Regâib ve Berat Geceleri ile Âşûrâ Günü Namazları ve Rivayetleri

Yıl 2023, Sayı: 23, 61 - 77, 20.04.2023

Cemil Cahit Mollaibrahimoğlu

https://doi.org/10.32950/rid.1259255

Cited By: 1

Öz

Müslümanların derlenip toparlandığı, günahlardan uzaklaşıp ibadetlere daha fazla yoğunlaştığı aylar ve bu aylar içerisinde diğer günlere nazaran daha fazla önem atfettiği günler ve geceler vardır. Receb ayının ilk cuma gecesi olan Regaib gecesi ile şâban ayının on beşinci gecesi olan Berat gecesi ve muharrem ayının onu olan âşûrâ günü bunlardan bir kısmıdır. İslâm dünyasında bu günler ve geceler, oruç, zikir gibi ibadetlerin yanı sıra belli şekilde ve muayyen sûreler okunarak kılınan hususî namazlarla da ihya edilmeye çalışılmaktadır. Bu namazların meşruiyeti, bid’at ve mekruh olup olmadığı âlimler arasında tartışma konusudur. Zira bu namazlara dair rivayetlerin tamamının uydurma olduğu hadis âlimleri tarafından tespit edilmiştir. Bununla birlikte dayandıkları rivayetler uydurma olsa da bu hususî namazların namaz ibadeti ile ilgili genel nasların altına girip girmeyeceği, şer’’i manada bid’at kapsamına dahil olup olmayacağı konusunda görüş ayrılığı bulunmaktadır. Bu çalışmanın konusunu zikredilen namazlara dair rivayetler ve görüşler teşkil etmektedir. Çalışmada, öncelikle söz konusu günlerde ve gecelerde kılınan namazlar, bu konuda yapılmış çalışmalar, ilk ortaya çıkışları, bu namazların ve rivayetlerinin zikredildiği kaynaklar ele alınmaktadır. Sonrasında rivayetler tahlile tabi tutulmakta, uydurma rivayete dayanan namazların kılınıp kılınamayacağı hususundaki farklı kanaatler zikredilerek değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Namaz, Regaib, Berat, Âşûrâ, Bid’at

Regaib and Berat Nights and Ashura Days Prayers and Narrations

Öz

Kaynakça

• Abdullah b. Abdurrahman es-Sa‘d. Cüz fî ehâdîsi leyleti’n-nısf min şâban. Nşr. Ahmed b. Abdurrazzâk-Hüsnî b. Ahmed. Riyad: Merkezü Rusûh, 2019.
• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî. Keşfü’l-Hafâ’ ve müzîlü’l-ilbâs. Nşr. Yusuf b. Mahmud. Dımaşk: Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs, ts.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. Dımaşk: Müessesetü’r-Risâle, 1995.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. el-Edeb fî Receb. Nşr. Meşhûr Hasen Selman (Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1411/1991).
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. el-Esrâru’l-merfû’a fi’l-ahbâri’l-mevżûʿa. Nşr. Muhammed b. Lütfî es-Sebbâğ. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1406/1986.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. el-Maṣnûʿ fî maʿrifeti’l-hadîsi’l-mevżûʿ. Nşr. Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1414/1994.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. et-Tibyân fî beyani mâ fî leyleti’n-nısf min şâban ve leyleti’l-kadr min ramazan. Nşr. Mahir Edîp Habbûş. Beyrut: Dâru’l-Lübâb, ts.
• Arvasî, Bünyamin. “Tasavvufta Hadis Usulü Esnekliği (Regâib Namazı Bağlamında)”. Genç Mütefekkirler Dergisi 3/1 (Haziran 2022).
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-Beyhakî. Şuʿabü’l-îmân. Nşr. Abdülalî Abdilhamid Hâmid. Riyad: 1423/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1423/2002.
• Dubeysî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Saîd b. Yahyâ b. Alî. Zikru ehâdîse ruviyet ani’n-Nebiyyi fî zikri Leyleti’n-nısf min şâban ve fazlihâ. Nşr. Amr Abdülmünim Selîm. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1413/1992.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Alemiyye, 2009.
• Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Makdisî. el-Bâʿis ʿalâ inkâri’l-bidaʿ ve’l-havâdis. Riyad: Dâru’r-râye, 1410/1990.
• Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Makdisî. el-İnsâf fîmâ vakaa‘ fî salâti’r-regâib mine’l-ihtilâf (el-Bâis içerisinde). Riyad: Dâru’r-râye, 1410/1990.
• Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Alî b. Atıyye el-Mekkî el-Acemî. Kûtü’l-Kulûb fî muâmeleti’l-mahbûb ve vasfi tarîki’l-mürîd ilâ makâmi’t-tevhîd. Nşr. Mahmud İbrahim Muhammed. Kahire: Mektebetü Dâru’t-Türâs, 1422/2001.
• Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân’ın. Hüsnü’l-beyân fî leyleti’n-nısf min şâban. Ürdün: ed-Dâru’l-Eseriyye, ts.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddin. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa ve eseruha’s-seyyiu fi’l-ümme. 14 cilt. Riyad: Mektebetü’l-meârif, 1412/1992.
• Fettenî, Cemâlüddîn Muhammed Tâhir b. Alî el-Fettenî. Tezkiretü’l-mevzûʿât. Kahire: İdâretü’t-Tıbâati’l-Müniriyye, 1343.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. Sifrü’s saʿâde. Nşr. Ahmed Abdurrahim-Ömer Yusuf Hamza. Kahire: 1417/1997.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâü ulûmi’d-dîn. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1432/2011.
• Geylânî, Muhyiddîn Ebû Muhammed Abdülkâdir. el-Gunye li Tâlibî Tarîki’l-Hak ʿazze ve celle. Nşr. Ebû Abdirrahmân Salâh b. Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Gözün, Abdülvehhab. Sünnet-Bid’at Tartışmalarının Mahiyeti ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
• Gumârî, Ebü’l-Fazl Abdullâh b. Muhammed b. es-Sıddîk. Hüsnü’l-beyân fî leyleti’n-nısf min şâban. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1405/1985.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Nşr. Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1422/2002.
• Halebî, İbrahîm b. Muhammed b. İbrahîm. Gunyetü’l-Mütemellî fî Şerhi Münyeti’l-Musallî (eş-Şerhu’l-Kebîr). Dersaâdet: Arif Ef. Matbaası, 1325.
• Irakî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn. el-Muġnî ʿan hamli’l-esfâr fi’l-esfâr fî tahrîci mâ fi’l-İhyâʾi mine’l-ahbâr. Nşr. Eşref b. Abdülmaksu. Riyad: Mektebetü Taberiyye, 1415/1995.
• İbn Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz ed-Dımaşkî. et-Tergîb ʿan salâti’r-Regâʾibi’l-mevzûʿa ve beyânü mâ fîhâ min muhâlefeti’s-süneni’l-meşrûʿa (Müsâceletün ilmiyyetün beyne’l-imâmeyn). Nşr. Nâsırüddîn el-Elbânî-Züheyr eş-Şâviş. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1405.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ʿale’d-Dürri’l-muhtâr. Nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvez. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Alî ed-Dımaşkî. Tenzîhü’ş-şerî‘ati’l-merfûʿa ʿani’l-ahbâri’ş-şenîʿati’l- mevzûʿa. Nşr. Abdülvehhâb Andüllatîf. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1401/1981.
• İbn Fâris Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris. Mu’cemü mekâyîsi’l-luğa. Nşr. Abdüsselâm Muhammed Harun. 6 cilt. y.y. Dâru’l-fikr, 1979.
• İbn Gânim, Nûrüddîn Alî b. Muhammed b. Alî el-Makdisî. Redʿu’r-râġıb ʿani’l-cemʿ fî salâti’r-reġâʾib. Nşr. Muhammed b. Abdillâh el-Mebârekî. Amman: Dâru’l-Feth, 1429/2008.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. 24 cilt. Beyrut; Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013/1434.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tebyînü’l-aceb bimâ verede fî şehri Receb. Nşr. Tarık b. İvazullah. Kahire: Müessesetü Kurtuba, ts.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. Nşr. Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-Îzâh ve’l-beyân limâ câe fî leyleteyi’r-regâib ve’n-nısf min şâban. Dımaşk: Dârü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd, 2010.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. es-Savâʿiku’l-muhrika fi’r-reddi alâ ehli’l-bida’ ve’z-zenâdika. Nşr. Ahmed et-Tahhân-Âdil Şûşa. Kahire: Mektebtü Feyyâz, 1429/2008.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân. el-Müsnedü’s-sahîh ale’t-tekâsîm ve’l-envâ’. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbn Kayyim Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’z-zaʿîf. Nşr. Ebû Gudde. Haleb: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1390/1970.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer ed-Dımaşkî. Tabakâtüʾş-Şâfiʿiyye. Abdülhafîz Mansûr. Bingazi: Dâru’l-Medâri’l-İslâmî, 2002.
• İbn Mace, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Alemiyye, 1430/2009.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Hanbelî. Letâʾifü’l-maʿârif fîmâ li-mevâsimi’l-ʿâm mine’l-vezâʾif. Nşr. Yasin Muhammed es-Sevâs. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1420/1999.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Hanbelî. Câmiʿu’l-ʿulûm ve’l-hikem fî şerhi hamsîne hadîs̱en min cevâmiʿi’l-kilem. Nşr. Şuayb el-Arnaût-İbrahîm Bâciş. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999/1419.
• İbn Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân eş-Şehrezûrî. er-Reddü ale’t-Tergîb an salâti’r-regâibi’l-mevzûa (Müsâceletün ilmiyyetün beyne’l-imâmeyn). Nşr. Nâsırüddîn el-Elbânî-Züheyr eş-Şâviş. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1405.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn. Mecmûu fetâvâ. Nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım-Muhammed b. Abdurrahman. Medine: Mücemmeu’l-Melik Fehd, 1425/2004.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî el-Bağdâdî. el-Mevzûʿât mine’l-ehâdîsi’l-merfûʿât. Nşr. Nureddin Boyacılar. Riyad: Mektebetü Edvâi’s-Selef, 1418/1997.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî el-Bağdâdî. Minhâcü’l-kâsidîn ve müfîdü’s-sâdıkîn. Nşr. Kâmil Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru’t-Tevfîk, 1431/2010.
• İbnü’l-Haydırî, Ebü’l-Hayr Kutbüddîn Muhammed ed-Dımaşkî, “Tuhfetü’l-habâʾib bi’n-nehy ʿan salâti’r-Regâʾib”. Nşr. Abdullah Muhammed Saîd el-Hüseynî. el-Mecelletü’l-ilmiyye li Külliyetü’d-dirâsâti’l-İslamiyye ve’l-Arabiyye li’l-benîn bi Dımyâti’l-cedîde 10 (Dimyat, 2022), 592-638.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd b. Kâsım ed-Dımaşkî. Mevʿizâtü’l-müʾminîn min İhyâʾi ʿulûmi’d-dîn. Nşr. Asım Behcet el-Baytâr. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1401/1981.
• Karadâvî, Yûsuf. el-Bid’atü fi’d-dîn. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1423/2013.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed. el-Âsâru’l-Merfû‘a fi’l-ahbâri’l-mevzûʿa. Nşr. Muhammed Lütfî es-Sabbâğ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1391/1971.
• Zâhid el-Kevserî, Makâlâtü’l-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfikıyye, ts.
• Makdisi, Şihâbüddîn Ebû Şâme Abdurrahmân b. İsmâîl. el-Bâʿis ʿalâ inkâri’l-bidaʿ ve’l-havâdis. Nşr. Muhammed Muhibbüddin Ebû Zeyd. Kahire: Dâru Mecdi’l-İslâm, ts.
• Melibârî, Ahmed Zeynüddîn b. el-Kâdî Muhammed. Fethu’l-muʿîn bi-şerhi Kurreti’l-ʿayn. Nşr. Bessâm Abdülvehhâb. Beyrut: Dâru İbn Hazm 1424/2004.
• Melibârî, Ahmed Zeynüddîn b. el-Kâdî Muhammed. İrşâdü’l-ʿibâd ilâ sebîli’r-reşâd, nşr. Muhammed Nûr el-Hallâk. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1439/2018.
• el-Mevsûatü’l-fıkhıyye. 45 cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, 1983-2006.
• Mizcâcî, Abdülhâlik b. Ali b. ez-Zeyn el-Yemenî. Hasmu mâddeti’l-mirâ fî salâti yevmi âşûrâ. Nşr. Muhammed Halid Kellâb. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1435/2914.
• Muhammed b. Ahmed Âmûh. Gâyetü’l-beyân li fezâili leyleti’n-nısf min şâban. Yemen: Dâru Ebî Hanîfe, 1427/2016.
• Muhammed Vâil el-Hanbelî. “Menhelü’r-râgib fî hâli hadîsi salâti’r-râgıb”. Mecelletü’t-türâsi’n-nebeviyyi, 2/4, (Mart 2019).
• Mutaf, Rana Sena. Âşûrâ Gününün İslâm’daki Önemi ve Bugünle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi. Bayburt: Bayburt Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2019.
• Müslim b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdulbaki. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1412/1991.
• Nevevî Muhyiddin Ebû Zekeriyya. el-Minhâc fî şerhi Ṣahîhi Müslim b. el-Haccâc. 18 cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1414/1994.
• Nevevî Muhyiddin Ebû Zekeriyya. el-Mecmu’ şerhu’l-Mühezzeb. Nşr. Muhammed Necîb el-Mutîî. 23 cilt. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ts.
• Nevevî Muhyiddin Ebû Zekeriyya, Hulâsatu’l-ahkâm fî mühimmâtü’s-süneni ve kavâidi’l-ahkâm. Nşr. Hüseyin İsmâil el-Cemel. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Sancaklı, Saffet. “Hadisler Bağlamında Bid’at Olgusu ve Bid’atle Mücadelenin Gerekliliği”. İslâmî İlimler Dergisi 11/1 (Temmuz 2016), 21-46.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Leâli’l-mesnûa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• Şâmî, Sâlih Ahmed eş-Şâmî. el-Mühezzeb min ihtisarı İhyâi ulûmi’d-dîn. 2 cilt. Dımaşk- Dâru’l-Kalem, 1413/1993.
• Şevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed eş-Şevkânî el-Yemenî. el-Fevâidü’l-mecmû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevżûʿa. Nşr. Abdurrahman b. Yahya el-Yemanî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî. 25 cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1983.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd. el-Müsned. Nşr. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 cilt. Cîze: Dâru Hecr, 1400/1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, el-Câmiu’l-kebîr. Nşr. Şuayb el-Arnaût-Abdullatîf Hirzullah. 6 cilt. Dımaşk: 1430/2009.
• Turtûşî, Ebû Bekr Muhammed b. Velîd b. Muhammed. Kitâbü’l-Havâdis ve’l-bidaʿ. Nşr. Ali b. Hasen el-Halebî el-Eserî. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1411/1990.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Tertîbü’l-mevzûât. Nşr. Kemal b. Besyunî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. Nşr. Ömer Abdüsselam Tedmurî. 53 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabiyyi, 1413/1993.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Telhîsu Kitabu’l-mevzûât. Nşr. Ebû Temim Yasir b. İbrahim. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1419/1998.