Milletlerarası Özel Hukukta Koruyucu Aile Kurumuna Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi

Year 2022, Volume: 42 Issue: 1, 1 - 25, 29.06.2022

Ekin Hacıbekiroğlu Ömeroğlu

https://doi.org/10.26650/ppil.2022.42.1.982291

Abstract

Aile ortamı içinde yetişmesi mümkün olmayan çocukların devlet tarafından korunmasında alternatif bakım olarak çocuğun
koruyucu aile yanına yerleştirilmesi şeklinde gerçekleşen “koruyucu aile” kurumu kabul edilmiştir. Koruyucu aile kurumuna
ilişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler incelendiğinde koruyucu ailenin, çocuk ile soybağı ilişkisi kurulmadan ve çocuğun
üzerinde velayet hakkına sahip olmadan çocuğun bakımını geçici süre ile üstlenen kişi ya da kişiler olduğu görülmektedir.
Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuğun yabancı olması, yabancı ülkede çocuk ile koruyucu aile arasında kurulan
koruyucu aile ilişkisinden doğan bir ihtilâfın Türk mahkemeleri önüne gelmesi gibi yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklarda
milletlerarası özel hukukta koruyucu aile kurumuna uygulanacak hukuka ilişkin meseleler ile karşı karşıya kalınacaktır.
Nitekim, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’umuzda (“MÖHUK”) koruyucu aile kurumuna ilişkin özel
bir bağlama kuralı bulunmamaktadır. Bununla birlikte Türkiye’nin taraf olduğu 1996 tarihli Lahey Sözleşmesi’nde çocuğun
şahıs ve malvarlığını korumaya yönelik tedbirler arasında çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmesi düzenlenmiştir.
Sözleşme’nin m. 15 hükmünde koruma tedbirine uygulanacak hukuk, yetkili akit devlet makamının hukuku olarak
belirlenmiştir. Bununla birlikte Sözleşme’nin uygulama alanı dışında kalan çocuğun adı, soyadı gibi konular açısından
koruyucu aile kurumunun nasıl vasıflandırılacağı ve buna göre MÖHUK’da yer alan hangi bağlama kuralının uygulanacağının
belirlenmesi gerekmektedir. Çalışmamızda, koruyucu aileye ilişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler incelenerek koruyucu
aile kurumunun niteliğine kısaca değinilecek, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarından yola çıkarak koruyucu aile ile
çocuk arasındaki ilişkinin nasıl değerlendirildiği tespit edilecek, Türkiye’nin taraf olduğu 1996 tarihli Lahey Sözleşmesi’nde
koruyucu aile kurumuna uygulanacak hukuk incelendikten sonra MÖHUK bakımından koruyucu aile kurumuna uygulanacak
hukukun tespitinde hangi madde düzenlemesinin uygulama alanı bulacağı sorusuna cevap aranacaktır.

Keywords

Koruyucu Aile, Evlât Edinme, Vesayet, Soybağı, Uygulanacak Hukuk

References

• Akgül Ş, ‘Küçüklerin Evlât Edinilmesi ve Koruyucu Aile Kavramı’ (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Bölümü Medeni Hukuk Anabilim Dalı 2019). google scholar
• Akıncı Z and Demir Gökyayla C, Milletlerarası Aile Hukuku (Vedat 2010). google scholar
• Akıntürk T and Ateş D, Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku (21st edn, Beta 2019). google scholar
• Altıparmak AK, ‘Velayet Uyuşmazlıklarında Yeni Bir Dönem mi? 1996 Tarihli Lahey Velayet Sözleşmesi Hakkında Bir İnceleme’ (2020) 6(2) AndHD 411-433. google scholar
• Avrupa Konseyi/Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 8 Rehberi (2019) 59 <https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_8_TUR.pdf > accessed 27 July 2021. google scholar
• Aybay R and Dardağan E, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2nd edn, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2001). google scholar
• Baysal B, ‘Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ve Koruyucu Aile Kurumu’ (2012) 8(95-96) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7-26. google scholar
• Can H and Tuna E, Milletlerarası Özel Hukuk (4th edn, Adalet 2019). google scholar
• Corneloup S. and others, Children On the Move: A Private International Law Perspective (2017) < https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/583158/IPOL_STU(2017)583158_ EN.pdf> accessed 02 August 2021. google scholar
• Çağlayan Aygün G, Karşılaştırmalı Hukuk Bakımından Evlât Edinme ve Sonuçları (2nd edn, Yetkin Yayınları 2021). google scholar
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (17th edn, Beta 2021). google scholar
• Çörtoğlu Koca S, ‘Boşanma, Ayrılık ve Evliliğin Butlanı Davaları ile Velayete İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki Sorunu’ (2016) 20(2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 209-268. google scholar
• Dambach M and Wöllenstein-Tripathi J, Kafalah: Preliminary analysis of national and cross-border practices (International Social Service 2020). google scholar
• Doğan R, ‘Bir Koruma Tedbiri Olarak Koruyucu Aile Kurumu ve Koruyucu Aile Yönetmeliği’ (2013) 2 Ankara Barosu Dergisi 148-170. google scholar
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (7th edn, Savaş Yayınevi 2021). google scholar
• Dural M, Öğüz T and Gümüş MA, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (15th edn, Filiz Kitabevi, 2020). google scholar
• Ekşi N, ‘Avrupa Birliği Brüksel IIbis Tüzüğüne Göre Boşanma Davalarında Üye Devlet Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi’ (2009) 11(Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1139-1168. google scholar
• Esen E, ‘Türk Vatandaşı Erkeğin Yabancı Eşinin Soyadını Alamayacağına İlişkin Bir Yargıtay Kararı Üzerine Düşünceler’ (2004) 24(1-2) MHB 439-450. google scholar
• Gemalmaz MS, Çocuk ve Genç Haklarına İlişkin Ulusalüstü Belgeler (1st edn, İstanbul Barosu Yayınları 2002). google scholar
• Giray FK, ‘19 Ekim 1996 Tarihli Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına Yönelik Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma ve Tenfiz ve İşbirliği Hakkında Lahey Sözleşmesi Sonrası Çocuğun Vesayetine Uygulanacak Hukuk’ (2020) 40(1) PPIL 353-399. google scholar
• Grassinger GE, Türk Medeni Kanununda Yer Alan Velayet Hükümleri Kapsamında Küçüğün Kişi Varlığının Korunması için Alınacak Tedbirler (1st edn, On İki Levha Yayıncılık 2009). google scholar
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku (Yetkin 2021). google scholar
• Handbook on European Law relating to the Rights of the Child, European Union Agency for Fundamental Rights and Council of Europe (2015) <https://fra.europa.eu/en/publication/2015/ handbook-european- law-relating-rights-child >accessed 28 July 2021. google scholar
• Lagarde P, Explanatory Report on the 1996 Hague Child Protection Convention (HCCH Publications 1998) <https://www.hcch.net/en/publications-and-studies/details4/?pid=2943 > accessed 22 September 2021. google scholar
• Lazic V and others, Regulation Brussels IIbis: Guide for Application (2018) <https://www.asser. nl/media/5260/cross-border-proceedings-guide-for-application.pdf> accessed 02 August 2021. google scholar
• Kılınç AN, ‘Türk Hukukunda Koruyucu Aile Sözleşmesi ve Koruyucu Aile ile Çocuk Arasındaki Hukuki İlişkinin Değerlendirilmesi’ (2020) 28(3) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1217-1261. google scholar
• Kurtuluş Akbulut S, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Aracılığıyla Evlât Edinme ve Koruyucu Aile Kurumu (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Medeni Hukuk Anabilim Dalı 2011). google scholar
• Mortaş S, ABD Hukuku ile Karşılaştırmalı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Aile Hayatının Korunması (Adalet Yayınevi 2016). google scholar
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku ( 22nd edn, Beta 2017). google scholar
• Pürselim HS, ‘Milletlerarası Evlât Edinmeye Uygulanacak Hukuk’ in Tuğrul Aktaş (ed) VII. International Multidisciplinary Congress of Eurasia-IMCOFE’19 Proceeding&Abstract Book (2019) 328-336. google scholar
• Pürselim Arning HS, Türk, Alman ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukuklarında Ad (Adalet 2014). google scholar
• Ruhi C and Ruhi AC, Velayet Hukuku (Seçkin 2017). google scholar
• Serozan R, Çocuk Hukuku (2nd edn, Vedat 2017). google scholar
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (9th edn, Beta 2021). google scholar
• Tanrıbilir FB, Çocuk Haklarının Uluslararası Korunması ve Koruma Mekanizmaları (Yetkin Yayınları 2011). google scholar
• Tarman ZD, ‘Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)’daki Boşluk: Ada Uygulanacak Hukuk’ (2017) 66(2) 461-490. google scholar
• Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk (13th edn, Vedat Kitapçılık 2020). google scholar
• Tiryakioğlu B, ‘Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına İlişkin Önlemler Hakkında Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Sözleşme’ in Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Eğitim-Öğretim ve Yardımlaşma Vakfı Yayını 1999) 381-424. google scholar
• Uluocak N, ‘Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Tedbirleri Hakkında Yetkiye, Uygulanan Kanuna, Tanıma ve Tenfize ve İşbirliğine Dair Sözleşme Tasarısının Değerlendirilmesi’ (1996) 16(1-2) MHB 119-127. google scholar
• Ulusu-Karataş AE, ‘Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi’ (2017) 37(2) MHB (Prof. Dr. Yücel Sayman’a Armağan) 1073-1183. google scholar
• Usta S, ‘Koruyuculuk mu, Evlâtlık mı? Bir Çocuk Bakım ve Koruma Modeli Olarak Koruyucu Aile ve Türkiye Uygulaması’ in Yasemin Güllüoğlu Altun (ed) Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye 80. Yıl Armağanı (2018) 21-57. google scholar