Küresel Mülteci Mutabakatı Türkiye’deki Suriyeliler için Kalıcı Çözümler Sunabilir mi?

Yıl 2022, Cilt: 42 Sayı: 2, 791 - 843, 30.12.2022

Esra Yılmaz Eren

https://doi.org/10.26650/ppil.2022.42.2.1084338

Öz

Uluslararası mülteci hukuku rejimi, mülteciliğin tanımını, unsurlarını ve mültecilere tanınacak hakları düzenlemekte ancak mültecilerin etkili bir biçimde korunmasını sağlamak için kritik bir öneme sahip olan “öngörülebilir ve adil bir yük ve sorumluluk paylaşımı sistemi” öngörmemektedir. Özellikle 2015 sonrası yaşanan Suriye kaynaklı mülteci akını ve milyonlarca kişinin coğrafi olarak yakın oldukları bölgelere sığınması ile yük paylaşımına ilişkin bu eksiklik çok daha belirgin hale gelmiştir. Bu boşluğun giderilmesi amacıyla BM Genel Kurulu mültecilere ev sahipliği yapan ülkelerin yüklerinin paylaşılması için uluslararası bir sistem kurmayı amaçlayan “Küresel Mülteci Mutabakatı”nı kabul etmiştir.

Öte yandan Türkiye, iç savaş ve insan hakları ihlalleri nedeniyle ülkelerini terk eden ve Ekim 2022 tarihi itibariyle sayıları 3.7 milyonu aşan Suriyeliye geçici koruma statüsü altında ev sahipliği yapmaktadır. Geçici koruma statüsü, acil koruma ihtiyacı bulunan ve kitleler halinde ülkelerini terk eden kişilere bürokratik usullere tabi olmaksızın grup temelli olarak koruma sağlayan bir statüdür. Türkiye, Suriyelilere koruma ihtiyacının kısa süreli olacağı öngörüsüyle geçici koruma statüsü tanımış olsa da, ilk kabullerin gerçekleştiği 2011 yılından bu güne menşe ülkedeki şartlar geri dönüşe uygun hale gelmemiştir. Bu durumda Türkiye’nin uluslararası hukuka uygun olarak tanıdığı ve pek çok hizmet sağladığı geçici koruma statüsünün

makul süre aşıldığı için sona erdirilmesi ve Türkiye’deki Suriyelilerin kalıcı çözüme ulaştırılması gerekmektedir. Uluslararası mülteci hukuku bağlamında gündeme gelebilecek kalıcı çözümler; menşe ülkeye geri dönüş, yeniden yerleştirme ve yerel entegrasyon olarak şekillenmektedir. Bu çalışma kapsamında mülteci hukuku rejiminde yeni bir yük paylaşımı sistemi oluşturmayı amaçlayan “Küresel Mülteci Mutabakatı ve beraberinde getirdiği mekanizmalar Türkiye’deki Suriyeliler için kalıcı çözümler sunabilir mi?” sorusuna yanıt aranmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küresel Mülteci Mutabakatı, Türkiye’deki Suriyeliler, kalıcı çözüm, yük paylaşımı, gönüllü geri dönüş, yeniden yerleştirme, yerel entegrasyon, geçici koruma

Can the Global Compact on Refugees Provide Durable Solutions for Syrians in Turkey?

Öz

The international refugee law regime envisages no predictable or fair burden and responsibility-sharing system, and this has pivotal importance for the protection of refugees. This shortcoming has become more evident, especially with the influx of refugees originating from Syria, with millions of people taking refuge in geographically close regions. The Global Compact on Refugees was signed to remedy this gap with the aim of establishing an international system to share the burdens of the states that are hosting the world’s refugees.

Meanwhile, Turkey is currently hosting 3.7 million Syrians under temporary protective status, which provides groupbased protections to persons who have left their state en masse and are in urgent need of protection. Turkey granted temporary protection status to Syrians with the foresight that the civil war would end soon; however, no improvement has

occurred regarding the conditions in Syria even after a decade, nor is it expected in the foreseeable future. Accordingly, the temporary protection status that Turkey had applied in accordance with international standards and that provides many services should be terminated due to a reasonable period of time having been exceeded, and durable solutions should be provided, such as returning them to their country of origin, resettling them, or integrating them locally. This paper focuses on the question of whether the Global Compact on Refugees, which is dedicated to create a new burden-sharing framework regarding the refugee law regime, and its accompanying mechanisms are adequate for providing efficient long0term solutions for Syrians in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Global Compact on Refugees, Syrians in Turkey, durable solutions, burden-sharing, voluntary return, resettlement, local integration, temporary protection, Küresel Mülteci Mutabakatı, Türkiye’deki Suriyeliler, kalıcı çözüm, yük paylaşımı, gönüllü geri dönüş, yeniden yerleştirme, yerel entegrasyon, geçici koruma

Kaynakça

• Aleinikoff TA and Martin S, ‘Making Global Compacts Work: What Future for Refugees Migrants?’ The University of New South Wales Policy Brief, No 6 (April 2018) <https://www.kaldorcentre.unsw.edu.au/sites/kaldorcentre.unsw.edu.au/files/Policy%20brief_6%20final.pdf> Erişim Tarihi 10 Ocak 2022.
• Betts A, Protection by Persuasion: International Cooperation in the Refugee Regime (Cornell University Press 2009) 3-12.
• Chimni BS, ‘Global Compact on Refugees: One Step Forward, Two Steps Back’ (2018) 30(4) IJRL 630-34.
• Dowd R and McAdam J, ‘International Cooperation and Responsibility-Sharing to Protect Refugees: What, Why, and How?’ (2017) 66 International and Comparative Law Quarterly 863-892.
• Garlick M and Inder C, ‘Protection of Refugees and Migrants in the Era of the Global Compacts- Ensuring Support and Avoiding Gaps’ (2021) 23(2) International Journal of Postcolonial Studies 207-26.
• Gammelthoft-Hansen T, ‘The Normative Impact of the Global Compact on Refugees’ (2018) 30(4) IJRL 605-10.
• Goodwin-Gill GS ve McAdam J, The Refugee in International Law (4th, CUP 2021).
• Hathaway JC, ‘The Global Cop-Out on Refugees’ (2018) 30(4) IJRL 591-604.
• Inder, C, ‘The Origins of ‘Burden Sharing’ in the Contemporary Refugee Protection Regime’ (2017) 29(4) IJRL 523-54.
• İneli-Ciğer M, ‘The Global Compact on Refugees and Burden Sharing: Will the Compact Address the Normative Gap Concerning Burden Sharing?’ (2019) 38 Refugee Survew Quarterly 115-138.
• Robinson WC, ‘The Comprehensive Plan of Action for Indochenese Refugees, 1989-1997: Sharing the Burden and Passing the Buck’ (2004) 17 JRS 319-33.
• Suhrke A, ‘Burden-Sharing during Refugee Emergencies: The Logic of Collective versus Naional Action’ (1998) 11 JRS 396-415.
• Triggs GD and Wall PCJ, ‘The Makings of a Success: The Global Compact on Refugees and the Inaugural Global Refugee Forum’ (2020) 32(2) IJRL 283-339.
• Türk V, ‘The Promise and Potential of the Global Compact on Refugees’ (2018) 30(4) IJRL 575-83.
• Türk V and Dowd R,, ‘Protection Gaps’ in Elena Fiddian-Qasmiyeh, Gil Loescher, Katy Long, ve Nando Sigona (eds), The Oxford Handbook of Refugee and Forced Migration Studies (Oxford University Press, 2014).
• Türk V and Garlick M, ‘From Burdens and Responsibilities to Opportunities: The Comprehensive Refugee Response Framework and a Global Compact on Refugees’ (2016) 28(4) IJRL 656-78.
• Wall P, ‘A New Link in the Chain: Could a Framework Convention for Refugee Responsibility Sharing Fulfill the Promise of the 1967 Protocol?’ (2017) 29(2) IJRL 201-37.
• Yılmaz Eren E, ‘Is Temporary Protection Eternal? The Future of Temporary Protection Status of Syrians in Turkey’ (2019) 9 Border Crossing 125-134.
• Yılmaz Eren E, Mülteci Hukukunda Geçici Koruma (2th, Seçkin 2021).
• Yılmaz Eren E, ‘Güvenli, Sistemli ve Düzenli Göç İçin Küresel Mutabakat Üzerine Bir Değerlendirme’ (2021) 3(1) TAUHFD 65-122.