ABD, AB VE TÜRK REKABET HUKUKUNDA TAZMİNAT DAVALARININ ÖNÜNDEKİ USULİ ENGELLER

Yıl 2011, Sayı: 47, 85 - 178, 01.09.2011

Harun Gündüz Tuğçe Koyuncu

Öz

Bu makalede, etkili bir rekabet hukuku uygulaması için özel hukuk alanında öngörülen yaptırımların yaygınlaştırılması ve etkin kılınması gerektiği kabulünden hareket edilerek, tazminat davalarının önündeki usule ilişkin engellerin neler olduğu ve bu engellerin giderilmesi için neler yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. Konunun bu şekilde sınırlandırılmasında, Türk rekabet hukukunda bugüne kadar yeterince uygulama alanı bulamayan tazminat davaları hakkında yapılan çalışmaların, daha ziyade bu davaların esasına ilişkin konular üzerinde yoğunlaşması etkili olmuştur. Bu çerçevede, kolektif hukuki himayeye yönelik davalar toplu davalar , delillere erişim, zamanaşımı ve dava masrafları konuları öne çıkan usuli engeller olarak belirlenmiş ve mukayeseli hukuktaki durum dikkate alınarak Türk rekabet hukukundaki tazminat davalarına ilişkin önerilere yer verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Özel Hukuk Uygulaması, Tazminat Davaları, Kolektif Hukuki Himaye Yolları, Toplu Davalar, Delillere Erişim, Zamanaşımı, Yargılama Giderleri

PROCEDURAL BARRIERS BEFORE ACTIONS FOR DAMAGES IN THE US, EU AND TURKISH COMPETITION LAW

Öz

This article has been built on the premise that private enforcement of competition law should be encouraged and aims to examine the requirements for an effective private antitrust enforcement of damage actions from the view point of the procedural obstacles. The fact that studies on damage actions in Turkish competition law enforcement have concentrated mainly on substantive issues of these claims has been influential in adopting this approach. Within this framework, the article primarily focuses on procedural issues such as collective redress mechanisms, access to evidence, limitation periods and litigation costs. Adopting a comparative perspective, the article also makes recommendations for the private enforcement in Turkish competition law

Anahtar Kelimeler

Private Enforcement, Damage Actions, Collective Redress, Class Actions, Discovery, Disclosure of Evidence, Limitation Periods, Litigation Costs

Kaynakça

• ABİK, Y. (2010), “Normun Koruma Amacı Teorisi”, AÜHFD, Cilt 59, Sayı 3, s. 345-448.
• AKİL, C. (2009), “Medeni Yargılama Hukukunda Mahkemelerce Yapılan Delil Tespiti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 58, Sayı 1.
• AKSOY, N. (2004), Rekabetin Korunması Hakkında Kanuna Aykırılığın Özel Hukuk Alanındaki Sonuçları, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi, No: 52, Ankara. ALANGOYA, Y, (1979), Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul
• ALDEMİR, H. (2009), Yargılama Giderleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ANTITRUST MODERNIZATION COMMISSION (AMC) (2007), Report and Recommendations.
• http://govinfo.library.unt.edu/amc/report_recommendation/amc_final_report.pdf ARI, M.H., G. KEKEVİ ve E. AYGÜN (2008), “Rekabet Kurulu’nun Kartellere Uyguladığı Para Cezalarının Değerlendirilmesi”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-VI, s. 119-184, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
• ARI, M. H. ve E. AYGÜN (2009), “Rekabet Kurulu’nun Ceza Yönetmeliği: Yeni Bir Dönemin Ayak Sesleri”, Rekabet Dergisi, Sayı 40, s. 7-71.
• ASLAN, İ. Y. (2007), Rekabet Hukuku, Ekin Kitabevi, Bursa.
• ATA, Ç. D. (2010), Rekabeti Kısıtlayıcı Anlaşmalara Olumlu Yaklaşım: Rule of Reason Işığında Roma Antlaşması 81. Madde ve Muafiyet, Rekabet Kurumu uzmanlık Tezleri Serisi, No: 109, Ankara.
• BADUR, E. (2001), Türk Rekabet Hukukunda Rekabeti Sınırlayıcı Antlaşmalar (Uyumlu Eylem ve Kararlar), Rekabet Kurumu Lisansüstü Tez Serisi, No: 6, Ankara. BAUMGARTNER, S. P. (2007), “Class Actions and Group Litigation in Switzerland”, Northwestern Journal of International Law and Business, Cilt 27, s.301-349.
• BEYAZ KİTAP (2008), European Commission, WHITE PAPER, Damages Actions for Breach of EC Antitrust Rules, Brussels, 2.4.2008, COM (2008) 165. BİLGEN, M. (2010), Özel Hukukta Zamanaşımı, Adalet Yayınevi, Ankara.
• BOLATOĞLU, H. (2010), “Turkey”, A. A. Foer ve J. W. Cuneo (der.), The International Handbook on Private Enforcement of Competition Law içinde
• s. 414-432, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, UK, Massachusetts, USA.
• BRKAN, M. (2005), “Procedural Aspects of Private Enforcement of EC Antitrust Law: Heading Toward New Reform?”, 28 World Competition 479.
• BROWN, B. D., K. M. KONOPKA ve C. J. CORMIER (2010), “Private Recovery Actions in the United States”, The Antitrust Review of the Americas 2010, Global Competition Review, London, UK.
• BUXBAUM, H. L. (2007), “Private Enforcement of Competition Law in the United States - of Optimal Deterrence and Social Costs”, J. Basedow (der.), Private Enforcement of EC Competition Law içinde s. 41-60, Kluwer Law International, NETHERLANDS.
• CAVANAGH, E. D. (2010), “The Private Antitrust Remedy: Lessons From the American Experience”, 41 Loyola University Chicago Law Journal 629.
• CENGİZ, F. (2010), “Antitrust Damages Actions: Lessons from American Indirect Purchasers’ Litigation”, International and Comparative Law Quarterly, Cilt 59, s. 39-63.
• ÇALIŞMA BELGESİ (2005), Commission Staff Working Paper, Annex to the GREEN PAPER, Brussels, 19.12.2005, COM (2005) 672.
• ÇALIŞMA BELGESİ (2008), Commission Staff Working Paper, Accompanying the WHITE PAPER, Brussels, 2.4.2008, COM (2008) 165.
• ÇALIŞMA BELGESİ (2011), Commission Staff Working Document, Public Consultation: Towards a Coherent European Approach to Collective Redress, Brussels, 4.2.2011, SEC (2011) 173.
• ÇETİN, İ. (2010), “Yargılamada Etkinlik Arayışları: Medeni Usûl Hukukunda Usûl Ekonomisi”, Sayıştay Dergisi, Sayı 78, s. 81-109.
• DEREN YILDIRIM, N. (1995), “Dava Şartı Olarak Hukuki Himaye İhtiyacına Eleştirel Bir Bakış”, Yargıtay Dergisi, Cilt 21, Sayı 3, s. 224-243.
• DEREN YILDIRIM, N. (1997a), “Kolektif Hukuki Himaye: Medeni Usul Hukukunda Sonun Başlangıcı Mı, Etkin Hukuki Himayenin Vazgeçilmez Unsuru Mu? (I)”, Yargıtay Dergisi, Cilt 23, Sayı 1-2, s. 137-154.
• DEREN YILDIRIM, N. (1997b), “Kolektif Hukuki Himaye: Medeni Usul Hukukunda Sonun Başlangıcı Mı, Etkin Hukuki Himayenin Vazgeçilmez Unsuru Mu? (II)”, Yargıtay Dergisi, Cilt 23, Sayı 3, s. 308-328.
• EASTERBROOK, F. H. (1985), “Detrebling Antitrust Damages”, Journal of Law and Economics, Cilt 28, Sayı 2, s. 445-467.
• ERDÖNMEZ, G. (2010), Medeni Usul Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecburiyeti, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• EREN, F. (2006), Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul
• EREN, H. (2007), “İdari Yargı Bağlamında Sınıf Davaları ve Rekabet Hukuku Açısından Olası Açılımlar”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-V, s. 195-210, Rekabet Kurumu yayınları, Ankara.
• FİGANMEŞE, İ. A. (2005), “Milletlerarası Usul Hukukunda Delillerin Temini”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul.
• GINSBURG, D. H. ve L. BRANNON (2005), “Determinants of Private Antitrust Enforcement in the United States”, Competition Policy International, Cilt 1, Sayı 2, s. 29-43.
• GIUDICI, P. (2004), “Private Antitrust Law Enforcement in Italy”, The Competition Law Review, Cilt 1, Sayı 1, s. 61-85.
• GOLDBERG, J. ve D. GUSTAFSON (2010), “Obtaining Evidence”, A. A. Foer ve J. W. Cuneo (der.), The International Handbook on Private Enforcement of Competition Law içinde, s. 170-198, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, UK, Massachusetts, USA.
• GÖKCAN, H. T. (2008), Haksız Fiil Hukuku ve Maddi-Manevi Tazminat Davaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• GÜRZUMAR, O. B. (2002), “4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 4. Maddesine Aykırı Sözleşmelerin Tabi Olduğu Geçersizlik Rejimi”, Rekabet Dergisi, Sayı 12, s. 3-76.
• GÜRZUMAR, O. B. (2006), “Özel Hukuk Açısından 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun”, 4054 sayılı Kanun’da Değişiklik Yapılmasına İlişkin Taslak (Sempozyum), s. 115-184, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• GÜRZUMAR, O. B. (2007), “Rekabet Hukukunun 10 Yılı: Rekabet Kanunundan Rekabet Hukukuna”, Rekabet Kurumu 10. Yıl Sempozyumu, GÜVEN, P. (2008), Rekabet Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• HANAĞASI, E. (2009a), Davada Menfaat, Yetkin Yayınları, Ankara.
• HANAĞASI, E. (2009b), “Kolektif Menfaatin Hukuki Himayesi Biçimi Olarak Topluluk Davaları”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Cilt I, s. 351-410, Yetkin Yayınları, Ankara.
• HANDLER, M. (1971), “The Shift from Substantive to Procedural Innovations in Antitrust Suits, The Twenty-Third Annual Antitrust Review”, 71 Columbia Law Review 1.
• HATAWAY, C. S., T. J. DILLICKRATH ve J. M. SCHMIDT (2010), “Trends in Private Federal Antitrust Litigation: Class Actions Driving Growth, but the Supreme Court Makes It Harder for Private Litigants to Prevail”, The Antitrust Review of the Americas 2010, Global Competition Review, London, UK.
• HAZARD, G. C. (1998), “From Whom No Secrets Are Hid”, 76 Texas Law Review 1665.
• HOLMES, W. C. (2010), Antitrust Law Handbook, Westlaw Database.
• HOVENKAMP, H. (2005), Federal Antitrust Policy: The Law of Competition and Its Practice, Third Edition, West Publishing, USA.
• İNAN, N. (2002), “Rekabet Hukuku Uygulamasında Adliye Mahkemelerinin Rolü”, Uluslararası Hukuk Kurultayı 2002 içinde, s. 590-628, Ankara Barosu Yayınları, Ankara.
• JONES, C. A. (2004), “Private Antitrust Enforcement in Europe: A Policy Analysis and Reality Check”, 27 World Competition 13.
• KARAHASAN, M. R. (1996), Tazminat Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul.
• KARŞILAŞTIRMALI RAPOR (2004), Study on the Conditions of Claims for Damages in Case of Infringement of EC Competition Rules, 31.8.2004, ASHURT.
• KEKEVİ, G. (2008), ABD, AB ve Türk Rekabet Hukukunda Kartellerle Mücadele, Rekabet Kurumu Lisansüstü Tez Serisi, No: 15, Ankara.
• KOMNINOS, A. P. (2008), EC Private Antitrust Enforcement, Hart Publishing, Oxford, UK.
• KORTMANN, J. S. ve C. R. A. SWAAK (2009), “The EC White Paper on Antitrust Damage Actions: Why the Member States Are (Right To Be) Less Than Enthusiastic”, E.C.L.R., 30(7), 340-351.
• KORTUNAY, A. (2009), “AB Rekabet Hukukunda Tazminat Davalarına Yönelik Reform çalışmaları ve Türk Hukuku Bakımından ‘De Lege Ferenda’ Düşünceler”, Rekabet Dergisi, Sayı 40, s. 81-138.
• KURU, B., ARSLAN R. ve YILMAZ E. (2000), Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• KURU, B., ARSLAN R., YILMAZ E., (2001), Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara
• LANDE, R. H. (1993), “Are Antitrust ‘Treble’ Damages Really Single Damages?”, 54 Ohio State Law Journal 115.
• MCCARTHY, E., A. MALTAS, M. BAY ve J. RUIZ-CALZADO (2007), “Litigation Culture Versus Enforcement Culture: A Comparison of US and EU Plaintiff Recovery Actions in Antitrust Cases”, The Antitrust Review of the Americas 2007, Global Competition Review, London, UK.
• MILUTINOVIC, V. (2010), The Right to Damages Under EU Competition Law, Kluwer Law International, Netherlands.
• NİHAİ RAPOR (2007), Report for the European Commission, “Making Antitrust Damages Actions More Effective in the EU: Welfare Impact and Potential Scenarios”, 21.12.2007, DG COMP/2006/A3/012.
• http://ec.europa.eu/competition/antitrust/actionsdamages/files_white_paper/imp act_study.pdf
• ÖZ, G. A. (2000), Avrupa Topluluğu ve Türk Rekabet Hukukunda Hakim Durumun Kötüye Kullanılması, Rekabet Kurumu Lisansüstü Tez Serisi No: 4, Ankara. ÖZBAY, İ. (2009), Grup Davaları, Yetkin Yayınları, Ankara.
• ÖZBAY, İ. (2010), “Rekabet Hukukunda Grup Davaları”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, Cilt II, s.1559-1576, Turhan Kitabevi, Ankara.
• ÖZBEK, M. (2002), “Dünya Çapındaki Adalete Ulaşma Hareketleriyle Ortaya Çıkan Gelişmeler ve Alternatif Uyuşmazlık Çözümü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 2, s. 121-162.
• ÖZEKES, M. (2003), Medeni Usul Hukukunda Hukukî Dinlenilme Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• ÖZSUNAY, E. (2005), “Rekabet Kısıtlamalarının Özel Hukuk Alanındaki Sonuçları: Amerikan, Alman, İsviçre ve AB Rekabet Hukuklarının Işığında 4054 sayılı RKK’daki Çözümlerin Değerlendirilmesi”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-III, s. 117-153, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• PEKCANITEZ, H. (2000), “Hukukî Dinlenilme Hakkı”, Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, s. 753-791, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir.
• POSNER, R. A. (2001), Antitrust Law, Second Edition, The University of Chicago Press, USA.
• RILEY, A. (2005), “Beyond Leniency: Enhancing Enforcement in EC Antitrust Law”, World Competition, Cilt 28, Sayı 3, s. 377-400.
• RUSSELL, T. L. (2010), “Exporting Class Actions to the European Union”, Boston University International Law Journal, Cilt 28, s. 141-180.
• SALOP, S. C. ve L. J. WHITE (1988), “Private Antitrust Litigation: An Introduction and Framework”, L. J. White (der.), Private Antitrust Litigation: New Evidence, New Learning içinde, s. 3-60, MIT Press, Massachusetts, USA.
• SANLI, K. C. (2000), Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Öngörülen Yasaklayıcı Hükümler ve Bu Hükümlere Aykırı Sözleşme ve Teşebbüs Birliği Kararlarının Geçersizliği, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
• SANLI, K. C. (2003), “Türk Rekabet Hukukunda Haksız Fiil Sorumluluğu”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-I, s. 211-276, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
• SANLI, K. C. (2007), “Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağı’nın Özel Hukuk Alanında Getirdiği Değişikliklerin Değerlendirilmesi”, Rekabet Dergisi, Sayı 30, s. 3-71.
• SAVAŞ, F. B. (2008), “Haksız Fiil Tazminatının Tabi Olduğu Zamanaşımı Süresinin İşlemeye Başlama Anı”, TBB Dergisi, Sayı 74.
• STADLER, A. (2007), “Collective Actions as an Efficient Means for the Enforcement of European Competition Law”, J. Basedow (der.), Private Enforcement of EC Competition Law içinde, s.195-213, Kluwer Law International, Netherlands.
• ŞAHBAZ, A. U. (2008), ABD Uygulaması Işığında Rekabet İhlallerinden Doğan Zararların Tayini ve Tazmini, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi, No 88, Ankara.
• TEKİNALP, Ü. (2005), “Rekabet Sınırlamaları ve Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Yasağına Aykırılığın Özel Hukuka İlişkin Sonuçları”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-III, s. 259-265, Seçkin Yayıncılık, TEKİNAY, S. S. ve S. AKMAN, H. BURCUOĞLU, A. ALTOP (1993), Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• TESAURO, C. ve D. RUGGIERO (2010), “Private Damage Actions Related to European Competition Law in Italy”, Journal of European Competition Law & Practice, Cilt 1, No 6, s. 514-521.
• TOPÇUOĞLU, M. (2001), Rekabeti Kısıtlayan Teşebbüsler Arası İşbirliği Davranışları ve Hukuki Sonuçları, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi, No: 7, Ankara.
• TOPÇUOĞLU, M. (2009), “Rekabet Hukukunda Üç Kat Tazminat”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, s. 6-59, Gazi Üniversitesi Yayını, Ankara.
• TUTUMLU, M. A. (2007), Medeni Yargılama Hukukunda Delillerin İleri Sürülmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• TUTUMLU, M. A. (2008), Türk Borçlar Hukukunda Zamanaşımı ve Uygulaması, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• UYANIK, P. (2003), Rekabet Hukuku Açısından Delil, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri, Ankara.
• VAKERICS, T. V. (2010), Antitrust Basics, Law Journal Press, New York, USA.
• WALLER, S. W. (2006), “Rekabet Hukukunda Kamu-Özel Ortaklıkları”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu IV, s. 51-68, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
• WILS, W. P. J. (2003), “Should Private Enforcement be Encouraged in Europe?”, 26 World Competition 473.
• WILS, W. P. J. (2008), “The Relationship between Public Antitrust Enforcement and Private Actions for Damages”, Social Sciences Research Network.
• http://papers.ssrn.com/sol3/cf_dev/AbsByAuth.cfm?per_id=456087
• WOODS, D., A. SINCLAIR ve D. ASHTON (2004), “Private Enforcement of Community Competition Law: Modernisation and the Road Ahead”, Competition Policy Newsletter, Yıl 2004, Sayı 2.
• YALÇINDURAN, T. (2004), Vekalet Sözleşmesinde Ücret, Yetkin Yayınları, Ankara. YEŞİL KİTAP (2005), European Commission, GREEN PAPER, Damages Actions for Breach of EC Antitrust Rules, Brussels, 19.12.2005, COM (2005) 672.
• YEŞİL KİTAP (2008), Green Paper on Consumer Collective Redress, 27.11.2008, COM (2008) 794.
• YILMAZ, E. (2008), “Usul Ekonomisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 57, Sayı 1, s. 243-274. MAHKEME KARARLARI ABD
• Emich Motors Corp. v. Gen. Motors Corp., 340 U.S. 558, 1951.
• Hanover Shoe, Inc. v. United Shoe Mach. Corp., 392 U.S. 481, 1968.
• Hawaii v. Standard Oil Co., 405 U.S. 251, 1972.
• Brunswick Corp. v. Pueblo Bowl-O-Mat, Inc., 429 U.S. 477, 1977.
• Illinois Brick Co. v. Illinois, 431 U.S. 720, 1977.
• Alabama v. Blue Bird Body Co Inc., 573 F2d 309, 5th Cir. 1978.
• Texas Indus., Inc. v. Radcliff Materials, Inc., 451 U.S. 630, 1981.
• Blue Shield of Va. v. McCready, 457 U.S. 465, 1982.
• Bell Atl. Corp. v. Twombly, 550 U.S. 544, 2007.
• Ashcroft v. Iqbal, 129 S. Ct. 1937, 173 L. Ed. 2d 868, 73 Fed. R. Serv. 3d 837, 2009. AB
• Case 127/73, Belgische Radio en Televisie v. SV SABAM and NV Fonior, [1974] ECR 51.
• Case C-282/95 P Guerin Automobiles v. Commission, [1996] ECR I-1503.
• Case C-242/95, GT-Link A/S v. De Danske Statsbaner, [1997] ECR I-4349.
• Case C-453/99, Courage Ltd. v. Bernard Crehan, [2001] ECR I-6297.
• Case C-295/04, Vincenzo Manfredi and Others v. Lloyd Adriatico Assicurazioni SpA, [2006] ECR I-6619. TÜRKİYE
• Yargıtay 4. HD, 22.01.1981 tarih, E. 1980/12753, K. 1981/415 sayılı kararı.
• Yargıtay 4. HD, 30.11.2000 tarih, E. 11832, K. 1094 sayılı kararı.
• Yargıtay 11. HD, 14.01.2002 tarih, E. 2001/7668, K. 2002/68 sayılı kararı.
• Yargıtay 19. HD, 17.9.1998 tarih, E. 3350, K. 732 sayılı kararı.
• Yargıtay 19. HD, 01.11.1999 tarih, E. 1999/3350, K. 1999/6364 sayılı kararı.
• Yargıtay 19. HD, 29.11.2002 tarih, E. 2002/2827, K. 2002/7580 sayılı kararı.
• Yargıtay 19. HD, 6.11.2006 tarih, E. 2006/2809, K. 2006/10346 sayılı kararı.
• Yargıtay 19. HD, 16.1.2008 tarih, E. 3229, K. 10677 sayılı kararı.
• Yargıtay HGK, 17.10.1984 tarih, E. 982/10-582, K. 817 sayılı kararı