КЫРГЫЗСТАН В СВЕТЕ МОДЕЛЕЙ РЕЖИМОВ ПОСТСОВЕТСКОГО ПЕРИОДА

Yıl 2021, Sayı: 92, 6 - 18, 24.01.2022

Ömer Faruk Karaman

Öz

Политические режимы стран различаются отношениями между управленцами и управляемыми. Типы режимов, возникшие после распада Советского Союза, можно назвать «гибридными», потому что эти режимы включают автократические и демократические институты/правила. В этом процессе власти стран бывшего Советского Союза, богатых нефтью или природным газом, пытались установить авторитарные режимы, используя доходы, полученные от экспорта этих ресурсов. В странах, которые не имеют природных богатств и не могут завершить процесс демократической консолидации, политической элитой используются ограниченные ресурсы. Таким образом, экономический уровень этих стран сыграл важную роль в формировании политических режимов. В Кыргызстане, где имеет влияние стиль управления лидеров, политический режим показывает различия по периодам. Однако режимы, отклонившиеся от демократической линии, были вынуждены отказаться от власти из-за народных восстаний.

Anahtar Kelimeler

режим, Кыргызстан, гибрид, патронат, суперпрезидентство

SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEMDE ORTAYA ÇIKAN REJİM MODELLERİ KAPSAMINDA KIRGIZİSTAN’IN İNCELENMESİ

Öz

Ülkelerin siyasal rejimleri, yöneten ve yönetilenler arasındaki ilişkiler doğrultusunda farklılıklar gösterir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ortaya çıkan rejim türleri “hibrid” olarak adlandırılabilir. Zira bu rejimlerde aynı zamanda otokroatik ve demokratik kurumlar/kurallar varlığını sürdürür. Bu süreçte petrol veya doğal gaz zengini olan eski Sovyet ülkelerinde siyasi iktidarlar bu kaynakların ihracatından elde edilen gelir doğrultusunda otoriter rejimler kurmaya çalışmıştır. Yer altı zenginliklerine sahip olmayan ve demokratik konsolidasyon sürecini tamamlayamayan ülkelerde ise siyasal elit tarafından kıt kaynakların paylaşılması söz konusu olmuştur. Dolayısıyla bu ülkelerin ekonomik düzeyleri siyasal rejimlerin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Liderlerin yönetim tarzının da etkili olduğu Kırgızistan’da ise siyasal rejim dönemlere göre farklılıklar sergilemiştir. Fakat demokratik çizgiden sapan tüm rejimler de halk ayaklanmaları nedeniyle iktidarlarından el çekmek zorunda kalmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Rejim, Kırgızistan, hibrid, patronal, süper başkanlık

INVESTIGATION OF KYRGYZSTAN IN THE CONTEXT OF REGIME MODELS EMERGED IN THE POST-COLD WAR ERA

Öz

The political regimes of the countries differ in terms of the relations between the rulers and the ruled. The types of regimes that emerged after the collapse of the Soviet Union can be called "hybrid". Because these regimes also include autocratic and democratic institutions/rules. In this process, the political regime in the former Soviet countries, which are rich in oil or natural gas, tried to establish authoritarian regimes in line with the income obtained from the export of these resources. In countries that do not have underground riches and cannot complete the democratic consolidation process, scarce resources have been shared by the political elite. Therefore, the economic levels of these countries played an important role in shaping the political regimes. In Kyrgyzstan, where the management style of the leaders is also effective, the political regime has shown differences according to the periods. However, all regimes that deviated from the democratic line had to withdraw from their power due to popular uprisings.

Anahtar Kelimeler

Regime, Kyrgyzstan, hybrid, patronal, super presidency

Kaynakça

• Alkan, H. Azerbaycan Paradoksu, Çapraz Baskılar Altında Azerbaycan'da Siyasal Sistem ve Dış Politika. – Ankara: USAK Yayınları, 2010.
• Alkan, H. Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Hayat ve Kurumlar. – Ankara: USAK Yayınları, 2011.
• Brownlee, J. Portents of Pluralism: How Hybrid Regimes Affect Democratic Transitions // American Journal of Political Science. – 2009. – Vol. 53 (3). – P. 515-532.
• Carothers, T. The End of Transition Paradigm // Journal of Democracy. – 2002. – Vol. 13 (1). – P. 5-11.
• Ceenbekov emne üçün Matraimov cönündö faktı suraganın tüşündürdü [Elektronik kaynak]. – https://sputnik.kg/politics/20191225/1046608510/kyrgyzstan-zhehehnbekov-matraimov.html (erişim tarihi: 22.11.2020).
• Ceenbekov-Atambayev: Kimdiki cüyöölüü [Elektronik kaynak]. – https://www.bbc.com/kyrgyz/kyrgyzstan-46241637 (erişim tarihi: 22.11.2020).
• Chehabi, H.E. and Linz, J.J. Sultanistic Regimes. – Baltimore and London: The Jhon Hopkins University Press, 1998.
• Coldoşov, A. Kırgızistan İç Siyaseti // Kırgızistan: Tarih-Toplum-Ekonomi-Siyaset, Ed: Cengiz Buyar. – Bişkek: BYR Publishing House, 2017.
• Coldoşov, A. vd. Kırgızistan’da Türk Siyasal Kültürü ve Toplumsal Katılım Süreci, 2010-2019 // Türk Siyasal Kültür Havzaları. – Kütahya: GRTC, 2019. – S. 233-262.
• Connery, J. Caught Between a Dictatorship and a Democracy: Civilsociety, Religion and Development in Kyrgyzstan // The Fletcher Journal of Development Studies. – 2000. – No 16. – P. 1-18.
• Diamond, L. Thinking about Hybrid Regimes // Journal of Democracy. – 2002. – No 13. – P. 21-35.
• Elkeyeva, K. “Birimdik” Koalitsiyası Taradı [Elektronik kaynak]. – https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_politics_parliament_fraction/24684186.html (erişim tarihi: 25.04.2020).
• Ergeşov, R. Prezident Ceenbekov kanday komanda toptoyt? [Elektronik kaynak]. - https://www.bbc.com/kyrgyz/kyrgyzstan-42156198 (erişim tarihi: 21.11.2020).
• Esenbaev, A. Politiçeskaya Sistema Kırgızstana i Osobennosti Yeyo Vliyaniya na İnstitut Vıborov (1995-2005 gg.) // Politologiya. – 2015. – No 1. – P. 41-51.
• Fish, M. S. The Pitfalls of Russian superpresidentialism // Current History. – 1997. – Vol. 96 (612). – P. 326-330.
• Goode, P. Redefining Russia: Hybrid Regimes, Fieldwork, and Russian Politics // Perspectives on Politics. – 2010. – Vol. 8 (4). – P. 1055-10075.
• Hale, H. E. Regime Cycles: Democracy, Autocracy, and Revolution in Post-Soviet Eurasia // World Politics. – 2005. – Vol. 58 (1). – P. 133-165.
• Heywood, A. Siyasi İdeolojiler. – Çev. Levent Köker. – Ankara: BB101 Yayınları, 2016.
• Ishiyama, J. and Kennedy, R. Superpresidentialism and Political Party Development in Russia, Ukraine, Armenia and Kyrgyzstan // Europe-Asia Studies. – 2001. – Vol. 53 (8). – P. 1177-1191.
• Joldoshov, A. Kırgızistan: İç Politika // Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Yıllığı 2013. Ed. M. Turgut Demirtepe ve Murat Yılmaz. - Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları. – 2015. – S. 130-146.
• Kaziev, A. Renat Samudinov: SDPK’da bolcu kızıktın baarı ali aldıda [Elektronik kaynak]. - https://www.bbc.com/kyrgyz/kyrgyzstan46388367&usg=ALkJrhj2CRJkSyX_sFCDf93ydcC6EKVtng (erişim tarihi: 21.11.2020).
• Lowi, M. R. Oil Wealth and the Poverty of Politics: Algeria Compared. – New York: Cambridge University Press, 2009.
• Marat Kızı, A. 2016-cılı este kalgan sayasiy okuyalar [Elektronik kaynak]. - https://www.bbc.com/kyrgyz/kyrgyzstan-38457522 (erişim tarihi: 27.04.2020).
• Nurmatov, E. Ceenbekovdun korruptsiyaga karşı canı strategiyası [Elektronik kaynak]. - https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan-corruption-strategy/30805787.html (erişim tarihi: 17.09.2020).
• Roy, M. S. Future of Parliamentary Democracy in Kyrgyzstan // Strategic Analysis. – 2011. – Vol. 35 (2). – P. 199-206.
• Sagyndyk Kyzy, E. KSDP: Partiya cana fraktsiya ortosundagı tireş [Elektronik kaynak]. - https://www.bbc.com/kyrgyz/kyrgyzstan-45797695&usg=ALkJrhiAKCOIynO771FfAsKOhgB6pfTmVw (erişim tarihi: 21.11.2020).
• Sandbakken, C. The limits to democracy posed by oil rentier states: The cases of Algeria, Nigeria and Libya // Democratisation. – 2006. – Vol. 13 (1). – P. 135.
• Sarıgulova, B. Kırgız Prezidentterinin Kıyçalış Tagdırı [Elektronik kaynak]. - https://www.azattyk.org/a/kyrgyz-presidentterinin-kyichalysh-tagdyry/30534269.html (erişim tarihi: 26.04.2020).
• Smith, B. Oil Wealth and Regime Survival in the Developing World, 1960-1999 // American Journal of Political Science. – 2004. – Vol. 48 (2). – P. 232-246.
• Smith, P. H. and Ziegler, M. R. Liberal and Illiberal Democracy in Latin America // Latin American Politics and Society. – 2008. – Vol. 50 (1) – P. 31-57.
• Weber, M. Meşru Egemenlik. (Çev. Latif Boyacı). – İstanbul: Yarın Yayınları, 2017.
• Yates, D. A. Ther Rentier State in Africa: Oil Rent Dependency and Neocolonialism in the Republic of Gabon. – Trenton: Africa World Press, 1996.
• Zakaria, F. İlliberal Demokrasinin Yükselişi // Sosyal ve Siyasal Teori. – Ankara: Siyasal Kitabevi, 1999. – S. 41-57.