Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması

Year 2019, Volume: 39 Issue: 1, 325 - 356, 26.06.2019

Zeynep Derya Tarman

Abstract

Milletlerarası özel hukuk alanında tüketicinin korunması meselesi, kanunlar ihtilafı kuralları ve milletlerarası yetki olmak üzere iki noktada önem arz etmektedir. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) yabancılık unsuru içeren tüketici sözleşmelerine uygulanacak hukuku m.26 altında düzenlemektedir. Tüketici sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi içinse MÖHUK m.45 özel bir yetki kuralı içermektedir. MÖHUK m.45 hangi tür tüketici sözleşmelerinin bu madde kapsamına girdiğini belirlerken MÖHUK m.26 kapsamına giren sözleşmelere atıf yapmıştır. Bu nedenle, MÖHUK m.26’nın kapsamının belirlenmesi hem uygulanacak hukuk hem de yetki kuralları açısından önem taşır. Bu çalışmanın ilk bölümünde, MÖHUK m.26’nın uygulama alanı tespit edilecek; ikinci bölümünde milletlerarası usul hukuku alanında tüketiciyi koruyan hükümlere ilişkin açıklamalara yer verilecektir. Bu kapsamda, MÖHUK m.45’teki yetki kuralının niteliği, tüketicinin taraf olduğu yetki anlaşmalarının geçerliliği ve yabancı mahkemede açılan dava sonucu verilen kararın Türkiye’de tanınması ve tenfizi konusu ele alınacaktır. 

Keywords

Tüketici sözleşmesi, Uygulanacak hukuk, Tüketici sözleşmelerinde yetki, Tanıma ve tenfiz, Sınırlı münhasır yetki

Consumer Contracts in Private International Law

Abstract

Under international private law, the issue of consumer protection bears significance regarding conflict of laws rules and international jurisdiction. Turkish Private International Law and International Civil Procedure Code no. 5718 (PIL Code) stipulates the relevant choice of law rules pertaining to consumer contracts under Art.26. On the other hand, the international jurisdiction of Turkish courts over consumer contracts are stated under Art.45 of PIL Code. In determining the international jurisdiction of Turkish courts over consumer contracts, PIL Code refers to Art.26. Hence, the scope of Art.26 regarding the types of consumer contracts it encompasses, bears a great significance both regarding the applicable law and international jurisdiction of Turkish courts. Under the first section of this study, the scope of the Art.26 will be determined. Following this, under the second section international civil procedure rules pertaining to consumer protection are examined. In this context, the legal characteristics of international jurisdiction rules under Art.45 will be explained; the validity of choice of court agreements in matters relating to a consumer contract will be examined; and finally, the recognition and enforcement of foreign judgments regarding consumer disputes will be discussed. 

Keywords

Consumer contracts, Applicable law, Jurisdiction in Consumer contracts, Recognition and enforcement, Limited exclusive jurisdiction

References

• Arslan İ, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı (On İki Levha 2014).
• Atamer Y, ‘Devletler Özel Hukukunda Tüketicinin Korunması’ (1996) LV İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 421.
• Bayraktaroğlu Özçelik G, ‘Yabancı Unsurlu Tüketici Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisinin Tayini’ (2014) 63 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 833.
• Çalışkan Z, ‘5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 26 Maddesine Göre Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’ (2008) 28 Milletlerarası Hukuk Bülteni (MHB) 27
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (15th edn, Beta 2017).
• Çörtoğlu Koca S, Zayıf Tarafın Korunduğu Sözleşmelerde Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi (Yetkin 2016).
• Dardağan E and Aybay R, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2nd edn, İstanbul Bilgi Üniversitesi 2008).
• Demirkol B, Milletlerarası Yetki Anlaşmaları (Vedat 2018).
• -- --‘Türk Milletlerarası Özel Hukuk Sisteminde Tüketicilere İlişkin Hükümlerin Kapsamı’ in Kemal Şenocak (ed), Asoscongress Alanya 4. Uluslararası Hukuk Sempozyumu Tam Metin Kitabı (Asos 2018)
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (4th edn, Savaş 2016).
• -- -- ‘Tüketici Akitlerine Uygulanacak Hukukun Tespiti’ (1996) 5 Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 153.
• Ekşi N, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi (Beta 2013).
• -- -- Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkında Roma Konvansiyonu (Beta 2004).
• Esen E, ‘Akitte Zayıf Tarafın Korunmasına İlişkin Yetki Kuralları’ in Işıl Özkan, Ceyda Süral and Uğur Tütüncübaşı (eds), Avrupa Birliği Devleler Özel Hukuku (Adalet 2016) .
• Güngör G, ‘The New Turkish Act on Private International Law and International Civil Procedure’ in Dan Andrei Popescu (ed), Specificitate şi complementaritate ȋn dreptul privat european, Conflictele de legi şi de jurisdictii şi integrarea juridicã europeanã (Hamangiu 2012).
• -- -- ‘Tüketicinin Mutad Meskeni hukuku “Düşünsel Temeller”’ (2008) 57 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD) 115.
• -- -- Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması (Yetkin 2000). Kocasakal H, Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümüne Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti (Vedat 2003).
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (22nd edn, Beta 2017).
• Özkan I, Devletler Özel Hukukunda İkametgah, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi (Naturel Yayıncılık 2003).
• Özmumcu S, ‘6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Hükümleri ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklara Genel Bakış’ (2014) 16 Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 831.
• Öztekin Gelgel G, Milletlerarası Özel Hukukta Tüketici Akitlerine İlişkin Sorunlar (Filiz 2000).
• Partalcı R, ‘Eşyanın Taşınmasına İlişkin Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk Hakkındaki MÖHUK Madde 29’un Değerlendirilmesi’ (2018) 37 Milletlerarası Hukuk Bülteni (MHB) 761.
• Pürselim SH, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’ in Sibel Özel and Mustafa Erkan (eds), Milletlerarası Özel Hukukta Sözleşmesel Meseleler (On İki Levha 2018)
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (6th edn, Vedat 2018).
• Tarman ZD, ‘Akdî Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkındaki Roma I Tüzüğü’ (2009) XXV Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi (BATİDER) 299.
• Tekinalp G and Uyanık A, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları (12th edn, Vedat 2016). Toker AG, ‘5718 Sayılı MÖHUK’ta Düzenlenen Tüketicinin Korunmasına Yönelik Hükümler’ (2016) 81 İzmir Barosu Dergisi 11.
• Tütüncübaşı U, Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Tanınması (Adalet 2014).
• Uyanık A, ‘Turizmde Yabancı Tüketicilerin Hukuki Sorunları’ in Hakan Tokbaş and Fehim Üçışık (eds), Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2015-2016 (Bilge 2016).