GEOLOGICAL INVESTIGATION OF THE CYLINDRICAL ROCK COLUMNS IN HISTORICAL BUILDINGS OF DIYARBAKIR

Yıl 2013, Sayı: 11, 23 - 36, 01.12.2013

Vedat Toprak Orhan Kavak

Öz

The purpose of this study is to investigate lithological characteristics and the origin of the columns used in the historical buildings of Diyarbakır Old City. Totally 24 buildings 7 churches, 9 mosques, 2 hans, 4 traditional Diyarbakır houses and two towers on the city wall are investigated for this purpose. The study is focused only on the cylindrical rock columns and their architectural features, locations and functions in the building are not considered. The richest building of the study is the Great Mosque with 49 columns.Total number of columns investigated in the Old City is 230, 106 of these columns belong to basalt, 102 to limestone and 9 to meta-ophiolites. Other 6 columns are made up of limestone-basalt alternating rings and 7 are mixed columns composed of meta-ophiolites and limestone.According to the petrographic analyses of 24 samples collected from the Great Mosque and hans’ columns, the lithologies of 6 columns are serpentinized peridotite, 5 are nummulites-bearing limestone Eocene , 5 are reef limestone Miocene and 8 are olivine basalts. Following results are derived for the origin of these columns considering geological map of the area and the data published in the literature: 1 Meta-ophiolites are used only in ten columns of the Great Mosque. The source rocks of these columns can be observed along the thrust zone located to the north of Diyarbakır, however the particular quarries of these columns are not so far known, 2 Eocene limestones are characterized by high porosity and low strength and are used only in ten columns of the Great Mosque. There are several potential quarries of this lithology in the close vicinity of Diyarbakır, 3 Miocene limestones and basaltic rocks have similar physical properties and are the most preferred rock types of the columns observed in almost all buildings. Most of the present quarries for producing building material around Diyarbakır belong to these two rock types

Suriçi Diyarbakır Tarihi Binalarındaki Silindirik Kaya Kolonların Jeolojik İncelemesi

Öz

Kaynakça

• Abu’l-Farac Tarihi, 1999 baskısı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Aslanapa, O., 1991, Anadolu’da İlk Türk Mimarisi, Başlangıcı ve Gelişmesi, Atatürk Kültür Merkezi yay., Ankara.
• Beysanoğlu, Ş., 2003, Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi yay., Diyarbakır.
• Can, C., 1991, “Diyarbakır Tarihi Çevre Değerlerinin Kronolojik Yerleşmesi ve Şehir Strüktürü”, Şevket Beysanoğlu’na 70.
• Yaş Armağanı, Ziya Gökalp Derneği yay., 14, s.113-120. Dalkılıç, N., Bekleyen, A., 2011, “Geçmişin Günümüze Yansıyan Fiziksel İzleri: Geleneksel Diyarbakır Evleri”, Medeni- yetler Mirası Diyarbakır Mimarisi, Diyarbakır Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları-3, Diyarbakır, s. 417-462.
• DMMD, 2008, Diyarbakır Doğal Taş Kataloğu, Diyarbakır Mermerciler ve Madenciler Derneği yay., Diyarbakır.
• Ercan, T., Şaroğlu, F., Turhan, N., Matsuda, J. I., Ui, T., Fujitani, T., vd., 1991, “Karacadağ volkanitlerinin jeolojisi ve petrolojisi”, Türkiye Jeoloji Bülteni, 6, s. 118-133.
• Erdoğan, B., Yavuz, A.B., 2002, “Güneydoğu Anadolu’nun Miyosen Paleocoğrafyası ile Mermer Yataklarının İlişkisi”
• D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi Dergisi, (4/2), İzmir, s. 53-65. Gabriel, A., 1940, Voyages Archéologiques dans la Turquie Orientale, Paris.
• Genç, S., 1985, “Bitlis Masifi Lice-Kulp (Diyarbakır) ve Çökekyazı-Gökay (Hizan, Bitlis) Yöreleri Gnays ve Amfi bolit- lerinin Köken Sorununun İrdelenmesi”, Jeoloji Mühendisliği, sayı 23, s.31-38.
• Güven, A., Dinçer, A., Tuna, E.M., Çoruh, T., 1991, “Stratigraphic evolution of the Campanian-Paleosen autochtho- nous succession of the Southeast Anatolia”, Ozan Sungurlu Symposium Proceedings, Tectonics and Hydrocarbon Potential of Anatolia and Surrounding Regions, TPAO-Türkiye Petrol Jeologları Derneği, pp. 238-261.
• Haksal, A., 1981, Petrographie und Geochemie des Schildvulkans Karacadağ, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hamburg Üniver- sitesi, Almanya.
• Kavak, O., Dalkılıç, N., Toprak, V., 2011, “Geological and Architectural Investigation of Reused Rock Columns in the Great Mosque in Diyarbakır Old City (Turkey)”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, (11-2), pp. 9-22.
• Lustrino, M., Keskin, M., Mattioli, M., Lebedev, V.A., Chugaev, A., Sharkov, E., Kavak, O., 2010, “Primordial Activity of the Largest Cenozoic Shield Volcano of the Circum-Mediterranean Area: Mt. Karacadağ, SE Turkey”, European Journal of Mineralogy, 22 (3), pp. 343-362.
• Öney, G., 1970, “Elements from ancient civilizations in Anatolian Seljuk Art”, Anatolia, XII, pp. 27-28.
• Parla, C., 2005, “Diyarbakır Surları ve Kent Tarihi”, Mimarlık Fakültesi Dergisi, (22/1), Ankara, s. 57-84.
• Sözen, M., 1971, Diyarbakır’da Türk Mimarisi, Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği yay., İstanbul.
• Stierlin, H., 2006, İmanın ve iktidarın hizmetinde İslam Mimarisi (L’architecture de l’Islam au service de la foi et du pouvoir), Türkçe- si: A. Berktay, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Sütçü, Y.V., 2008, Türkiye Jeoloji Haritaları, 1/100.000ölçekli, No: 72 (L45 paftası), No: 73 (M44 paftası)), No: 74 (M43 paftası)), No: 75 (L44 paftası), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Şaroğlu, F., Emre, O., 1987, “Karacadağ volkanitlerinin özellikleri ve Güneydoğu otoktonundaki yeri”, Türkiye 7. Petrol
• Kongresi Bildirileri, Türkiye Petrol Jeologları Derneği, TMMOB Petrol Mühendisleri Odası, s.384-391. Tuncer, O.C., 1996, Diyarbakır Camileri, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi yay., Diyarbakır.
• Tuncer, O.C., 1999, Diyarbakır Evleri, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi yay., Diyarbakır.
• Tuncer, O.C., 2002, Diyarbakır Kiliseleri, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi yay., Diyarbakır.
• Yılmazçelik, İ., 1995, XIX. yüzyılın ilk yarısında Diyarbakır, Türk Tarih Kurumu, Ankara.