ÖZ ŞEFKAT VE RUH SAĞLIĞI İLİŞKİSİNDE PSİKOLOJİK ESNEKLİĞİN ARACI ROLÜNÜN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 23 - 39, 03.11.2025

Yaren Gökkoruk , Yaren Gündoğan

Öz

Bu araştırmanın amacı, yetişkinlerdeki öz şefkat ile ruh sağlığı arasındaki ilişkide psikolojik esnekliğin aracı rolünün araştırılmasıdır. Araştırma için, Gaziantep'te 388 yetişkine uygulanan ölçekler aracılığıyla veri toplanmış ve SPSS 26 ile analiz edilmiştir. Veri toplamak amacıyla Öz-Şefkat Ölçeği Kısa Formu, Depresyon, Anksiyete, Stres Ölçeği ve Psikolojik Esneklik Ölçeği ve Demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. Veri analizi kapsamında öncelikle demografik değişkenlere ait frekans ve yüzde dağılımları incelenmiştir. Ardından betimsel istatistikler ele alınmış ve değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson Korelasyon Analizi ile incelenmiştir. Bunun ardından, değişkenlere ilişkin korelasyon katsayısı ve betimleyici istatistik değerleri raporlanmıştır. Son aşamada ise psikolojik esnekliğin aracı rolü, Hayes tarafından geliştirilen PROCESS Macro aracılığıyla incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda öz şefkat ile depresyon, anksiyete, stres arasında negatif yönde; öz şefkat ile psikolojik esneklik arasında pozitif yönde, depresyon, anksiyete, stres ile psikolojik esneklik arasında negatif yönde anlamlı ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, cinsiyet ve medeni durum açısından anlamlı bir farklılaşma bulunmamıştır. Son olarak, psikolojik esnekliğin, öz şefkat ile depresyon, stres, anksiyete arasındaki ilişkide kısmi aracı rol olduğu tespit edilmiştir. Son olarak araştırmada elde edilen bulgular, alanyazın ışığında tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öz Şefkat , Ruh Sağlığı , Psikolojik Esneklik

Etik Beyan

Bu çalışma, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Kararı 17.10.2024 tarihli ve E-97105791-050.04-67679 sayılı kararı ile araştırma ve yayın etiğine uygun olarak gerçekleştirilmiştir.

Destekleyen Kurum

Hasan Kalyoncu Üniversitesi

Kaynakça

• Allen, A. B., & Leary, M. R. (2010). Self‐Compassion, stress, and coping. Social and personality psychology compass, 4(2), 107-118.
• Allen, A. B., ve Leary, M. R. (2010). Self‐Compassion, stress, and coping. Social and personality psychology compass, 4(2), 107-118. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2009.00246.x
• Arslan, G., K. Uzun, A. Z. Güven, ve O. Gürsu. 2024. “Psychological Flexibility, Self-Compassion, Subjective Well-Being, and Substance Misuse in College Students: A Serial Mediation Model.” Journal of Ethnicity in Substance Abuse, 1–22. https://doi.org/10.1080/15332640. 2024.2366981.
• Arslan, G., ve Allen, K. A. (2021). Exploring the association between coronavirus stress, meaning in life, psychological flexibility, and subjective well-being . Psychology, Health & Medicine, 27(4), 803–814. https://doi.org/10.1080/13548506.2021.1876892
• Barutçu-Yıldırım, F., Onaylı, S. ve Taşkesen, N. (2023). Türk üniversite öğrencileri örnekleminde Öz-Şefkat Ölçeği Kısa Formu’nun psikometrik özellikleri, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 23-34.
• Bennett, R. ve Oliver, J.E. (2023). Kabul ve Kararlılık Terapisi 100 Anahtar Kavram. Litera Yayıncılık.
• Bluth, K., Campo, R.A., Futch, W.S., and Gaylord, S.A. (2016). Age and gender differences in the associations of self-compassion and emotional well-being in a large adolescent sample. Joural of youth and adolescenc, 46(4), 840-853.
• Bond, F. W., Hayes, S. C., Baer, R. A., Carpenter, K. C., Guenole, N., Orcutt, H. K., …Zettle, R.D. (2011). Preliminary psychometric properties of the Acceptance and Action Questionnaire-II: A revised measure of psychological flexibility and acceptance. Behavior Therapy, 42(4), 676-688.
• Brenjestanaki, M. R., Abbasi, G., & Mirzaian, B. (2020). Effectiveness of compassion-focused therapy on psychological flexibility recovery and selfcriticism decrease in mothers with mentally retarded children. Biannual Journal of Applied Counseling, 10(1), 1-18.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cohen, L., Manıon, L., ve Morrison, K. (2000). Research Methods in Education.
• Donald, J. N., Ciarrochi, J., Parker, P. D., Sahdra, B. K., Marshall, S. L., & Guo, J. (2018). A Worthy Self İs a Caring Self: Examining The Developmental Relations Between Self‐Esteem and Self‐Compassion in Adolescents. Journal of Personality, 86(4): 1-41.
• Fernandez, M. D., Ramos‐Pichardo, J. D., Ibáñez‐Masero, O., Carmona‐Rega, M. I., Sánchez‐Ruiz, M. J., & Ortega‐Galán, Á. M. (2021). Professional Quality of Life, Self‐Compassion, Resilience, and Empathy in Healthcare Professionals During COVID‐19 Crisis in Spain. Research İn Nursing & Health, 44(4): 1-13.
• Francis, A. W., Dawson, D. L., ve Golijani-Moghaddam, N. (2016). The development and validation of the Comprehensive assessment of Acceptance and Commitment Therapy processes (CompACT). Journal of contextual behavioral science, 5(3), 134-145. http://doi.org/10.1016/j.jcbs.2016.05.003
• Gilbert, P. ve Procter, S. (2006). Compassionate mind training for people with high shame and self-criticism: Overview and pilot study of a group therapy approach. Clinical Psychology & Psychotherapy,13(6), 353-379. https://doi.org/10.1002/cpp.507
• Gür, M., ve Çapri, B. (2023). Utanç ve kendini eleştirme ile öz şefkat arasındaki ilişkide ruminasyon ve psikolojik esnekliğin aracı rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 379-393.
• Hayes, A. F. (2013). Mediation, moderation, and conditional process analysis. Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (3. baskı). Guilford Press.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (2nd ed.). New York, NY: Guilford Press
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., ve Lillis, J. (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour Research And Therapy, 44(1), 1–25. https://doi.org/10.1016/j.brat.2005.06.006
• Hayes, S. C., Pistorello, J. ve Levin, M. E. (2012). Acceptance and commitment therapy as a unified model of behavior change. The Counseling Psychologist, 40(7), 976-1002.
• Herbert, J. D., & Forman, E. M. (2011). Acceptance and mindfulness in cognitive behavior therapy. Acceptance and Mindfulness in Cognitive Behavior Therapy.
• Hwang, S., Kim, G., Yang, J. W., ve Yang, E. (2016). The moderating effects of age on the relationships of self‐compassion, self‐esteem, and mental health. Japanese Psychological Research, 58(2), 194-205.
• Karakuş, S., ve Akbay, S. E. (2020). Psikolojik esneklik ölçeği: Uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 32-43.
• Kashdan, T. B., & Rottenberg, J. (2010). Psychological flexibility as a fundamental aspect of health. Clinical psychology review, 30(7), 865-878.
• Kashdan, T. B., Disabato, D. J., Goodman, F. R., Doorley, J. D., & Mcknight, P. E. (2020). Understanding psychological fexibility: A multimethod explora tion of pursuing valued goals despite the presence of distress. Psychological Assessment, 32(9), 829–850. https://doi.org/10.1037/pas0000834.
• Kim, H. Y. (2013). Statistical notes for clinical researchers: assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52-54.
• Lloyd, J., Bond, F. W., ve Flaxman, P. E. (2013). The value of psychological flexibility: Examining psychological mechanisms underpinning a cognitive behavioural therapy intervention for burnout. Work & Stress, 27(2), 181-199. https://doi.org/10.1080/02678373.2013.782157
• Lloyd, J., Muers, J., Patterson, T. G., & Marczak, M. (2019). Self-compassion, coping strategies, and caregiver burden in caregivers of people with dementia. Clinical gerontologist, 42(1), 47-59.
• Lopez, A., Sanderman, R., Ranchor, A. V., & Schroevers, M. J. (2018). Compassion for Others and Self-Compassion: Levels, Correlates, and Relationship with Psychological Well-Being. Mindfulness, 9(1): 325-331.
• Lovibond, P. F. ve Lovibond, S. H. (1995). The structure of negative emotional states: Comparison of the Depression Anxiety Stress Scales (DASS) with the Beck Depression and Anxiety Inventories. Behaviour Research and Therapy, 33(3), 335–343. http://doi.org/ 0005-7967(94)00075-1 https://doi.org/0005-7967(94)00075-1
• MacBeth, A., ve Gumley, A. (2012). Exploring compassion: A meta-analysis of the association between self-compassion and psychopathology. Clinical psychology review, 32(6), 545-552.
• Marshall, E. J., ve Brockman, R. N. (2016). The relationships between psychological flexibility, self-compassion, and emotional well-being. Journal of Cognitive Psychotherapy, 30(1), 60-72.
• Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healty attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85-101.
• Neff, K. D., ve McGehee, P. (2010). Self-compassion and psychological resilience among adolescents and young adults. Self and identity, 9(3), 225-240.
• Neff, K. D., ve Vonk, R. (2009). Self‐Compassion Versus Global Self‐Esteem: Two Different Ways of Relating to Oneself. Journal of Personality: 77(1), 23-50.
• Panayiotou, G., Karekla, M., ve Mete, I. (2014). Dispositional coping in individuals with anxiety disorder symptomatology: Avoidance predicts distress. Journal of Contextual Behavioral Science, 3(4), 314-321.
• Petrocchi, N., Ottaviani, C., and Couyoumdjian, A. (2014). Dimensionality of selfcompassion: translation and construct validation of the self-compassion scale in an Italian sample. Journal of Mental Health, 23(2), 72-77.
• Raes, F., Pommier, E., Neff, K. D., ve Van Gucht, D. (2011). Construction and factorial validation of a short form of the self‐compassion scale. Clinical psychology and psychotherapy, 18(3), 250-255. https://doi.org/10.1002/cpp.702
• Roemer, L., Orsillo, S. M., & Salters-Pedneault, K. (2008). Efficacy of an acceptance-based behavior therapy for generalized anxiety disorder: evaluation in a randomized controlled trial. Journal of consulting and clinical psychology, 76(6), 1083.
• Rolfs, J. L., Rogge, R. D., & Wilson, K. G. (2018). Disentangling components of fexibility via the Hexafex model: development and validation of the Multidimensional Psychological Flexibility Inventory (MPFI). Assessment, 25(4), 458–482. https://doi.org/10.1177/1073191116645905.
• Sheldon, K. M., ve King, L. (2001). Why positive psychology is necessary. American psychologist, 56(3), 216. https://doi.org/1O.1O37//OOO3-O66X.56.3.216
• Silberstein, L. R., Tirch, D., Leahy, R. L., & McGinn, L. (2012). Mindfulness, psychological flexibility and emotional schemas. International Journal of Cognitive Therapy, 5(4), 406–419. https://doi.org/10.1521/ijct.2012.5.4.406. Terry, M. L., ve Leary, M. R. (2011). Self-compassion, self-regulation, and health. Self and identity, 10(3), 352-362. Ünsal, A., Ayrancı, Ü., ve Tozun, M. (2008). Batı Türkiye’nin kırsal bir kasabasında kadınlar arasında depresyon sıklığı ve sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anatolian Journal of Psychiatry. 9, 148-155.
• Yavuz, F., Ulusoy, S., Işkın, M., Esen, F. B., Burhan, H. S., Karadere, M. E. ve Yavuz, N. (2016). Turkish version of Acceptance and Action Questionnaire-II (AAQ-II): reliability and validity analysis in clinical and non-clinical samples. Klinik Psikofarmakoloji Bulteni, 26(4), 329-444.
• Yela, J. R., Crego, A., Buz, J., Sánchez‐Zaballos, E., & Gómez‐Martínez, M. Á. (2022). Reductions in experiential avoidance explain changes in anxiety, depression and well‐being after a mindfulness and self‐compassion (MSC) training. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 95(2), 402-422.
• Yıldırım, A., Boysan, M. ve Kefeli, M. C. (2018). Psychometric properties of the Turkish version of the Depression Anxiety Stress Scale-21 ( DASS 21 ). British Journal of Guidance & Counselling, 46(5), 582–595.