İslam Din Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Kök Değerler Bakımından İncelenmesi: Almanya Baden Württemberg Örneği

Yıl 2023, Sayı: 23, 137 - 153, 20.04.2023

Şenay Yazgan

https://doi.org/10.32950/rid.1285263

Öz

Bu çalışmada Almanya'nın Baden Württemberg eyaletinde verilen İslâm Din Dersi'nin ilköğretim ve ortaöğretim programlarının değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Amaç kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı'nın kök değerleri esas alınarak 10 analiz kategorisi bu değer isimlerinden oluşturulmuştur. Nitel araştırma yöntemine uygun olan çalışmada doküman incelemesi ile elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Bulguların yorumlanmasında literatür taramasından, Almanya'da verilen diğer derslerin öğretim programlarından kıyaslama yapılarak yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda, program kazanımlarında kök değerlere yer verildiği görülmüş, ilköğretim ve ortaöğretim programlarının değer anlayışının öz denetimli ve sorumlu insan olmak üzerine temellendirildiği tespit edilmiştir. Çalışma sonunda elde edilen bulgulara göre ilköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki programda toplam 142 kazanım içersinde değer içeren kazanımlardan en fazla önemsenen değer 13 kez geçen öz denetim değeridir. Bu değerleri sırasıyla saygı (11), sorumluluk (10), vatanseverlik (7), adalet (4), dostluk (2), dürüstlük (3), sevgi (2) ve yardımseverlik (1) değerleri takip etmektedir. Bu değerler Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öne çıkarılan kök değerlerle belli oranda örtüşmektedir. Buna karşın sabır değerine ilişkin bir kazanım olmadığı tespit edilmiştir. Çalışma sonunda, İslâm Din Dersi öğretim programı kazanımlarında bazı değerlere doğrudan yer verilmese de bu değerlere işaret eden bir içeriğe sahip olduğu ancak programın analiz kategorisi olarak ele alınan kök değerler açısından yeterlilik düzeyinde olmadığı tespit edilmiş ve programın değerleri öne çıkaran bir yapıda geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Öğretim Programı, İlköğretim, Ortaöğretim, MEB Kök Değerler

Investigation of Islamic Religion Lesson Curriculum Outcomes in terms of Root Values: The Case of Baden Württemberg, Germany

Öz

In this study, it is aimed to analyse the primary and secondary education programs of the Islamic religion course in Baden-Württemberg, Germany in terms of values. Within the scope of the purpose, the root values of the Ministry of National Education were taken as basis and 10 analysis categories were formed from these value names. In the study, which is suitable for qualitative research method, the data obtained by document analysis were analyzed by content analysis technique. In the interpretation of the findings, a literature review and comparisons with the curricula of other courses taught in Germany were used. As a result of the research, it was seen that root values were included in the program outcomes, and it was determined that the value understanding of primary and secondary education programs was based on self-controlled and responsible people. According to the findings obtained at the end of the study, the most important value among the 142 acquisitions in the programme at primary and secondary education level ist he value of self-control, which is mentioned 13 times. These values are followed by respect (11), responsibility (10), patriotism (7), justice (4), friendship (2), honesty (3), love (2) and helpfulness (1). These values overlap with the root values emphasised by the Ministry of National Education. On the other hand, it was determined that there was no acquisition related on the patience. At the end of the study, it has been determined that although some values are not directly included in the objectives of the Islamic Religious Lesson curriculum, it has a content that points to these values. Also it has been determined that the program is not at the level of proficiency in terms of the root values considered as the analysis category and suggestions have been made for the development of the program in a structure that highlights the values.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Curriculum, Primary Education, Secondary Education, MEB Root Values

Kaynakça

• Adıgüzel, Yusuf. “Almanya'daki Devlet Okullarında 'İslam Din Dersi' Sorunu ve Çözüm Arayışları“. Akademik İncelemeler Dergisi, 5/2 (2010), 60-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/17797
• Arpacı, Mücahit. “Öğretmen ve Velilerin İDKAB Dersinde Değerler ve Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri -Diyarbakır Örneği-”. Marife (Yaz 2014), 107-121. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/494192
• Arslan, Adem – Ulaş, Abdulhak Halim. “Değer Odaklı Aile Eğitim Programına Yönelik Ebeveynlerin Çocuklarının Kazanmalarını İstedikleri Kök Değerlerin Belirlenmesi”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi 5/1 (2021), 63-78. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1499560
• Aşıkoğlu, Nevzat Yaşar. Federal Almanya’daki Türk Çocuklarının Temel Eğitiminde Din Eğitiminin Yeri ve Baden-Württemberg Eyaletlerinde Mukayeseli Bir Alan Araştırması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
• Balcı, F. Ayse – Yanpa, Tugba Yelken. “İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Değer Eğitimi Uygulamaları Konusunda Öğretmen Görüşleri”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 14/1 (Nisan 2013), 195-213. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1490656
• Başkurt, İrfan. Federal Almanya’da Din Eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.
• Bilici, Şükrü. Türkiye’de Sosyal Bilgiler İle Almanya’da Değerler Ve Normlar Derslerinde Değer Eğitiminin Çoklu Durum Çalışmasıyla Karşılaştırılması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Bilici, Şükrü. “Almanya’da Değerler Eğitimi: Aşağı Saksonya Eyaleti Örneği”. Talim: Journal Of Educatıon In Muslım Socıetıes And Communıtıes 2/1 (Haziran 2018), 127-147. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/993047
• Brachat-Schwarz, Werner. “Wie viele Musliminnen und Muslime leben in Baden-Württemberg?“, Statistisches Monatsheft Baden-Württemberg 4 (2020), 3-10. https://www.statistik-bw.de/Service/Veroeff/Monatshefte/PDF/Beitrag20_04_01.pdf
• Ceylan, Rauf. Islamische Religionspädagogik in Moscheen und Schulen: ein sozialwissenschaftlicher Vergleich der Ausgangslage, Lehre und Ziele unter besonderer Berücksichtigung der Auswirkungen auf den Integrationsprozess der muslimischen Kinder und Jugendlichen in Deutschland. Hamburg: Kovac, 2008.
• Cin, Ali – Tanrıseven, Işıl. “Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının Öz Denetim Değeri Açısından İncelenmesi”. Sosyal Bilimler Dergisi Yıl 7/46 (Haziran 2020), 534-553.
• Çekin, Abdulkadir. “Değer Açısından İlköğretim Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Dersi Kazanımları: Bir İçerik Analizi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (2012), 105-119. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/52245
• Çengelci, Tuba vd. “Okul Ortamında Değerler Eğitimi Konusunda Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri”. Değerler Eğitimi Dergisi 11/25 (Haziran 2013), 33-56. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302420
• Çinemre, Semra. Almanya'da İslam Din Dersleri Ve Almanca Din Dersi Kitaplarının İçerik Analizi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Çinemre, Semra. “Almanya’da İslam Din Dersinin Teşekkül Sürecindeki Temel Bazı Meseleler“. Trabzon İlahiyat Dergisi 5/2 (2018), 435-469. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/613868
• Darwisch, Kinan. “Islamische Religionsunterricht in Deutschland und seine Entwicklung in Niedersachsen”. Dimensionen religiöser Erziehung muslimischer Kinder in Niedersachsen. Katja Koch und Kinan Darwisch (Hg.) 62-74. Göttingen: Universitätsverlag, 2010.
• Dere, İlker –Yavuzay, Muhammet. “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerine Göre Okulda Değerler Eğitimi: Bir Olgubililm Çalışması”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 56 (2020), 61-91.
• Drahmann, Martin – Cramer, Colin - Merk, Samuel. Wertorientierungen und Werterziehung von Lehrerinnen und Lehrern in Baden-Württemberg. Tübingen: Üniversität Tübingen, 2018.
• Eken, Neticeyi Tayyibe – Öksüz, Halil İbrahim. “İlkokul (1-4) Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Bakımından İncelenmesi”. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7/2 (2019), 384-401. https://www.anadiliegitimi.com/tr/download/article-file/705040
• Eker, Cevat - Ünlü, Sümeyra. “Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabının Kök Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi”. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi 7/25 (Aralık 2020), 71-88. https://inesjournal.com/?mod=tammetin&makaleadi=&key=47190
• Ev, Halit. “Almanya-Kuzey Ren Westfalen Eyaleti’ndeki İslam Din Dersleri Konusunda Bazı Tespit ve Teklifler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XVI (2002), 277-306.
• Franz-Dinnendahl-Realschule Essen. “Werteerziehung”. Erişim 13 Ekim 2022. https://www.fdrs.de/index.php/wir-ueber-uns/werteerziehung
• Göksu, Mehmet Zeki. “Afganistan Uyruklu İlkokul Öğrencilerinin Gözüyle Vatanseverlik”, Değerler Eğitimi Dergisi 18/39 (Haziran 2020), 33-63. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159719
• Güzel Candan, Dilek – Ergen, Gürkan. “3. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Temel Evrensel Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/1 (2014), 134-161. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202223
• Hackl, Armin. “Konzepte schulischer Werteerziehung”. Werte schulischer Begabtenförderung, Begabungsbegriff und Werteorientierung. Armin Hackl, Olaf Steenbuck, Gabriele Weigand. 19-25. Frankfurt: Karg-Stiftung, 2011.
• Ipsos, “Ehrlichkeit, Respekt und Verlässlichkeit - die Top Erziehungsziele heute”. Erişim 10 Ekim 2022. https://www.ipsos.com/de-de/ehrlichkeit-respekt-und-verlasslichkeit-die-top-erziehungsziele-heute
• Kader Zengin, Halise. Almanya’da İslam Din Öğretimi Modelleri: Bavyera Eyaleti Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Kart, Mehmet – Şimşek, Hüseyin. “Türk Eğitim Sisteminde Değer Arayışı: Yenilenen (2017) İlköğretim Programları Hangi Değerleri Kazandırıyor?”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/40 (Aralık 2020), 9-44. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/814374
• Kılcan, Tuğba. “Ortaokul Öğretmenlerinin Öğretim Programlarında Yer Alan KökDeğerlerin Önem Sırasına ve Eğitimine İlişkin Görüşleri”. TÜBAD V/II (Aralık 2020), 134-145. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1374463
• Kılıç, Abdurrahman – Aktan, Osman. “İlköğretim Okulları İçin Tavsiye Edilen 100 Temel Eserde Vurgulanan Değerler”. İlköğretim Online 14/1 (2015), 243-275. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/91209
• Küçük, Betül. Almanya'da İlk Ve Ortaöğretimde Hıristiyanlık Ve İslam Din Dersleri (Hessen Eyaleti örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Lichtenthäler, Barbara. “Islamische Religion im schulische Unterricht: Baden Württemberg”. Islamische Religionsunterricht?, Rechtsfragen, Länderberichte, Hintergründe. Wolfgang Bock (Hg.), Tübingen: Mohr Siebeck, 2007.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. “Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine...“ Erişim 10 Ekim 2022. https://ttkb.meb. gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-program.pdf
• Ministerium für Kultus, Jugend und Sport. “Islamischer Religionsunterricht wird fortgeführt”. Erişim 10 Ekim 2022. https://km-bw.de/,Lde/Startseite/Service/2019+07+16++MP+Stiftung+IRU Ministerium für Kultus, Jugend und Sport Baden Württemberg. Evangelische Religionslehre, Bildungsplan der Grundschule 2016. PDF: Neckar-Verlag GmbH Villingen-Schwenningen, 2016. http://www.bildungsplaene-bw.de/site/bildungsplan/get/documents/lsbw/ export-pdf/depot-pdf/ALLG/BP2016BW_ALLG_GS_REV.pdf
• Ministerium für Kultus, Jugend und Sport Baden Württemberg. Evangelische Religionslehre, Gemeinsamer Bildungsplan der Sekundarstufe I 2016. PDF: Neckar-Verlag GmbH Villingen-Schwenningen, 2016. http://www.bildungsplaene-bw.de/site/bildungsplan/get/ documents/lsbw/export-pdf/depot-pdf/ALLG/BP2016BW_ALLG_SEK1_REV.pdf Ministerium für Kultus, Jugend und Sport Baden Württemberg. Katholische Religionslehre, Bildungsplan der Grundschule 2016. PDF: Neckar-Verlag GmbH Villingen-Schwenningen, 2016. http://www.bildungsplaene-bw.de/site/bildungsplan/get/documents/lsbw/ export-pdf/depot-pdf/ALLG/BP2016BW_ALLG_GS_RRK.pdf
• Ministerium für Kultus, Jugend und Sport Baden Württemberg. Ethik, Gemeinsamer Bildungsplan der Sekundarstufe I 2016. PDF: Neckar-Verlag GmbH Villingen-Schwenningen, 2020. http://www.bildungsplaene-bw.de/site/bildungsplan/get/documents/lsbw/ export-pdf/depot-pdf/ALLG/BP2016BW_ALLG_SEK1_ETH.pdf
• Ministerium für Kultus, Jugend und Sport Baden Württemberg. Islamische Religionslehre sunnitischer Prägung, Bildungsplan der Grundschule. PDF: Neckar-Verlag Villingen-Schwenningen, 2016. https://www.bildungsplaene-bw.de/site/bildungsplan/get/ documents /lsbw/export-pdf/depot-pdf/ALLG/BP2016BW_ALLG_GS_RISL.pdf
• Ministerium für Kultus, Jugend und Sport Baden-Württemberg. Islamische Religionslehre sunnitischer Prägung, Gemeinsamer Bildungsplan der Sekundarstufe 1. PDF: Neckar-Verlag Villingen-Schwenningen, 2016. https://www.bildungsplaene-bw.de/site/bildungsplan /get/documents/lsbw/export-pdf/depot-pdf/ALLG/BP2016BW_ALLG_SEK1_RISL.pdf
• Pfündel, Katrin vd. Muslimisches Leben in Deutschland 2020. Forschungsbericht 38. PDF: Bundesamt für Migration und Flüchtlinge Nürnberg, 4/2021. https://www.bamf.de/SharedDocs/Anlagen/DE/Forschung/Forschungsberichte/fb38-muslimisches-leben. pdf?__blob=publicationFile&v=15
• Topçuk, Ali. Federal Almanya Kuzey Ren Westfalya`da İslam Din Dersleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Uçar, Bülent – Bergmann, Danja. Islamischer Religionsunterricht in Deutschland: fachdidaktische Konzeptionen: Ausgangslage, Erwartungen und Ziele. Göttingen: V&R Unipress, Osnabrück 2010.
• Yazgan, Şenay. Almanya'daki Okullarda İslam Din Dersinden Öğretmen Ve Velilerin Beklentileri: Baden-Württemberg Örneği. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 9. Baskı, 2013.
• Yiğit, Tuba İşık. “Almanya’da İslam Din Dersinin Gelişimi ve Müfredat Sorunu“. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (Haziran 2010), 299-314. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uluifd/issue/13479/162813
• Yiğittir, Süleyman. “İlköğretim Öğrenci Velilerinin Okullarda Kazandırılmasını Arzuladığı Değerler”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/19 (Haziran 2010), 207-223.