Continuity and Change in the Psychology of Religion: A Conceptual, Historical, and Methodological Evaluation

Yıl 2025, Sayı: 30, 21 - 48, 30.12.2025

Asım Yapıcı

https://doi.org/10.32950/rid.1784401

Öz

The central problem of this study is to address the question of why and how change and continuity have occurred in the psychology of religion with respect to subject matter, methodology, and perspective. In this context, it aims to contribute to the understanding of the theoretical foundations, methodological evolution, and contemporary challenges of the psychology of religion through a historical and systematic analysis, thereby strengthening the institutional identity of the discipline. Accordingly, the study discusses how the psychology of religion was established and developed as a scientific discipline (1880–1930), why it stagnated and declined (1930–1960), the reasons for its revival (1960–2010), and finally, how it expanded with the incorporation of “spirituality” (2010 and beyond). Among the issues of central importance in shaping the academic identity of the psychology of religion from its inception to the present are its “research areas,” the “naming debates” within the field, whether religion can be examined psychologically, and if so, by which methods such an inquiry should be conducted. Furthermore, the question of whether the psychology of religion should be regarded as a religious science or a subfield of psychology, as well as the epistemic assumptions and psychological orientations underlying the terminological distinctions between “psychology of religion” and “religious psychology,” are critically examined. The tensions between psychology and the psychology of religion in both the United States and Europe, as well as in Turkey, are also addressed. In addition, the question “psychologist of religion or researcher in the psychology of religion?” is raised.
The research employed a qualitative, historical–interpretive case study design. Data collection was carried out through an extensive review of the literature, and the data obtained were systematically analyzed using descriptive and content analysis techniques. Historical findings indicate that even in the period when psychology had not yet fully separated from philosophy (1800–1880), a psychological approach to religion was already prioritized. Studies from this era played a preparatory role in legitimizing the establishment of the psychology of religion. Both modern psychology and the psychology of religion emerged as independent disciplines from philosophy at nearly the same time. Notably, the first psychologists of religion in the United States were also among the prominent psychologists of their era. At the same time, scholars of philosophy and the history of religions contributed to this process.
During its establishment and developmental phase (1880–1930), the psychology of religion was largely associated with the religious sciences. In the period of stagnation and decline (1930–1960), the discipline lost its prestige but did not disappear entirely. The debates of this era mainly focused on epistemological and methodological problems arising from the influence of positivist conceptions of science. From the 1960s onward, particularly in the United States, religion was first acknowledged as a legitimate area of psychological research and subsequently as a subfield of psychology.
Within this historical framework, the distinction between “psychology of religion” and “religious psychology” also gained clarity. In the early period (1880–1930), this distinction was not systematic; linguistically, it was perceived merely as a difference between a genitive and an attributive construction. This situation was linked to the development of the psychology of religion within the framework of the religious sciences. After the 1960s, as the psychology of religion institutionalized as a subfield of psychology, the term “psychology of religion” came to be deliberately preferred, due to the requirements of objectivity, methodological rigor, and theoretical grounding in psychological theories.
Although negative attitudes toward the psychology of religion have somewhat diminished in the United States and Europe, this outlook remains pronounced in Turkey. The American Psychological Association (APA) played an important role in legitimizing the psychology of religion. On the other hand, the new designation “psychology of religion and spirituality” has opened up opportunities for new areas of research, while at the same time posing the risk of blurring the conceptual identity of the discipline.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Psychology of Religion and Spirituality , Religious Psychology , Psychology , Religious Studies , Religious Sciences/Religionswissenschaft.

Din Psikolojisinde Süreklilik ve Değişim: Kavramsal, Tarihsel ve Yöntemsel Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışmanın temel problemi; konu, yöntem ve bakış açısı bağlamında din psikolojisinde değişim ve sürekliliğin neden ve nasıl gerçekleştiği sorusuna cevap aramaktır. Bu bağlamda, tarihsel ve sistematik bir analiz sunarak din psikolojisinin kuramsal temellerinin, yöntemsel evriminin ve güncel zorluklarının anlaşılması amaçlanmış, böylece disiplinin kurumsal kimliğinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Buradan hareketle din psikolojisinin bilimsel bir disiplin olarak nasıl kurulduğu ve geliştiği (1880–1930), neden duraklayıp gerilediği (1930–1960), hangi sebeplerle yeniden canlandığı (1960–2010), nihayet “maneviyat” olgusunun eklenmesiyle (2010 ve sonrası) nasıl bir genişleme yaşadığı tartışılmıştır. Tarihsel süreçten günümüze kadar din psikolojisinin akademik kimliğini belirlemede merkezi öneme sahip olan “bakış açısı”, “araştırma alanları” ve “isimlendirme” tartışmaları ele alınmıştır. Bu bağlamda, din psikolojisinin bir din bilimi mi yoksa psikolojinin bir alt dalı mı olduğu; “din psikolojisi” ve “dinî psikoloji” şeklindeki isimlendirmelerin ardında yatan anlam farklılıklarının temel epistemik kabuller ve psikolojik yönelimlerle ilişkisi değerlendirilmiştir. Ayrıca hem ABD ve Avrupa’da hem de Türkiye’de psikoloji ile din psikolojisi arasındaki gerilimin nedenleri tespite çalışılmış bunun yanında “din psikoloğu mu, yoksa din psikolojisi araştırmacısı mı?” sorusuna da cevap aranmıştır.
Araştırmada nitel araştırma desenlerinden “tarihsel yorumlayıcı durum çalışması” benimsenmiş; veri toplama süreci kapsamlı bir literatür taramasıyla yürütülmüş, elde edilen veriler betimsel ve içerik analizi teknikleriyle sistematik biçimde çözümlenmiştir. Tarihsel bulgular, psikolojinin henüz felsefeden tam olarak ayrılmadığı dönemde (1800–1880) bile dine psikolojik yaklaşımın öncelendiğini göstermektedir. Bu dönemde yapılan çalışmalar, din psikolojisinin meşru bir zeminde kuruluşunu hazırlayıcı bir rol üstlenmiştir. Modern psikoloji ile din psikolojisinin hemen hemen aynı dönemde felsefeden bağımsızlaşarak kurulduğu, özellikle ABD’de ilk din psikologlarının aynı zamanda dönemin önde gelen psikologları olduğu görülmektedir. Bununla birlikte felsefe ve dinler tarihi uzmanlarının da bu sürece önemli katkılar sunduğu anlaşılmaktadır.
Kuruluş ve gelişme döneminde (1880–1930) din psikolojisi büyük ölçüde din bilimleri ile ilişkilendirilmiştir. Duraklama ve gerileme döneminde (1930–1960) ise disiplin gözde olma özelliğini kaybetmiş, ancak varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin tartışmaları, daha ziyade pozitivist bilim anlayışından kaynaklanan epistemik ve metodolojik sorunlara odaklanmıştır. 1960’lardan itibaren, özellikle ABD’de, din öncelikle psikolojinin bir araştırma alanı, ardından psikolojinin bir alt dalı olarak kabul edilmeye başlanmıştır.
Bu süreçte “din psikolojisi” ve “dinî psikoloji” ayrımı da netlik kazanmıştır. Kuruluş ve gelişme yıllarında (1880–1930) bu ayrım sistematik değildir. Dilsel açıdan birisi izafet, diğeri sıfat tamlaması gibi algılanmıştır. Bu durum, din psikolojisinin din bilimleri içinde gelişmesiyle ilgilidir. 1960’lardan sonra ise din psikolojisi, psikolojinin alt dalı olarak kurumsallaşma sürecine girmiştir. Bu süreçte nesnellik, yöntemsel titizlik ve psikolojik teorilere dayanan kuramsal çerçeve gerekliliği nedeniyle “din psikolojisi” teriminin bilinçli olarak tercih edildiği görülmüştür.
Her ne kadar ABD ve Avrupa’da din psikolojisine yönelik olumsuz bakışlar kısmen azalmış olsa da Türkiye’de bu tutum hâlen belirgindir. Amerikan Psikoloji Derneği (APA), din psikolojisinin meşruiyet kazanmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Öte yandan “din ve maneviyat psikolojisi” şeklindeki yeni isimlendirme, bir yandan yeni araştırma alanlarına zemin hazırlarken diğer yandan disiplinin kavramsal kimliğinin kaybolma riskini beraberinde getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Din ve Maneviyat Psikolojisi , Dinî Psikoloji , Psikoloji , Dinî Araştırma , Din Bilimleri

Etik Beyan

Nitel teorik bir araştırma olduğu için etik izin gerekmemektedir.

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. vd. The Authoritarian Personality. New York: Harper- Brothers, 1950.
• Akçaöz, Mehmet. İlm-i Ruh'tan Modern Psikolojiye: İmparatorluktan Cumhuriyete Psikolojik Bilginin Serencamı (1908-1937). Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Allport, Gordon W.- Ross, J. Michael, “Personal Religious Orientation and Prejudice”, Journal of Personality and Social Psychology, 5/4 (1967), 432-443.
• Allport, Gordon W. “The Religious Context of Prejudice”. Journal for the Scientific Study of Religion 5/3 (1966), 447- 457.
• Allport, Gordon W. The Nature of Prejudice. Cambridge: Addison-Wesley Publishing Company, 1954.
• Argyle, Michael –Beit-Hallahmi, Benjamin. The Social Psychology of Religion. London - Boston: Routledge - Kegan Paul, 1975.
• Arıcan, M. Kazım. “Din, Psikoloji ve Felsefe: Mustafa Şekip Tunç’ta Din Felsefesi Din Psikolojisi İlişkisi”, EKEV Akademi Dergisi, 10/28 (2006), 127-142.
• Arkonaç, Sibel. Zihin Süreçleri Bilimi. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 1993.
• Armaner, Neda. Din Psikolojisine Giriş I. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1980.
• Armaner, Neda. İnanç ve Hareket Bütünlüğü Bakımından Din Terbiyesi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1967.
• Armaner, Neda. Psikopatoloji’de Dinî Belirtiler. Ankara: Demirbaş Yayınları, 1973.
• Aydın, Ali Rıza. “Din ve Psikoloji İlişkisi Üzerine”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/1 (2004), 15-29.
• Aydın, Ali Rıza. Dini İnkârın Psiko-Sosyal Nedenleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1995.
• Batson, C. Daniel. “An Agenda Item for Psychology of Religion: Getting Respect”. The Psychology of Religion: Theoretical Approaches. ed. Bernard Spilka – Daniel McIntosh. 2-10. Colorado: Westview Press, 1997.
• Batson, Daniel C. vd. Din ve Birey: Sosyal Psikolojik Bir Yaklaşım. çev. Ali Kuşat- Abdulvahap Taştan. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Baymur, Feriha Balkış. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 18. Baskı, 2004.
• Beit-Hallahmi, Benjamin. Psychological Perspectives on Religion And Religiosity. London: Routledge, 2015.
• Belzen, Jacob - Hood, Ralph W. “Methodological Issues in the Psychology of Religion: Toward Another Paradigm?” The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied 140/1 (2006), 5-28. https://doi.org/10.3200/JRLP.140.1.5-28
• Belzen, Jacob A. “Din Psikolojisinde Tarihsel-Kültürel Yaklaşım: Disiplinlerarası Araştırmalar İçin Bakış Açıları”. çev. Ali Ayten. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 33/2 (2007), 221-240.
• Belzen, Jacob A. “Past Freud – Beyond Freud? On Progress in the Psychoanalytic Psychology of Religion”. Changing the Scientific Study of Religion: Beyond Freud? Theoretical, Empirical and Clinical Studies from Psychoanalytic Perspectives. ed. Jacob A. Belzen. 3-41. London-New York, Springer, 2009.
• Belzen, Jacob A. “Religion as Embodiment: Cultural-Psychological Concepts and Methods in the Study of Conversion Among Bevindelijken". Journal for the Scientific Study of Religion 38/2 (1999), 236–253.
• Berguer, Georges. “Flournoy, Psychologue de la Religion”. Revue de Théologie et de Philosophie 9/41 (1921), 271-292.
• Berguer, Georges. “Revue et Bibliographie Générales de Psychologie Religieuse”. Archives de Psychologie 53 (1914), 1‐91.
• Certel, Hüseyin. Ebu Talip el-Mekki’de Tasavvufî Yaşayış. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993.
• Coe, George Albert. The Spiritual Life: Studies in the Science of Religion. New York: Eaton & Mains, 1990.
• Cousin, Victor. Cours de l’Histoire de la Philosophie Moderne II. Paris: Didier, Larange, 1847.
• Daryal, Ali Murat. İslam’ın Doğuşu ve İlk Yayılışının Psiko-Sosyal Açıdan Bir Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1988.
• Daryal, Ali Murat. Kurban Kesmenin Psikolojik Temelleri. İstanbul: Doğuş Matbaası, 1980.
• Deconchy, Jean-Pierre vd. “The Psychology of Religion and Cognitive Models: The Learned Helplessness Case”. The International Journal for the Psychology of Religion 7/4 (1997), 263-268.
• Deconchy, Jean-Pierre, “Les Méthodes en Psychologie de la Religion: Leur Evolution Récente”, Archives en Sciences Sociales des Religions 63/1 (1987), 31-83.
• Deconchy, Jean-Pierre. “La Psychologie de Faits Religieux.”. Introduction aux Sciens Humaines des Religions. ed. Henri Desroce - Jean Séguy. 145-174. Paris: Cujas, 1970.
• Dittes, James E. “Psychology of Religion”. The Handbook of Social Psychology 5. ed. Gardner Lindzey - Elliot Aronson,. 602–659. Reading, MA: Addison-Wesley, 1969.
• Detzen, Detzen - Hoffmann, Sebastian. Methodological reflections on historical case study and interpretive accounting research. Accounting History 26/4 (2021), 665-675.
• Donahue, Michael J. – Nielsen, Michael E. “Religion, Attitudes, and Social Behavior”. Handbook of The Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 274-291. New York: The Guilford Press, 2005.
• Düzgüner, Sevde. Maneviyat Algısı ve Yansımaları. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
• Egemen, Bedi Ziya. Din Psikolojisi: Saha, Kaynak ve Metod Üzerine Bir Deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1952.
• Elkind, David. "Varieties of religious experience in young adolescents." Journal for the Scientific Study of Religion 2, (1962) 102-112.
• Elkind, David. “Age Change and Religious Identity”, Review of Religious Research 6 (1964), 36-40.
• Emmons Robert - Paloutzian, Raymond F. “Din Psikolojisi”. çev. Ali Ayten. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2001), 105-124.
• Flournoy, Théodore. “Les Principes de la Psychologie Religieuse.” Archives de Psychologie 5/2, (1902) 33-57.
• Flournoy, Théodore. “Observations de Psychologie Religieuse.” Archives de Psychologie, 2, (1903), 327‐366.
• Fowler, James W. “Stages in Faith: The Structural-Developmental Approach”. Values and Moral Education. ed. T. Hennessy, 173-211. New York: Paulist Press,1976.
• Galton, Francis. “Statistical Inquiries into the Efficacy of Prayer”. Fortnightly Review, 12, (1872) 125–135.
• Goldman, Roland. Religious Thinking From Childhood to Adolescence. London: Kegan Paul, 1964.
• Gorsuch, Richard L. “Din Psikolojisi”. çev. Ali Kuşat. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/10 (1998), 225- 250.
• Göcen, Gülüşan. İki Yorgun Savaşçı: Sosyal Bilimler ve Din Bilimlerinin Çıkmazları. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2024.
• Hall, G. Stanley. “The Moral and Religious Training of Children and Adolescents.” Pedagogical Seminary 1, 2 (1891), 196-210.
• Haque, Amber. “İslâmî Bir Perspektiften Psikoloji ve Din Arasındaki İlişki ve Bütünleşme.” çev. Mustafa Koç. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/1 (2011), 227-258.
• Hill, Peter C. – Pargament, Kenneth I. “Din ve Maneviyatın Kavramlaştırılması ve Ölçülmesindeki Gelişmeler: Beden ve Ruh Sağlığı Araştırmaları için Olası Bulgular”, çev. Mustafa Ulu, Bilimname 28/1 (2015), 343-368;
• Hill, Peter C. vd. “Din ve Maneviyatı Kavramlaştırma: Birleşme ve Ayrılma Noktaları”. çev. Nurten Kimter. Çanakkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2013), 85-118.
• Holm, Nils G. Din Psikolojisine Giriş. çev. Abdulkerim Bahadır. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Hood, Ralph W. Jr. “The History and Current Status of the Psychology of Religion and Spirituality”., The Oxford Handbook of Psychology and Spirituality. ed. Lisa J. Miller. 1-21. Oxford: Oxford Academic, 2024. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780190905538.013.1.
• Hood, Ralph. vd. Psychology of Religion: An Empirical Approach. New York: The Guilford Press, 4. Basım, 2009.
• Hökelekli, Hayati. “Türkiye’de Din, Dindarlık ve Din Psikolojisi Araştırmaları: Psikolojide Yerellik ve Evrensellik Tartışmaları Bağlamında Bir Değerlendirme”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Din Psikolojisi Özel Sayısı (2016) 311-333. https://doi.org/10.21054/deuifd.284626.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• İmamoğlu, Abdulvahit. Mehmed Akif’te Dini Hayatın Psikolojisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
• Janet, Pierre. De L’Angoisse à L’Extase: Etudes Sur Les Croyances et Les Sentiments I-II (Un Délire Religieux, la Croyance), Paris: Alcan, 1926.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. “Psychology in Turkey.” International Journal of Psychology 29/6 (1994), 729-738.
• Kaplan, Hasan. “Din Psikolojisinde Önyargı Sorunu Üzerine Bazı Notlar.” Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 20 (2009), 143-157.
• Kayıklık, Hasan. “Allport’a Göre Dini Yaşayışa Gelişimsel Bir Açılım”. Dini Araştırmalar 5/15 (2003), 121-138.
• Kayıklık, Hasan. “İçerik ve Kazanım Açısından Din Psikolojisi.” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2003), 83-102.
• Kılıç, Rüya. “Türkiye’de Modern Psikolojinin Tarihi: İlm-i Ahvâl-i Ruh, İlmü’n-Nefs/Ruhiyyat”, Kebikeç 40, (2015), 21-36.
• Köse, Ali. Conversion to Islam A Study of Native British Converts. London: Kegan Paul, 1996.
• Leuba, James H. "The Making of a Psychologist of Religion." Religion in Transition. ed. Vergilius Ferm. London: Allen and Unwin (1937), 173-200.
• Leuba, James H. “A Study in the Psychology of Religious Phenomena”. American Journal of Psychology 7/3 (1896), 309-385.
• Leuba, James H. “Introduction to a Psychological Study of Religion”. The Monist 11, 2 (1901), 195-225.
• Leuba, James H., “Les Tendances Religieuses chez les Mystiques Chrétiens.” Revue Philosophique de la France et de l'Etranger 54 (1902), 441-487.
• Loewenthal, Kate M. Din Psikolojisi: Kısa Bir Giriş. çev. Mustafa Ulu. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Magdalini Dargentas, “La Psychologie de la Religion: Dénominations, Historique et Controverses”, Bulletin de Psychologie 69/543 (2016) 193-211.
• McDargh, John. Psychoanalytic Object Relations Theory and the Study of Religion: On faith and the imaging of God, (Lanham, MD: University Press of America, 1983) 56-57.
• Morgan, Clifford T. Psikolojiye Giriş. çev. Sirel Karakaş - Rükzan Eski. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları, 19. Baskı, 2021. Plotnik, Rod. Psikolojiye Giriş. çev. Tamer Geniş. İstanbul, Kaknüs Yayınları, 2009.
• Nelson, James M. Psychology, Religion, and Spirituality. New York: Springer, 2009.
• Nielsen, Michael E. “Psikoloji ve Din Alanında Araştırma Metodu”. çev. Hüseyin İbrahim Yeğin. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2005), 143-149.
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
• Paloutzian, Raymond F. – Park, Crystal L. “Integrative Themes in the Current Science of the Psychology of Religion”, Handbook of The Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 3-20. New York: The Guilford Press, 2005.
• Paloutzian, Raymond F. – Park, Crystal L. “Preface”, Handbook of The Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. xi-xiii. New York: The Guilford Press, 2005.
• Paloutzian, Raymond F. “Psychology of Religion in the World”. Revista Pistis & Praxis Teolohia e Pastoral, 9/1 (2017), 15-30.
• Paloutzian, Raymond F. Invitation to The Psychology of Religion. New York - London: The Guilford Press, 3. Baskı, 2017.
• Pargament, Kenneth I. “Acı ve Tatlı: Dindarlığın Bedelleri ve Faydaları Üzerine Bir Değerlendirme”. çev. Ali Ulvi Mehmedoğlu, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2005), 279-313.
• Pargament, Kenneth I. “Din Psikolojisi mi, Din ve Maneviyat Psikolojisi mi? Gerekçeler ve İtirazlar”. çev. Ahmet Rifat Geçioğlu. Bilimname 29/2 (2015), 365-382.
• Parsons, Wiliam B. “Psikoloji: Din Psikolojisi”. çev. Mustafa Ulu. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/1 (2013), 253-273.
• Peterson, Christopher – Park, Nansook. “Din Psikolojisi.” çev. Mustafa Ulu. Bilimname 26/1, 157-165.
• Pinard, Henri. “Les méthodes de la psychologie religieuse.” Revue Néo-Scolastique de Philosophie 100 (1923), 376- 409.
• Pratt, James B. The Psychology of Religious Belief. New York: Macmillan, 1907.
• Richards, Graham. Psychology, Religion, and the Nature of the Soul: A Historical Entanglement. New York: Springer, 2011.
• Sanay, Eyyüp. Hilmi Ziya Ülken. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.
• Saroglou, Vassilis. “Introduction: l'Etude de la Religion en Psychologie Sociale et de la Personnalite”. çev. Rob Kaelen. Religion, personality, and Social Behavior. ed. Vassilis Saroglou. 12-33. Bruxelles: Psychology Press 2015.
• Schmidt, Charles. Essai sur les Mystiques du Quatorzième Siècle: Précède d'une Introduction sur l'Origine et la Nature du Mysticisme. Strasbourg: Imprimerie de G. Silbermann, 1836.
• Starbuck, Edwin Diller. The Psychology of Religion: An empirical study of the growth of religious consciousness. London: Walter Scott, 1901/1899
• Starbuck, Edwin Diller. “A Study of Conversion”, The American Journal of Psychology 8/2 (1897), 268-308.
• Stratton, George Malcolm. Psychology of the Religious Life. New York: Macmillan, 2. Baskı, 1918/1911.
• Streib, Heinz. “Faith Development Research Revisited: Accounting for Diversity in Structure, Content, and Narrativity of Faith.” International Journal for the Psychology of Religion 15/2 (2005), 99–121.
• Tajfel, Henri, “La Catégorisation Sociale”. Introduction à la Psychologie Sociale, ed. Serge Moscovisi. Paris: Libraire Larousse, 1972.
• Taves, Ann. “William James: Revisited Rereading The Varieties of Religious Experience in Transatlantic Perspective” Zygon 44/2 (2009), 415-432.
• Topçu, Nurettin. Conformisme et Révolte: Essai sur Quelques Eléments des causes Psychologiques de la Révolte Paris: Université de la Sorbonne, Thèse de Doctorat en Philosophie, 1934.
• Uysal, Veysel. Orucun Psikolojik ve Sosyal Etkileri Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi. 1990.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Tasavvuf Psikolojisi”. Üniversite Konferansları: 1944-1945. İstanbul: Kenan Matbaası, 1946. 193-206.
• Üzeyir Ok, “Türkiye’de Din Psikolojisi: Neredeyiz ve Nereye Gidebiliriz?”, İslami Araştırmalar 19/3 (2006), 441-456.
• Vande Kemp, Hendrika. “G. Stanley Hall and the Clark School of Religious Psychology”. American Psychologist 47/2 (1992), 290-298. https://doi.org/10.1037/0003-066X.47.2.290
• Vergote, Antoine. “Din Psikolojisi Nedir Ne Değildir?” çev. Ali Köse. İLAM Araştırma Dergisi 2/2, (1997), 159-170.
• Vergote, Antoine. “What the Psychology of Religion Is and What it Is Not”. The Internatıonal Journal for the Psychology of Religion, 3/2 (1993), 73-86.
• Vergote, Antoine. Psychologie Religieuse. Bruxelles: Charles Dessart, 1966.
• Wulff, David M. “Psychology of Religion”. Encyclopedia of Psychology and Religion. ed. David A. Leeming-Kathryn Madden -Stanton Marlan. 732-735. New York: Springer, 2010.
• Wulff, David M. Psychology of Religion: Classic and Contemporary Views. New York: John Wiley, 1991.
• Yaparel, Recep. Yirmi-Kırk Yaş Arası Kişilerde Dinî Hayat ile Psiko-Sosyal Uyum Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1987.
• Yapıcı, Asım. “Din Bilimlerinde Metodolojik Bir Problem: Ölçek mi Olguyu Olgu mu Ölçeği Oluşturmakta?” Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2004), 85-118.
• Yapıcı, Asım. “Din Psikolojisi”. Felsefe ve Din Bilimleri: Konu, Yöntem ve Tarihsel Gelişimi Açısından. ed. Ali Kürşat Turgut. 397-468. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2024.
• Yapıcı, Asım. “ilmü’n-Nefs.” Türk Maarif Ansiklopedisi. https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/ilmun-nefs
• Yavuz, Kerim “Din Psikolojisinde Metod Meselesi ve Yeni Gelişmeler”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1986), 153-185.
• Yavuz, Kerim. “Din Psikolojisinin Araştırma Alanları.” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982), 87-108.
• Yavuz, Kerim. “Günümüzde Din Psikolojisi.” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1988), 253-266.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dini Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1983.
• Yavuz, Kerim. Der Islam in Werken Moderner Türkischer Schriftsteller 1923-1950. Freiburg im Breisgau: Klaus Schwarz, 1974.
• Yavuz, Kerim. Günümüzde İnancın Psikolojisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2013.
• Zinnbauer, Brian J. – Pargament, Kenneth I. “Religiousness And Spirituality”. Handbook of The Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 21-42. New York: The Guilford Press, 2005.