Uluslararası Hukuk Komisyonunun “Hukukun Genel İlkeleri” Çalışması ve Güncel Gelişmelere Dair Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 42 Sayı: 1, 403 - 453, 29.06.2022

Mehmet Emin Büyük

Öz

Uluslararası Hukuk Komisyonu, 2018 yılında uluslararası hukukun kaynaklarından biri olan “hukukun genel ilkeleri” üzerine çalışmaya başlamıştır. Şimdiye kadar bu kapsamda Özel Raportör Marcelo Vázquez-Bermúdez tarafından oldukça ayrıntılı iki farklı rapor yayınlanmış ve Komisyonda bu raporlar üzerine görüşmeler yapılmıştır. Komisyon çalışmasında hukukun genel ilkeleri üzerine doktrinde var olan tartışmalar yerine, bu uluslararası hukuk kaynağına devlet ve uluslararası yargı uygulamalarında yer bulan yaklaşımlar esas alınmıştır; doktrin yardımcı kaynak olarak kullanılmıştır. Bu sebeple hukukun genel ilkeleri şeklinde üçüncü bir kaynağın varlığına dair tartışmalara ayrıca yer verilmemiştir. Öncelikle Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’ndeki düzenlemeden yola çıkılarak hukukun genel ilkelerinin niteliğine dair açıklamalar yapılmıştır. İlk raporda geniş bir kısım hukukun genel ilkelerinin kökenine dair incelemeye ayrılmış ve burada ilkelerin iki farklı kaynaktan gelebileceği tespitine yer verilmiştir. Buna göre hukukun genel ilkeleri iç hukuklardan türetilmiş olabileceği gibi, uluslararası hukuk alanında ortaya çıkan genel ilkeler de söz konusu olabilir. Özellikle bu ikinci grup ilkeler konusunda Komisyonda ve Altıncı Komitede bu tür ilkelerin varlığını reddeden veya bunların Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’nün 38/1-c hükmünde öngörülen ilkeler kapsamında olmadığını belirten farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Bu husus özelinde bu çalışmada savunulan görüş, uluslararası hukuk alanında ortaya çıkmış birtakım hukukun genel ilkelerinin de var olabileceği ve bunların da Statü hükmü kapsamında olduğu şeklindedir. İkinci raporda ise, bu farklı kökenlerden türetilen hukukun genel ilkelerinin belirlenmesinde esas alınacak yöntem ve kriterler tespit edilmiştir. Raporlarda hakkaniyet ve hukukun genel ilkelerinin arasındaki ilişkiye yer verilmemiş olması bir eksiklik olarak sayılabilir. Ayrıca hukukun genel ilkeleri konusunda doktrinde var olan -ve andlaşmalar ve uluslararası teamüle göre çok daha yoğun olan- tartışmalı durumların genel anlamda çalışma dışı bırakılmasının, bu konunun Komisyon eliyle aydınlatılmasına kısmi bir engel taşıdığı ifade edilmelidir zira özellikle Divan tarafından bu üçüncü hukuk kaynağına açıktan başvurmaktan sıklıkla kaçınılmasının arkasında doktrindeki bu kafa karışıklığının yatıyor olması muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Hukuk, Uluslararası Hukuk Komisyonu, Uluslararası Adalet Divanı, Hukukun Genel İlkeleri, Medeni Milletlerce Tanınmış, Divan Statüsü, Uluslararası Hukukun Kaynakları

The Study of the International Law Commission on the “General Principles of Law” and an Evaluation of Current Developments

Öz

In 2018, the International Law Commission started its work on the “general principles of law,” one of the sources of international law. So far, two very detailed reports have been published by the Special Rapporteur Marcelo Vázquez- Bermúdez, and the Commission has held discussions on these reports. The Commission’s work has taken practices of states and international judicial bodies regarding this source of international law as its basis instead of existing discussions in the doctrine on the general principles of law; doctrine has instead been used as an auxiliary source. For this reason, discussions about the existence of a third source in the form of general principles of law have not been included. First of all, explanations were made based on the regulation in the Statute about the nature of the general principles of law. The first report devoted a large portion to examining the origin of the general principles of law, wherein the principles are stated to be able to be found in two different sources. Accordingly, the general principles of law may be derived from domestic laws, or general principles emerging in the field of international law may exist. Regarding this second group of principles in particular, different opinions emerged in the Commission and the Sixth Committee that reject the existence of such principles or state them to not fall within the scope of the principles stipulated in Article 38/1-c of the Statute of the International Court of Justice. In particular, this study defends the views that some general principles of law may exist that have emerged in the field of international law and that these also fall within the scope of the Statute. The second report explains the methods and criteria to be taken as a basis in determining the general principles of law derived from these different origins. The fact that these reports have not included the relationship between equity and the general principles of law can be considered a deficiency. In addition, the general exclusion of the controversial situations in the doctrine regarding the general principles of law –which are much more intense than the treaties and international custom– should be stated to pose a partial obstacle to the clarification of this issue by the Commission. Due in particular to how the Court frequently avoids resorting to this third source of law openly, the confusion in the doctrine may lies behind this avoidance.

Anahtar Kelimeler

International law, International Law Commission, International Court of Justice, General principles of law, Recognized by civilized nations, Statute of the Court, Sources of international law

Kaynakça

• Anzilotti D, Cours de Droit International (Premier Volume), (Traduction française d'après la 3e édition italienne par Gilbert Gidel), (Librairie du Recueil Sirey 1929).
• Bayındır ÜB, Milletlerarası Andlaşmaların Evrimsel Yorumlanması (On İki Levha 2021).
• Büyük ME, Uluslararası Daimi Adalet Divanı – Kararlar, Danışma Görüşleri ve Emirnameler (1922-1930) (Beta 2020).
• Büyük ME, Uluslararası Hukukta Hukukun Genel İlkeleri (On İki Levha 2018).
• Cheng B, General Principles of Law as Applied by International Courts and Tribunals (Cambridge 2006).
• Erkiner HH, Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu (On İki Levha 2010).
• Fellmeth AX and Horwitz M, Guide to Latin in International Law (Oxford 2009).
• Friedmann W, ‘The Uses of ‘General Principles’ in the Development of International Law’ (1963) 57(2) The American Journal of International Law.
• Fur L le, ‘Droit International de la Paix’ (1935) 54 Recueil des Cours de l’Academie de Droit International (Librairie du Recueil Sirey 1936).
• Gaja G, ‘General Principles of Law’, in Max Planck Encyclopedia of Public International Law, Vol. 7 (Oxford University Press 2008).
• Habicht M, ‘Le Pouvoir du Juge International de Statuer « ex aequo et bono »’ (1934) 49 Recueil des Cours de l’Académie de Droit International (Librairie du Recueil Sirey 1935).
• Henkin L, ‘International Law: Politics, Values and Functions’ (1989) 216 Recueil des Cours de l’Académie de Droit International (Kluwer Academic Publishers 1990).
• Kelsen H, Principles of International Law (Rinehart & Company Inc. 1959).
• Kuran S, Aydın-Okur D, Günel RV ve Sarıbeyoğlu M, Uluslararası Hukuk Temel Metinler (3. Baskı, Beta 2014).
• La Fontaine H, Pasicrisie internationale: 1794-1900 Histoire Documentaire des Arbitrages Internationaux (Stämpfli & Cie. 1902).
• Lauterpacht H, ‘Droit de la Paix’ (1937) 62 Recueil des Cours de l’Academie de Droit International (Librairie du Recueil Sirey 1938).
• Lauterpacht H, Private Law Sources and Analogies of International Law (with special reference to international arbitration) (Longmans, Green and Co. Ltd. 1927).
• Mendelson M, ‘The International Court of Justice and the sources of international law’ in Vaughan Lowe and Malgosia Fitzmaurice (eds.) Fifty Years of the International Court of Justice (Cambridge University Press 1996).
• Mosler H, ‘General Principles of Law’ in Rudolf Bernhardt (Ed.), 7 Encyclopedia of Public International Law (North-Holland – Elsevier 1984).
• Ripert G, ‘Les Règles du Droit Civil Applicables aux Rapports Internationaux (Contribution à l'Etude des Principes Généraux du Droit Visés au Statut de la Cour Permanente de Justice Internationale)’ (1933) 44 Recueil des Cours de l'Académie de Droit International (Librairie du Recueil Sirey, 1934).
• Rousseau C, Principes Généraux du Droit International Public, Tome I: Introduction - Sources (Éditions A. Pedone 1944).
• Schachter O, ‘International Law in Theory and Practice, General Course in Public International Law’ (1982) 178 Recueil des Cours de l'Academie de Droit International (Kluwer Academic Publisher Group 1983).
• Scott JB, The Hague Conventions and Declarations of 1899 and 1907 (3rd, Oxford University Press 1918).
• Taube M de, ‘Les Origines de l’Arbitrage international: Antiquité et Moyen Age’ (1932) 42 Recueil des Cours de l’Académie de Droit International (Librairie du Recueil Sirey 1933).
• Van Hoof GJH, Rethinking the Sources of International Law (Kluwer Academic Puplishers 1983).
• Verdross A, ‘Droit International de la Paix’ (1929) 30 Recueil des Cours de l'Academie de Droit International (Librairie Hachette 1931).
• Verdross A, ‘Les Principes Généraux du Droit dans la Jurisprudence Internationale’ (1935) 52 Recueil des Cours de l’Académie de Droit International (Librairie du Recueil Sirey 1936).
• Virally M, ‘The Sources of International Law’ in Max Sørensen (Ed.), Manual of Public International Law (Palgrave McMillan 1968).
• Waldock H, ‘General Course on Public International Law’ (1962) 106 Recueil des Cours de l’Académie de Droit International (Kluwer Law International 1993).