REKABET HUKUKU VE ÖZEL HUKUK AÇISINDAN AKARYAKIT DAĞITIM SÖZLEŞMELERİ II: GELİNEN NOKTA, SORUNLAR VE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2010, Sayı: 43, 177 - 230, 01.09.2010

Kerem Cem Sanlı

Öz

Akaryakıt dağıtım piyasasındaki dikey ilişkiler bir süreden beri Rekabet Kurumu’nu meşgul etmektedir. Genellikle 15 sene süreli intifa ve 5 sene süreli bayilik sözleşmelerinden oluşan dikey ilişkinin ihtilaf konusu yapılmasının temel nedeni, bayinin sağlayıcı olan dağıtım şirketine ekonomik açıdan bağlanmasıdır. Ekonomik tabiiyet sorunu olarak adlandırabileceğimiz bu sorun, esas itibarla taraflar arasındaki bir özel hukuk sorunudur. Fakat rekabet etmeme yükümlülüğü içeren sözleşmenin, intifa sözleşmesi nedeniyle fiilen 5 seneden uzun olması, bunu aynı zamanda bir Rekabet Hukuku sorunu haline getirmekte ve özellikle bayiler Rekabet Hukukunu manivela olarak kullanmaktadırlar. Rekabet Kurulu yakın dönemde verdiği kararlar ile içtihat değişikliğine gitmiş ve intifa sözleşmelerinin de Rekabet Hukuku kapsamında olduğunu belirtmiştir. Bunun sonucu olarak, bu dikey ilişkilerin grup muafiyetinden yararlanmaları için azami 5 sene olarak akdedilmeleri gerekmektedir. Pek çok sözleşme ise, 18.9.2010 tarihinden itibaren grup muafiyeti kapsamı dışında kalacak ve geçersizlik riskine muhatap olacaktır. İşte bu makalenin konusu da, bu sorunun özel hukuk ve Rekabet Hukuku açısından incelenmesidir. Bu bağlamda, mevcut hukuki durum açıklandıktan sonra, sözleşmelerin süresinden önce sona ermesine bağlı olarak ortaya çıkan geçersizlik ve sebepsiz zenginleşme gibi sorunlar ele alınacak ve gelecek dönem hakkında değerlendirmeler yapılacaktır

Anahtar Kelimeler

Akaryakıt, Bayilik, İntifa, Geçersizlik, Sebepsiz Zenginleşme

FUEL DISTRIBUTION CONTRACTS FROM COMPETITION AND PRIVATE LAW PERSPECTIVE: CURRENT STATE, PROBLEMS AND EVALUATIONS

Öz

The problems stemming from the vertical relations in fuel distribution market have been prepossessed the agenda of the Turkish Competition Authority for sometime. The reason why these relations have been a subject matter of an intense legal dispute has to do with the problem of economic subordination of dealers to fuel suppliers/distributors. In this unique vertical relation, the supplier first acquires the usufructs rights in property with a contract in rem for 15 years and then appoints the owner as his dealer in the same property with a 5 year dealership contract. In effect, the duration of this vertical relation is determined by the duration of usufructs right given that the dealer has no viable economic option to terminate the dealership contract. The legal disputes stemming from these relations have a predominantly private law character. However, 15 years duration coupled with non-competition clauses in dealership contracts converts these disputes to a competition law issue as well. Accordingly the dealers use competition law as a leverage in their private law conflicts. The Competition Board recently changed its opinion in this issue and began to apply the Competition Law prohibitions to usufructs contracts which had been previously considered solely as a private law matter. Resulting from this new case law, duration of both these contracts should be limited with five years maximum in order to benefit from the block exemption Regulation. The contracts which are currently in effect will be uncovered from the Regulation and exposed to the nullity risk unless they are revised until 18.9.2010, the deadline which is designated by the Competition Board

Anahtar Kelimeler

Fuel, Distribution, Rights in Rem, Nullity, Unjust Enrichment

Kaynakça

• ALTAŞ, H. (1998), Şekle Aykırılığın Olumsuz Sonuçlarının Düzeltilmesi, Ankara
• ASLAN, Y. İ (2007), Rekabet Hukuku, Teori-Uygulama-Mevzuat, Ekin Kitabevi, Bursa
• ASLAN, Y. İ (2009), Türk Akaryakıt Dağıtım Piyasasının Yapısı, Petder için Hazırlanan Rapor
• BAŞPINAR, V. (1998) Borç Sözleşmelerinin Kısmi Butlanı, Banka ve Ticaret
• Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara BÜYÜKAY Y. ve M. DOĞAN (2009), “İntifa Hakkı Kurulması Şartının
• Rekabet Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu VII içinde, s.449-480
• EKDİ, B. (2009), Hakim Durumdaki Teşebbüslerin Dikey Anlaşmalarla
• Piyasayı Kapatması, Lisansüstü Tez Serisi 16, Rekabet Kurumu Yayını Ankara EREN, F. (2001), Borçlar Hukuku 7. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul
• GÜMÜŞ, A. (2008), Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 1. Cilt, Vedat Kitapçılık, İstanbul
• GÜRZUMAR O. B ve K. C. SANLI (2009), Akaryakıt Bayileri ile Akaryakıt
• Dağıtım Şirketleri Arasında Akdedilen Bayilik ve İntifa Hakkı Sözleşmelerinin sayılı Kanun’un 4. Maddesine Aykırı Kabul Edilmesi Halinde Ortaya Çıkacak Özel Hukuk Sorunları Hakkında, Haluk Konuralp Anısına Armağan C.III, Yetkin Yayınları, Ankara, s.549-577
• GÜVEN, P. (2009), Esas Sözleşme ile Bağlantılı Olarak Yapılan İntifa
• Hakkının Tanınması veya Uzun Süreli Kira Sözleşmeleri Yapılmasının Rekabet Hukukundaki Rekabet Etmeme Yükümlülüğü Açısından İncelenmesi, Legal Hukuk Dergisi, S.76, Nisan 2009, s.1085-1101
• HATEMİ, H. (1976), Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları, Sulhi
• Garan Matbaası, İstanbul KARACEHENNEM, N. (2006), Akaryakıt Bayileri Rekabet Etmeme
• Yükümlülüğünden Kurtulabilecekler mi?, Rekabet Forumu S.25, s.10-16
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, N. (1996), Değişik Kısmi Hükümsüzlük ve Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük Kavramları ile İlgili Düşünceler, Selim
• Kaneti’ye Armağan, Aybay Yayınları, İstanbul, s.23-33
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, N. (2008), Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Birinci
• Cilt, Filiz Kitabevi, İstanbul ODER B. ve T. AYANOĞLU (2009), İdare Hukuku Ders Notları 2009-2010, Basılmamış notlar.
• OĞUZMAN K. ve T. ÖZ (1998), Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı
• Filiz Kitabevi, İstanbul ÖZ, T. (1998), Öğreti ve Uygulamada Sebepsiz Zenginleşme, Kazancı Yayınevi, İstanbul
• SANLI, K.C. (2000), Rekabetin Korunması Hakkında Öngörülen Yasaklayıcı
• Hükümler ve Bu Hükümlere Aykırı Sözleşme ve Teşebbüs Birliği Kararlarının Geçersizliği, Rekabet Kurumu Yayını, Ankara SANLI, K.C. (2007), Hukuk ve Ekonomi Öğretisi ve Haksız Fiil Hukukunun
• Ekonomik Analizi, Arıkan Yayınevi, İstanbul SANLI, K.C. (2008), Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da Değişiklik
• Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağı’nın Özel Hukuk Alanında Getirdiği Değişikliklerin Değerlendirilmesi, Rekabet Dergisi, S.30, s.3-73
• SANLI, K.C. (2009), Rekabet Kurulu’nun Kararları Işığında Eşik Sisteminde
• Dikey Anlaşmalara Olası Yaklaşım, SANLI K.C. (der.), Rekabet Hukuku ve Dikey Anlaşmalar Derlemesi içerisinde, Onikilevha Yayınevi, İstanbul SEROZAN, R. (2009), Borçlar Hukuku Genel Bölüm III. Cilt, Filiz Kitabevi, İstanbul
• TEKİNAY, S., S. AKMAN, H. BURCUOĞLU ve A. ALTOP (1994), Borçlar
• Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Filiz Kitabevi İstanbul ULUSAN, İ. (1984), İyiniyetli Sebepsiz Zenginleşenin İade Borcunun
• Sınırlanması Sorunu, Kazancı Yayınevi, İstanbul, YAVUZ, C. (2002), Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Beta Yayınevi, Baskı, İstanbul 2002
• YAVUZ, N. (1998), Uygulamada Sebepsiz İktisap, Adil Yayınevi Ankara
• YOLCU, İ.A., Ç. ÜNAL ve H. GÜNDÜZ (2008), Akaryakıt Sektör Raporu
• Case Comp/B-1/38-348-Repsol CPP; 12.4.2006
• Avrupa Adalet Divanı Kararı Pedro IV Servicios SL v. Total Espana SA, C-260-07, 2.4.2009