The Authority of an Agent to Represent his Principal Before Courts: An Examination of The Turkish Commercial Code in Terms of International Procedural Law

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 2, 581 - 603, 29.12.2021

Emre Esen

Öz

Pursuant to Article 105(2) of the Turkish Commercial Code (TCC), an agent may sue or be sued on behalf of his client in disputes arising from agreements that the client has brokered or concluded. In Turkey, this agency relationship is mostly used when lawsuits are instituted against foreign merchants. In such situations, the agent represents the foreign merchant as a defendant in the suit. Article 105(2) of the TCC aims to protect Turkish merchants by providing them the opportunity to file a lawsuit before Turkish courts using a notification address in Turkey. The rationale for this process lies in the fact that there may be no competent Turkish court where lawsuits can to be filed against foreign merchants and Turkish merchants may be compelled to file such lawsuits in foreign jurisdictions. Even where such lawsuits can be filed in Turkey, the defendant’s country must be notified, and such notification may result in gross expenses and loss of time. Furthermore, the establishment of jurisdiction and the execution of a judgment without a notification to the real defendant are unconventional practices which foreign courts may not enforce. In such a situation, if a foreign merchant does not have assets in Turkey, a Turkish court’s decision will have no effect and Article 105(2) of the TCC be redundant. Moreover, invalidating choice-of-court or arbitration clauses just to vest Turkish courts with jurisdiction pursuant to Article 105(2) of the TCC may yield undesirable results. Therefore, it is suggested that Article 105(2) of the TCC should be replaced with a regulation that allows lawsuits to be filed in Turkey, where the agent is located.

Anahtar Kelimeler

Turkish Commercial Code, agent authority, international jurisdiction, recognition and enforcement

Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Yetkisi (İzafeten Dava Hakkı): Türk Ticaret Kanunu’nun Milletlerarası Usul Hukuku Açısından İncelenmesi

Öz

Türk Ticaret Kanunu m.105(2) uyarınca; acente, aracılıkta bulunduğu veya yaptığı sözleşmelerden doğacak uyuşmazlıklardan dolayı müvekkili adına dava açabileceği gibi, acenteye karşı da aynı sıfatla dava açılabilir. Acentenin müvekkilini mahkemede temsil yetkisi veya izafeten dava hakkı olarak adlandırılan bu imkân uygulamada daha ziyade yabancı tacirler aleyhine Türkiye’de dava açılabilmesi amacıyla kullanılmakta ve Türkiye’deki acente, yabancı tacire izafeten davalı gösterilmektedir. Türk tacirleri korumayı amaçlayan bu düzenlemede; yabancı tacire dava açılacak olduğunda Türkiye’de yetkili mahkeme bulunmayacağı ve davanın yabancı ülkede açılması mecburiyetinin doğacağı, bu mecburiyetin Türk tacirler bakımından zorluklara sebebiyet vereceği ve yabancı tacire Türkiye’de dava açılabilse dahi yabancı ülkeye tebligatın ciddi masraf ve zaman kaybına yol açacağı düşüncesiyle yabancı tacire izafeten Türkiye’deki acentesine karşı dava açılması imkânı getirilmiş ve Türkiye’de bir tebligat adresi tesis edilmiştir. Ancak yabancı tacire izafeten Türkiye’deki acentesine açılan davalarda acentenin hangi sıfatla yargılamada yer aldığı net olmadığı gibi, yetkinin tesis ediliş biçimi ve hakkında karar verilecek olan gerçek davalıya tebligat yapılmaksızın bir yargılamanın yürütülmesi sıra dışı uygulamalardır ve bu şekilde verilen Türk mahkeme kararlarının yurt dışında tenfizini neredeyse imkânsız hâle getirmektedir. Bu halde yabancı tacirin Türkiye’de malvarlığı yoksa Türk mahkemesi kararının etkisi kalmayacak, bu karar için harcanan zaman, emek ve para heba olacak ve Türk tacirleri korumak amacıyla getirilen düzenleme Türk tacirlerin aleyhine işlemiş olacaktır. Diğer taraftan TTK m.105(2) hükmüne istinaden Türk mahkemelerini yetkili kılabilmek için taraflar arasındaki yetki veya tahkim şartlarının geçersiz sayılması Türk hukukuna ve Türk ekonomisine zarar vermektedir. Bu nedenle TTK m.105(2) hükmünün kaldırılması ve yabancı tacir aleyhine açılacak davalar bakımından Türkiye’deki acentesinin bulunduğu yer mahkemesini yetkilendiren bir düzenlemenin getirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Acentenin müvekkilini mahkemede temsil etme yetkisi, izafeten dava, milletlerarası yetki, tanıma ve tenfiz

Kaynakça

• Aktepe Artık S, Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı (Seçkin 2014)
• Altay SA, “Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Etmesi”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan 2010 (1) 223 vd.
• Arslan İ, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Milletlerarası Özel Hukuka Etkisi, (Adalet 2019)
• Dardağan E, Milletlerarası Usul Hukukunda Aşkın Yetki Kavramı, (Yetkin 2005)
• Ekşi N, “Yabancı Mahkemenin ‘Aşırı’ Yetkisinin Tenfiz Mahkemesi Tarafından Denetlenmesi” (2010) 9(2) Y.9 Temmuz İKÜHFD 71 vd.
• Ekşi N, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, (2nd edn, Beta 2000)
• Erdönmez G, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, (15th edn, On İki Levha 2017)
• Garcimartín F and Geneviève Saumier, Explanatory Report on the Convention of 2 July 2019 on the Recognition and Enforcement of Foreign Judgments in Civil or Commercial Matters (HCCH 2019 Judgments Convention), The Hague, 2020.
• Güner C, “Türk Ticaret Kanununun ‘Yabancı Tacirlerin Acentelerinin Davada Temsil Yetkisi’ne İlişkin Hükmünün Milletlerarası Özel Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, (2019) 10(2) İnÜHFD 521-538
• Harris D, O’Boyle M and Warbrick C, Law on the European Convention on Human Rights, (2nd edn, Oxford University Press 2009)
• Hess B, Pfeiffer Thomas and Schlosser P, The Brussels I-Regulation (EC) No 44/2001, The Heidelberg Report on the Application of Regulation in 25 Member States (Study JLS/C4/2005/03) (Verlag C.H. Beck 2008)
• Huysal B, “Yabancı Mahkemenin Dava ve Taraflar İle Gerçek Bağlantısının Tanıma ve Tenfiz Üzerindeki Etkisi” (2011) (1) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Atâ Sakmar Armağanı 491 vd.
• İmregün O, Kara Ticaret Hukuku Dersleri (11st edn, 1996)
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı (4th edn, Beta 2013)
• Kalpsüz T, “Müvekkillere İzafeten Acentalara Karşı Dava Açılması ve Takip Yapılması” (1983) 12(1) Batider 1 vd.
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku, I. Giriş-Ticarî İşletme, (3rd edn, Fakülte Matbaası 1968)
• Kiestra, LR, The Impact of European Convention on Human Rights on Private International Law (Springer 2014)
• Kramer Xandra E, “Enforcement under the Brussels Convention: Procedural Public Policy and the Influence of Article 6 ECHR” (2003) International Lis, 16-20.
• Külüşlü E, Milletlerarası Usul Hukuku Çerçevesinde Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Etme Yetkisi, (On İki Levha 2019)
• Mole N and Harby C, Right to A Fair Trial - A Guide to the Implementation of Article 6 of the European Convention on Human Rights (2nd edn, Human Rights Handbooks 2006)
• Narbay S and Uyumaz M, “Acentenin Müvekkili Mahkemede Temsil Yetkisi”, (2013) 11(121) Legal Hukuk Dergisi 101 vd.
• Özekes M, Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, (Yetkin 2003)
• Pekcanıtez H Atalay O and Özekes M, Medenî Usûl Hukuku (14th edn, Yetkin 2013)
• Ruhi AC, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (4th edn, Seçkin 2014)
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (9th edn, Beta 2021)
• Şanlı C, Uluslararası Ticarî Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, (7th edn, Beta 2019)
• Türkel DT, “Müvekkile İzafeten Acenteye Karşı Açılan Davalarda Hukukî Dinlenilme Hakkıyla Bağlantılı Sorunlar”, Haluk Konuralp Anısına Armağan (2009) 1105 vd.
• Tüysüz C, “Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Yetkisine İlişkin 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Hükümlerin Yabancı Mahkeme Lehine Akdedilen Yetki Anlaşmalarına Etkisi” (2021) 79(2) İstanbul Hukuk Mecmuası [Advanced online publication] https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0005
• Üçüncü H, “Acentenin Temsil Yetkisinin Usul Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi” (2013) 37 (1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 961 vd.
• Weller M, “The 2019 Hague Judgments Convention - The Jurisdictional Filters of the HCCH 2019 Judgments Convention” 21(2019-2020) Yearbook of Private International Law 289 vd.