­pon­tis in 1868 and noted a marble statue base embedded in the wall
of the so-called cathedral at the western end of the acro­po­lis, he published
the inscription on it in 1876. The same inscription was formerly noted by
Philipp Le Bas and W. H. Waddington about the middle of the nineteenth cen­tury.
After Du­mont, Austrian ancient historian Ernst Kalinka studied the same
inscription in situ in 1895 and pub­lished it in 1896. The cathedral was
destroyed in 1913 and the statue base buri­ed in the debris has never been seen
again. The abovementioned inscription states that the city and public assemb­lies
of Perinthos honoured the Roman Emperor Lucius Septimius Severus bet­ween
198-211: “To good fortune! City and public assemblies of Perinthians, who have
the neokoros title, (honour) Imperator Caesar Lucius Septimius Severus Pius
Pertinax Augustus Arabicus, Adiabenicus, Part­hicus Maximus.”

Septimius Severus, the governor of Pannonia Superior, was
proclaimed the emperor at the pro­vin­cial capital Carnuntum on the Danube on
the 9th of April 193 AD. After the civil war that lasted to the end of spring
194 AD and triumphs won Septimius Severus received the titles of Arabicus and
Adiabenicus in 195 AD and the title of Parthicus maximus in 198 AD. Perinthos
received the tit­le of neokoros mentioned in the ninth line of the inscription
for the first time in 196 when Sep­ti­mius Severus visited Perinthos for the
second time after his victory over Pescennius Niger at Issos.

The abovementioned inscription was engraved, taking into
account the evidence at hand, after 198, per­­haps on his way from Syria to
Rome in 202.

Septimius Severus, originally from Leptis Magna in north
Africa, had to set off on military cam­paigns quite frequently due to problems
along the northern and eastern borders of the empire and he was accompanied by
his wife Julia Domna of Syrian origin. An inscription fragment honouring Julia
Domna was seen on a marble piece embedded in the wall of a house in the city
centre of Mar­­mara Ereğlisi. This fragment records an honouring some time
between 193 and 217 when she came to Perinthos, perhaps accompanying her
husband.

A newly founded four-line honorary inscription on a block in
Marmara Ereğlisi records once again that Julia Domna was honoured at Perinthos:
“City and public assemblies of the Perinthians (honour) Julia Domna Augusta.”

Absence
of any other detail in the inscription paves the way for a dating sometime
between June 193 and April 217 AD just like the previous inscription. Julia
Domna received the title of Augusta in June 193, which is mentioned in the
second line, however, she received the title mater cast­ro­rum on April 14, 195
and the absence of this title at first sight suggests that it was damaged
during the re­­using of the block in the wall. This hypothesis, however, has to
remain a mystery as the presence of no other lines is attested in the chiselled
surface. All these inscriptions reveal the fact that Perinthians did
reciprocate the special interest and privileges bestowed by Septimius Severus
on Perinthos.

Anahtar Kelimeler

Perinthos-Herakleia, Septimius Severus, Julia Domna, privileges, honorary decrees

Kaynakça

• Adams 1976 J. P. Adams, Logistics of the Roman Imperial Army. Major Campaigns of the Eastern Front in the First Three Centuries A. D., Yale University 1976 (Ph. Diss.).
• Birley 1988 A. Birley, The African Emperor, Septimius Severus, London 19882.
• Dumont 1876 A. Dumont, Inscriptions et Monuments Figurés de la Thrace, Paris 1876.
• Dumont – Homolle 1892 A. Dumont – Th. Homolle, Mélanges d’Archéologie et d’Epigraphie, Paris 1892.
• Halfmann 1986 H. Halfmann, Itinera principum, Geschichte und Typologie der Kaiserreisen im römischen Reich, Stuttgart 1986.
• Handy 2009 M. Handy, Die Severer und das Heer, Berlin 2009.
• Hasebroek 1921 J. Hasebroek, Untersuchungen zur Geschichte des Kaisers Septimius Severus, Heidelberg 1921
• Kalinka 1898a E. Kalinka, Antiken zu Perinth, ÖjhBeibl. 1, 1898, 105–122.
• Kalinka 1898b E. Kalinka, Die Kathedrale von Herakleia, ÖJhBeibl. 1, 1898, 3–15 .
• Kalinka 1926 E. Kalinka, Altes und Neues aus Thrakien, ÖJhBeibl. 23, 1926, 117–208.
• Kemkes 2013 M. Kemkes, Caracalla – Kaiser, Tyrann, Feldherr, şurada: Caracalla – Kaiser, Tyrann, Feldherr, Mainz 2013, 7–32.
• Kettenhofen 1979 E. Kettenhofen, Die syrischen Augustae in der historischen Überlieferung, Bonn 1979.
• Kienast 2004 D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Darmstadt 20043.
• Kneissl 1969 P. Kneissl, Die Siegestitulatur der römischen Kaiser. Untersuchungen zu den Siegerbeinamen des ersten und zweiten Jahrhunderts, Göttingen 1969.
• Le Bas – Waddington 1847 Ph. Le Bas – W. H. Waddington, Inscriptions grecques et latines recueillies en Grèce et en Asie Mineure, Deuxième Partie, Section VII, Macédoine et Thrace, Paris 1847.
• Lehnen 1997 J. Lehnen, Adventus Principis. Untersuchungen zu Sinngehalt und Zeremoniell der Kaiserankunft in den Städten des Imperium Romanum, Frankfurt etc. 1997.
• Levick 2007 B. Levick, Julia Domna, Syrian Empress. London 2007.
• Lichtenberger 2011 A. Lichtenberger, Severus Pius Augustus: Studien zur sakralen Repräsentation und Rezeption der Herrschaft des Septimius Severus und seiner Familie (193–211 n. chr.), Leiden - Boston 2011.
• Lippold 1991 A. Lippold, Kommentar zur Vita Maximini Duo der Historia Augusta, Bonn 1991 (Antiquitas. Reihe 4: Beiträge zur Historia-Augusta-Forschung. Serie 3, Kommentare: Band 1).
• Magnani 2008 A. Magnani, Giulia Domna. Imperatrice filosofa, Donne d’Oriente e d’Occidente 21, Mailand 2008.
• Okoń 2012 D. Okoń, Septimius Severus et Senatores: Septimius Severusʼ Personal Policy Towards Senators in the Light of Prospographic Research (193–211 A. D.), Szczecin 2012.
• Pick 1904 B. Pick, Die tempeltragenden Gottheiten und die Darstellung der Neokorie auf den Münzen, ÖJh 7, 1904, 1–41.
• Pferdehirt – Scholz 2013 B. Pferdehirt – M. Scholz. Die Epoche der Severischen Kaiser, şurada: Caracalla – Kaiser, Tyrann, Feldherr, Mainz 2013, 33 – 52.
• Ramsay 1924 W. M. Ramsay, Studies in the Roman Province Galatia IV, Some Inscriptions of Colonia Caesarea Antiochea, JRS 14, 1924, 172–205.
• Reddé 1986 M. Reddé, Mare nostrum. Les infrastructures, le dispositif et l’histoire de la marine militaire sous l’empire romain, Paris 1986.
• Rubin 1980 Z. Rubin, Civil-War Propaganda and Historiography, Brüksel 1980.
• Saxer 1967 R. Saxer, Untersuchungen zu den vexillationen des römischen Kaiserheeres von Augustus bis Diokletian, Graz 1967 (Epigraphische Studien I).
• Sayar 1998 M. H. Sayar, Perinthos-Herakleia (Marmara Ereğlisi) und Umgebung. Viyana 1998.
• Sayar 2014 M. H. Sayar, Brief des Septimius Severus an die Stadt Syedra (194 n. Chr.), şurada: Der Beitrag Kleinasiens zur Kultur- und Geistesgeschichte der Griechische – Römischen Antike. Akten des Internationalen Kolloquiums. Viyana 3 – 5 November 2010. Österreichische Akademie der Wissenschaften. Denkschriften 469, Viyana 2014, 333–342.
• Schönert-Geiss 1962 E. Schönert-Geiss, Zur Geschichte der Stadt Perinthos, Das Altertum 8, 1962, 73–80.
• Schönert-Geiss 1965a E. Schönert-Geiss, Die Münzprägung von Perinthos, Berlin 1965.
• Schönert-Geiss 1965b E. Schönert-Geiss, Der Hafen von Perinthos in der römischen Kaiserzeit, şurada: Congresso internazionale di numismatica, Roma 11–16. 9. 1961, Vol. II Atti, Roma 1965, 313–317.
• Schöpe 2014 B. Schöpe, Der römische >Kaiserhof in severischer Zeit (193 – 215 n. Chr.), Stuttgart 2014.
• Spielvogel 2006 J. Spielvogel, Septimius Severus, Darmstadt 2006.
• Stäcker 2003 J. Stäcker, Princeps und Miles. Studien zum Bindungs- und Nahverhältnis von Kaiser und Soldat im 1. und 2. Jahrhundert n. Chr., Hildesheim-Zürich-New York 2003 (Spudasmata 91).
• Sünskes-Thompson 1990 J. Sünskes-Thompson, Aufstände und Protestaktionen im Imperium Romanum. Die severischen Kaiser im Spannungsfeld innenpolitischer Konflikte, Bonn 1990.
• von Domaszewski 1918 A. von Domaszewski, Die Personennamen bei den Scriptores Historiae Augustae, Heidelberg 1918.
• Ziegler 1993 R. Ziegler, Kaiser, Heer und städtisches Geld: Untersuchungen zur Münzprägung von Anazarbos und anderer ostkilikischer Städte, Wien 1993 (ETAM 16).