Kabul ve Kararlılık Terapisi ile Narrative Terapi’nin Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 10 - 24, 02.10.2024

Yakup Işık , Muhammed Nurullah Demir

Öz

Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) ve Narrative Terapi, postmodern üçüncü dalga terapiler arasında yer almaktadır. Çağdaşlıkları, bu iki terapi yaklaşımının bireye, psikolojik soruna, sağlık anlayışına ve psikolojik iyi oluşa giden sürece bakışlarında önemli ortaklıklar sağlamıştır. Ancak bu iki terapi yaklaşımı, ortaya çıktıkları coğrafyalar, kültürler, geliştiricilerinin kişisel tarihleri, beslendikleri entelektüel kaynaklar ve dayandıkları kuramsal temellerin sonucu olarak farklı sorun formülasyonları ve farklı terapötik uygulamalar geliştirmişlerdir. Bu derleme, iki terapi yaklaşımının felsefi ve kuramsal temelleri, insan doğası görüşü, psikolojik problemlerin nedenlerine yönelik açıklamaları, terapi sürecindeki temel amaçları, terapist-danışan ilişkisi ve kullandıkları terapötik teknikler açısından bir karşılaştırmasını sunmaktadır. Çalışmanın amacı iki terapi yaklaşımının çeşitli açılardan benzerlik ve farklılıklarına ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kabul ve kararlılık terapisi, act, narrative terapi, karşılaştırma.

Kaynakça

• Bennett, R. ve Oliver, J.E. (2023). Kabul ve Kararlılık Terapisi 100 Anahtar Kavram. Litera Yayıncılık.
• Biglan, A. (2015). The nurture effect: How the science of human behavior can improve our lives and our world. New Harbinger Publications.
• Biglan, A., ve Hayes, S. C. (1996). Should the behavioral sciences become more pragmatic? The case for functional contextualism in research on human behavior. Applied and Preventive Psychology, 5(1), 47–57. https://doi.org/10.1016/S0962-1849(96)80026-6
• Canagarajah, S. (2002). Reconstructing local knowledge. Journal of language, identity, and education, 1(4), 243-259.
• Carrey, M. ve Russel, S. (2020). Narrative Terapide Temel Uygulamalar. Kaknüs Yayınları
• Çelik, H. (2017). Psikoterapide yeni soluk: Öyküsel terapi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 34-50.
• Dahl, J. (2015). Valuing in ACT. Current Opinion in Psychology, 2, 43-46.
• Dinç, M. ve Dinçer E. M. (2021). Narrative Terapi Uygulamaları: Türkiyede Yürütülen Bireysel ve Toplu Çalışmalar. Ketebe yayınları.
• Esfahani, M., Kjbaf, M. B., & Abedi, M. R. (2015). Evaluation and comparison of the effects of time perspective therapy, acceptance and commitment therapy and narrative therapy on severity of symptoms of obsessive-compulsive disorder. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 41(3), 148.
• Freedman, J. ve Combs, G. (1996). Narrative therapy: The social construction of preferred realities. W.W. Norton.
• Gross, A. C., ve Fox, E. J. (2009). Relational Frame Theory: An Overview of the Controversy. The Analysis of Verbal Behavior, 25(1), 87–98. https://doi.org/10.1007/BF03393073 Harris, R. (2018). ACT’i Kolay Öğrenmek (çev. Kartepe, H.T. ve Yavuz, F.). Litera Yayıncılık
• Harris, R. (2023). Travma odaklı ACT: Kabul ve kararlılık terapisini kullanarak zihin, beden & duyguyla çalışma rehberi. Litera yayıncılık.
• Hayes, L.L. ve Ciarrochi, J. (2022). Gelişen genç: Ergenlerle çalışırken kabul ve kararlılık terapisi (ACT) & poizitif psikoloji. Litera yayıncılık.
• Hayes, S. C. (2004). Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies. Behavior therapy, 35(4), 639-665. https://doi.org/10.1016/S0005-7894(04)80013-3.
• Hayes, S. C. ve Smith, S. (2021). Zihninden çık hayatına gir. Litera Yayıncılık.
• Hayes, S. C., Fox, E., Gifford, E. V., Wilson, K. G., Barnes-Holmes, D., ve Healy, O. (2001). Derived relational responding as learned behavior. In S. C. Hayes, D. Barnes-Holmes, ve B. Roche (Eds.), Relational frame theory: A post-Skinnerian account of language and cognition (pp. 21–50). Kluwer Academic/ Plenu
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour research and therapy, 44(1), 1-25.
• Hayes, S.C. (1993). Analytic goals and the varieties of scientific contextualism. Varieties of Scientific Contextualism. 1st ed. Reno, NV: Context Press; 1993.
• Karataş, Z. ve Türkçapar, M.H. (2021). Bilişsel Davranışçı Psikoterapide Yeni Gelişmeler. Nobel Yayınları Madigan, S. (2016). Naratif Terapi. Okyanus Yayınları.
• Morgan, A. (2002). Beginning to use a narrative approach in therapy. International Journal of Narrative Therapy & Community Work, 2002(1), 85-90.
• Payne, M. (2020). Narrative therapy: An introduction for counsellors. Sage.
• Ramnerö, J. ve Törneke, N. (2020). İnsan Davranışlarının ABC’si. Litera yayıncılık.
• Russell, S. ve Carrey M. (2020). Narrative Terapide Temel Uygulamalar. Kaknüs yayınları.
• Saydam, B. ve Kızıltan, H. (2018). Hekimin Filozof Hali. İthaki Yayınları.
• Sevilla-Liu, A. (2022). Acceptance and Commitment Therapy and Narrative Practice: A Practically Grounded Examination of Theories and Worldviews. Journal of Systemic Therapies, 41(2), 17-39.
• Törneke N. (2010). Learning RFT : An introduction to relational frame theory and its clinical applications. New Harbinger Publications. 113-33.
• Törneke, N. (2017). Metaphor in practice: A professional's guide to using the science of language in psychotherapy. New Harbinger Publications.
• West, J. D. ve Bubenzer, D. L. (2002). Narrative family therapy. J. Carlson & D. Kjos (Eds.), Theories and strategies of family therapy. MA. 353-381.
• White, C. (2009). Where did it all begin? Reflecting on the collaborative work of Michael White and David Epston. Context, 105, 59-60.
• White, M. (1997). Narratives of therapists' lives. Dulwich Centre Publications.
• White, M. (2007). Maps of narrative practice. WW Norton & Company.
• White, M. ve Epston, D. (1990). Narrative means to therapeutic ends. WW Norton & Company.
• White, M., & Epston, D. (2004). Externalizing the problem. Relating experience: stories from health and social care, 1(88), 9780203493007-26.
• Yavuz, K. F. (2015). Kabul ve kararlılık terapisi (ACT): Genel bir bakış. Turkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics, 8(2), 21-27.
• Yavuz, K. F., ve Alptekin, F. B. (2017). Davranışın İşlevsel Analizi ve Klinikte Kullanımı. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 6(2), 88-94.