Türkiye’de Düzensiz Göçmen Olarak Bulunan Afganların Hukuki Statülerine Ilişkin Değerlendirmeler

Year 2022, Volume: 42 Issue: 2, 873 - 912, 30.12.2022

Sema Çörtoğlu Koca

https://doi.org/10.26650/ppil.2022.42.2.1188148

Abstract

Çalışmada, Afganistan’daki olaylar sebebiyle ülkemizde düzensiz göçmen olarak bulunan Afgan vatandaşlarının Türkiye’deki hukuki statülerine ilişin değerlendirmelerde bulunulmaktadır. Öncelikle uluslararası koruma türlerinden mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statülerinden hangisini alıp alamayacakları yargı kararları örneklendirmeleriyle birlikte belirlenmeye çalışılmıştır. Bu tespit yapılırken, uluslararası koruma başvuru usulü de ele alınmıştır. Türkiye’de bulunan uluslararası koruma başvuru sahipleri ve uluslararası koruma statüsü sahipleri incelendiğinde görülmektedir ki, bu grupların büyük çoğunluğunu Afganistan’dan gelen kişiler oluşturmaktadır. Uluslararası koruma statüleri verilirken idarenin her bir başvurucu bakımından yaptığı bireysel değerlendirmelerde dikkat edilmesi gereken hususlar da çalışmada ele alınmaktadır. Yine başvurucu bakımından yapılan değerlendirmelere ilişkin olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ile Türk mahkeme kararlarına yer verilmiştir. Çalışmamızda, bu koruma türleri dışında Afgan vatandaşlarının geçici koruma statüsü ile göçmen statüsü alıp alamayacakları da değerlendirilmiştir. Daha önce, Suriye Arap Cumhuriyeti’nde meydana gelen olaylar sebebiyle geçici koruma amacıyla Suriye Arap Cumhuriyeti’nden kitlesel veya bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen Suriye Arap Cumhuriyeti vatandaşları geçici koruma altına alınmışlardır. Afganistan’dan gelen Afgan vatandaşları hakkında da geçici koruma kararının alınmasının hangi hallerde mümkün olabileceği çalışmamızda değerlendirilmektedir. Yine geçmiş dönemlerde Türk soylu Afgan vatandaşlarına göçmen statüsü verilmesi nedeniyle, bu kişilerin göçmen olarak kabul edilmesinin mümkün olup olmadığı çalışmamızda ele alınan bir diğer konudur. Son olarak çalışmada, ülkemizde düzensiz göçmen olarak bulunan Afgan vatandaşlarının Türkiye’de yasal olarak ikamet edebilmeleri için alabilecekleri ikamet izni türlerine yer verilmiştir.

Keywords

Afganlar, Geçici Koruma, Göçmen, İkincil Koruma, Mülteci, Şartlı Mülteci, Uluslararası Koruma

Assessments Regarding the Legal Status of Afghans Who are Irregular Migrants in Turkey

Abstract

In this study, the legal statuses of Afghans who are irregular migrants in our country, due to the events in Afghanistan, have been explored. To begin with, it has been attempted to determine which of the international protection types such as refugee, conditional refugee and subsidiary protection statuses can or cannot be obtained, as well as the examples of judicial decisions. The international protection application procedure has also been discussed while making this determination. When the international protection applicants and international protection status holders in Turkey are examined, it is discovered that the majority of these groups are Afghans. The issues to be considered in the individual evaluations of the administration in terms of each applicant while granting international protection status are also discussed. Moreover, regarding the evaluations made in terms of the applicant, the decisions of the European Court of Human Rights and the Turkish court decisions are included. Our study has also evaluated whether Afghan citizens can get temporary protection status and immigrant status. Citizens of the Syrian Arab Republic who came to or crossed our borders from Syria for temporary protection as a result of the events in Syria have been granted temporary protection. In our study, the case in which it is possible to grant Afghan citizens temporary protection has been evaluated. Moreover, it has been discussed whether it is possible to grant immigrant status to Afghan citizens of Turkish origin in the past. Finally, in the study, the types of residence permit that Afghan citizens who are irregular immigrants in the country can obtain in order to legally reside in Turkey are mentioned.

Keywords

Afghans, Conditional Refugee, Immigrant, International Protection, Refugee, Subsidiary Protection, Temporary Protection, Afganlar, Geçici Koruma, Göçmen, İkincil Koruma, Mülteci, Şartlı Mülteci, Uluslararası Koruma

References

• Arenas N, ‘The Concept of Mass Influx of Displaced Persons in the European Directive Establishing the Temporary Protection System’ (2005) 7 European Journal of Migration and Law 435-450.
• Asar A, Yabancılar Hukuku (7th edn, Seçkin Yayıncılık 2021).
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek 4 No.lu Protokol’ün 4. Maddesine İlişkin Rehber-Yabancıların Topluca Sınır Dışı Edilmeleri Yasağı’ (İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı) <https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/482020113746Guide%20Art-4-Protocol-4-%20TUR.pdf> Erişim Tarihi 17 Eylül 2022.
• Aybay R, Yabancılar Hukuku (3rd edn, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2010).
• Banerjee D, ‘Afganistan'da kadınların ve cinsel azınlıkların güvenliği tehdit altında’ (Gazete Duvar, 20 Ağustos 2021) <https://www.gazeteduvar.com.tr/afganistanda-kadinlarin-ve-cinsel-azinliklarin-guvenligi-tehdit-altinda-haber-1532285> Erişim Tarihi 6 Mayıs 2022.
• Buran H, ‘Türkiye’de Göçmenlerin Vatandaşlığa Kabulü ile İlgili Mevzuat ve Uygulamalar, Karşılaşılan Belli Başlı Sorunlar ve Çözüm Önerileri’ in Yıldırım Deniz Tesam and Fatih Bilgin Tesam (eds), Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Ekonomik, Siyasal ve Boyutları ile Göç, (Renkvizyon Matbaacılık 2017) 107-127.
• Doğacan D and Erol MS, ‘Afganistan Merkezli Gelişmelerin Türkiye ve Türk Dünyası Jeopolitiğine Etkileri’ (2021) 10(35) Demokrasi Platformu Dergisi 1-35.
• Castillo M A, and Hathaway J C, ‘Temporary Protection’ in James C. Hathaway (Ed) Reconceiving International Refugee Law (Martinus Nijhoff Publishers 1997).
• Cherubini F, Asylum Law in the European Union, (1st edn, Routledge 2015).
• Çelikel A and Öztekin Gelgel G, Yabancılar Hukuku (25th edn, Beta Yayınları 2020).
• Çiçekli B, Yabancılar ve Mülteci Hukuku (6th edn, Seçkin Yayıncılık 2016).
• Çörtoğlu Koca S and Kavşat C, ‘Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Geçici Koruma Kararının Kapsamı, Alınması ve Sona Ermesi’, (2015) (1) Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 329-366.
• Dawn C and Orchard C, ‘High Time For Europe To Offer Temporary Protection To Refugees From Syria?’ (Opendemocracy, 2 Ekim 2014) <https://www.opendemocracy.net/en/can-europe-make-it/high-time-for-europe-to-offer-temporary-protection-to/> Erişim Tarihi 15 Ekim 2021.
• Doğan V, Türk Yabancılar Hukuku (5th edn, Savaş Kitabevi 2020).
• Duvar, ‘Süleyman Soylu: Şam civarından gelenlere geçici koruma vermeyeceğiz’ (Gazete Duvar, 17 Şubat 2022) <https://www.gazeteduvar.com.tr/suleyman-soylu-sam-civarindan-gelenlere-gecici-koruma-vermeyecegiz-haber-1553568> Erişim Tarihi 28 Eylül 2022.
• Ekşi N, ‘Milletlerarası Hukuk Açısından Dünden Bugüne Taliban ve Taliban’ın Hükümet Olarak Tanınıp Tanınmayacağı Meselesi’ (2022) 42(1) Public and Private International Law Bulletin 53-80 (Dünden Bugüne Taliban).
• Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (3rd edn, Beta Yayınları 2015) (Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku).
• Elçin D, ‘Türkiye’de Bulunan Suriyelilere Uygulanan Geçici Koruma Statüsü 2001/55 Sayılı Avrupa Konseyi Yönergesi ile Geçici Koruma Yönetmeliği Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar’ (2016) 29(124) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 9-80.
• Emek İnan, C ‘Türkiye’de Göç Politikaları: İskân Kanunları Üzerinden Bir İnceleme’ (2016) 2(3) Göç Araştırmaları Dergisi 10-33.
• Erdem BB, ‘Geçici Koruma Statüsündeki Suriyelilerin Sosyal, Siyasi ve Vatandaşlık Hukuku Bakımından Türkiye’deki Durumları’ (2017) 37(2) Public and Private International Law Bulletin 332-351.
• Ergüven NS and Özturanlı B, ‘Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye’ (2012) 62(4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1007-1062.
• EURONEWS, ‘Afganistan'da Son Dönemde Yüz Binlerce Kişi Türk Vizesine Başvurdu’ (EURONEWs, 16 Ağustos 2021) <https://tr.euronews.com/2021/08/16/afganistan-da-son-donemde-yuz-binlerce-kisi-turk-vizesine-basvurdu> Erişim Tarihi 17 Aralık 2021.
• European Union Agency for Fundamental Rights and Council of Europe, Handbook on European Law Relating to Asylum, Borders and Immigration, (2nd edn, Publications Office of the European Union 2014).
• European Union Agency for Fundamental Rights and Council of Europe, Handbook on European Law Relating to Asylum, Borders and Immigration, (3rd edn, Publications Office of the European Union 2020).
• Genç HD and Şirin Öner NA, ‘Why not Activated? The Temporary Protection Directive and the Mystery of Temporary Protection in the European Union’ (2019) 7(1) Uluslararası Siyaset Bilimi ve Kentsel Araştırmalar Dergisi 1-18.
• Goodwin-Gill GS and McAdam J, The International Refugee in International Law, (4th edn, Oxford University Press 2021).
• Göç İdaresi Başkanlığı, ‘Düzensiz Göç’ (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı, 22 Eylül 2022) <https://www.goc.gov.tr/duzensiz-goc-istatistikler> Erişim Tarihi 22 Eylül 2022.
• Göç İdaresi Başkanlığı, ‘Geçici Koruma’ (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı, 22 Eylül 2022) <https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638> Erişim Tarihi 22 Eylül 2022.
• Göç İdaresi Başkanlığı, ‘Göç Terimleri Sözlüğü’ (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı) <https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/files/goc_terimleri_sozlugu(1).pdf> Erişim Tarihi 10 Kasım 2021.
• Göç İdaresi Başkanlığı, ‘İkamet İzinleri’ (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı, 22 Eylül 2022) <https://www.goc.gov.tr/ikamet-izinleri> Erişim Tarihi 22 Eylül 2022. Göç İdaresi Başkanlığı, ‘Uluslararası Koruma’ (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı) <https://www.goc.gov.tr/uluslararasi-koruma-istatistikler> Erişim Tarihi 05 Mayıs 2022.
• Güngör G, Tâbiiyet Hukuku, (8th edn, Yetkin Yayınları 2020).
• Hasemi SR and Ünlü M, ‘An Analysis of Opportunities and Challenges Towards the Afghan Immigrants in Turkey’ (2021) (43) International Journal of Geography and Geography Education 159-172.
• Henley & Partners, ‘The Henley Passport Index’ (Henley & Partners) <https://www.henleyglobal.com/passport-index> Erişim Tarihi 22 Eylül 2022.
• Kuschminder K, ‘Afghan Refugee Journeys: Onwards Migration Decision-Making in Greece and Turkey’ (2018) 31(4) Journal of Refugee Studies 566-587.
• Nomer E, Türk Vatandaşlık Hukuku, (27th edn, Filiz Kitabevi 2020).
• Öztürk NÖ, ‘1951 Tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme Çerçevesinde Mülteci Statüsünün Sona Ermesine Yönelik Ölçütlerin İncelenmesi ve Türk Hukuku Üzerindeki Yansımalarının Değerlendirilmesi’ (2016) 65(2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 393-448 (Mülteci Statüsünün Sona Ermesi).
• Öztürk NÖ, Mültecilerin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi, (1st edn, Seçkin Yayıncılık 2015) (Mültecilerin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi).
• Özel S, ‘Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Statüsü’ (2020) 17(2) YÜHFD 709-734.
• Özkan I, Göç-İltica ve Sığınma Hukuku (3rd edn, Seçkin Yayıncılık 2018).
• Öztürk E, Türk Asıllı Afgan Mültecilerinin 12 Eylül Dönemi’nde İskân ve İstihdamı, (Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2014).
• Öztürk F, ‘Taliban rejiminden Türkiye’ye kaçan Afgan kadınlar anlatıyor: 'Kimse bu kez kadınlara zulmetmeyeceklerine inanmasın’ (BBC, 18 Ağustos 2021) <https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58250917> Erişim Tarihi 6 Mayıs 2022.
• Safi S, Mülteci Hukuku, (1st edn, Legal Yayınevi 2018).
• Steinbock DJ, ‘Interpreting The Refugee Definition’ (1998) 45 Ucla Law Review 733-816.
• Tessenyi G, ‘Massive Relugee Flows and Europe’s Temporary Protection’ in Steve Peers and Nicola Rogers (eds), EU Immigration and Asylum Law:Text and Commentary (Martinus Nijhoff Publishers 2006).
• The Asylum Information Database, ‘Country Report: Türkiye’, (The Asylum Information Database, 31 Aralık 2021) <https://asylumineurope.org/wp-content/uploads/2022/07/AIDA-TR_2021update.pdf> Erişim Tarihi 28 Eylül 2022.
• UNAMA, ‘Protection of Civilians in Armed Conflict Mid-Year Update: 1 January to 30 June 2021’ (UNAMA, 26 Temmuz 2021) <https://unama.unmissions.org/sites/default/files/unama_poc_midyear_report_2021_26_july.pdf> Erişim Tarihi 25 Ağustos 2022.
• UN General Assembly, ‘Declaration on Territorial Asylum, 14 December 1967’ (REFWORLD) A/RES/2312(XXII), <https://www.refworld.org/docid/3b00f05a2c.html> Erişim Tarihi 19 Kasım 2021.
• UNCHR, ‘Conclusion on International Cooperation and Burden and Responsibility Sharing in Mass Influx Situations No. 100 (LV) 2004’ (UNHCR, 8 Ekim 2004) <http://www.unhcr.org/41751fd82.html> Erişim Tarihi 19 Eylül 2022.
• UNHCR, ‘Protection Of Refugees In Mass Influx Sitiuations: Overall Protectıon Framework’ (UNHCR, 19 Şubat 2001), <https://www.unhcr.org/protection/globalconsult/3ae68f3c24/protection-refugees-mass-influx-situations-overall-protection-framework.html> Erişim Tarihi 19 Kasım 2021.
• UNHCR, ‘Turkey Country Chapter 2021-2022’ (UNHCR, 26 Temmuz 2021) <https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2021/03/3RP-Turkey-Country-Chapter-2021-2022_EN-opt.pdf> Erişim Tarihi 15 Eylül 2022.
• United Nations, ‘General Assembly Security Council, The Situation in Afghanistan and Its Implications for International Peace and Security’ (UNAMA, 28 Ocak 2022) <https://unama.unmissions.org/sites/default/files/sg_report_on_afghanistan_january_2022.pdf> Erişim Tarihi 14 Eylül 2022.
• United Nations Human Rights Office of The High Commissioner, ‘Human Rights Council Holds Urgent Debate on the Human Rights of Women and Girls in Afghanistan’ (OHCHR, 1 Temmuz 2022) <https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/07/human-rights-council-holds-urgent-debate-human-rights-women-and-girls> Erişim Tarihi 14 Eylül 2022.