Özel Yetenekli Lise Öğrencilerinin DKAB Dersi Müfredatına ve DKAB Öğretmenlerinin Tutumlarına İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 27, 35 - 48, 20.10.2024

Rüştü Acar , Ahmet Koç

https://doi.org/10.32950/rid.1430698

Öz

Bu araştırmada özel yetenekli lise öğrencilerinin dini konulardaki soru ve sorgulamalarında iki önemli başvuru kaynağı olan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersi müfredatı ve DKAB öğretmenini inceleme konusu edilmiştir. Bu bağlamda, özel yetenekli öğrencilerin bütün gelişim alanlarını desteklemek için DKAB dersine ait özel hazırlanmış bir müfredata ve materyallere; DKAB öğretmenlerinin de bu hedef kitle ile nasıl çalışabileceğiyle ilgili alan araştırmalarına ihtiyaç vardır. Özel yetenekli lise öğrencilerinin dini konulara dair sorularının cevaplanması çerçevesinde DKAB müfredatına ve DKAB öğretmenine bakışlarını ayrıntılı ve derinlemesine ortaya koymaya çalışan bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden “durum çalışması” tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini Kocaeli ortaöğretim kurumlarında okuyan ve aynı ildeki Bilim ve Sanat Merkezlerine devam eden özel yetenekli 20 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma bulgularının değerlendirmesi içerik analizi yöntemiyle Nvivo 14 programı kullanılarak yapılmıştır. Bulgular ve tartışma, DKAB müfredatı ve DKAB öğretmeni başlıkları altında ilgili literatür eşliğinde yapılmıştır. DKAB müfredatının farklılaştırılması hususu, müfredat farklılaştırma çalışmalarına literatürden örnekler sunularak ve tartışma yapılarak değerlendirilmiştir. Yine DKAB öğretmeni ile ilgili özel yetenekli öğrencilerin görüşlerine dair bulgular, özel yetenekli öğrencilerin öğretmenlerinin sahip olması gereken özelliklerle ilişkili literatür çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmada ulaşılan sonuçlara göre; özel yetenekli lise öğrencilerinin dini konulardaki sorularının cevaplanması çerçevesinde DKAB müfredatını yetersiz gördükleri tespit edilmiştir. Özel yetenekli katılımcıların DKAB müfredatına çeşitli açılardan eleştirilerde bulundukları görülmüştür. Katılımcı öğrenciler ortak olarak DKAB müfredatı ile ilgili diğer dinlerin tanıtımına daha fazla yer verilen; tartışmaya, sorgulamaya, yorumlamaya dayalı; daha güncel konulara, hayatın içinden bilgilere ulaşabildikleri bir DKAB dersi beklentilerini dile getirmişlerdir. Yine bu bağlamda özel yetenekli lise öğrencileri, dini konulardaki sorularının cevaplanmasında DKAB öğretmenlerinin yaklaşımlarını büyük oranda olumlu bulmakla beraber çeşitli eleştiriler ve öneriler de ileri sürmüşlerdir. Genel olarak özel yetenekli lise öğrencileri DKAB öğretmenlerini hoşgörülü, samimi, ilgili, sabırlı ve sorgulamaya açık yaklaşımlar sergileyen iyi birer insan olarak gördüklerini ifade etmişlerdir. Bununla birlikte özel yetenekli katılımcıların bir kısmı da DKAB öğretmenlerinin ilgisiz, korku dilini kullanan, sert davranan, sabit fikirli ve yargılayıcı tutumlarının oluşturduğu olumsuz durumu belirtmişlerdir. Din eğitimi ile ilgili literatür incelendiğinde özel yetenekli öğrencilerin bu ve benzeri görüşlerini içeren, bu öğrencilerin bakış açılarını yansıtan nitel araştırmaların çok kısıtlı olduğu görülmüştür. Bu araştırma, özel yetenekli öğrencilerin din eğitimi ve öğretimi alanında, DKAB müfredatı ve DKAB öğretmeni merkezli durum tespitinde bulunmayı ve bu öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemeyi amaçlamıştır. Böylece, özel yetenekli öğrencilerin din eğitimi ve öğretimine yönelik yapılacak çalışmalara ve yeni araştırmalara katkı sunma imkânı elde edilecektir. Ayrıca bu çalışmayla, literatüre katkıda bulunmanın yanında özel yetenekli öğrencilerin din eğitimi ve öğretiminde ihtiyaç duydukları eğitim imkânlarının bir an önce sunulmasına dikkat çekilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, özel yetenekli lise öğrencisi, DKAB müfredatı, DKAB öğretmeni.

Examination of Special Talented High School Students' views regarding the RCE Course Curriculum and the Attitudes of RCE Teachers

Öz

In this research, the Religious Culture and Ethics course curriculum and the RCE teacher, which are two important sources of reference for questions of specially talented and inquiries on religious issues, were examined. In this context, a specially prepared curriculum and materials for the RCE course are available to support all development areas of gifted students; There is a need for field research on how RCE teachers can work with this particular group. "Case study", one of the qualitative research methods, was preferred in this research, which tries to reveal in detail and in depth the views of specially talented high school students on the RCE curriculum and the RCE teacher within the framework of answering their questions about religious issues. The sample of the research consists of 20 specially talented high school students studying in Kocaeli secondary schools and attending Science and Art Centers in the same city. The research findings were evaluated using the Nvivo 14 program and the content analysis method. The findings and discussion were contextualized with relevant literature under the headings of RCE curriculum and RCE teacher. The issue of differentiation of the RCE curriculum was evaluated by presenting examples from the literature on curriculum differentiation studies and making discussions. Again, the findings regarding the opinions of gifted students about the RCE teacher were evaluated within the framework of the literature regarding the characteristics that teachers of special talented students should have. According to the results obtained in the research; It has been determined that specially talented high school students consider the RCE curriculum inadequate in answering their questions on religious issues. It was observed that gifted participants criticized the RCE curriculum from various aspects. Participating students jointly stated that the promotion of other religions is more included in the RCE curriculum; based on discussion, questioning and interpretation; They expressed their expectations for a RCE course where they can access more current topics and information from real life. In this context, gifted high school students found the approaches of RCE teachers largely positive in answering their questions on religious issues, but also put forward various criticisms and suggestions. In general, gifted high school students stated that they saw RCE teachers as tolerant, sincere, caring, patient and with open-minded approaches. However, some of the specially talented participants also stated the negative situation caused by the indifferent, fearful, harsh, fixed-minded and judgmental attitudes of RCE teachers. When the literature on religious education was examined, it was seen that qualitative studies that included these and similar views of specially talented students and reflected the perspectives of these students were very limited. This research aimed to determine the situation in the field of religious education and training of specially talented students, centered on the RCE curriculum and the RCE teacher, and to determine the needs of these students. Thus, students with special talents will have the opportunity to contribute to studies and new research on religious education and training. In addition, with this study, besides contributing to the literature, attention will be drawn to providing specially talented students with the educational opportunities they need in religious education and training as soon as possible.

Anahtar Kelimeler

Religious education, special talent, high school student, RCE curriculum, RCE teacher.

Kaynakça

• Akyürek, Süleyman. “İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersi ile Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretim Yeterliklerine İlişkin Algıları”. Değerler Eğitimi Dergisi 10/23 (01 Haziran 2012), 7-47.
• Al-Lawati, Fatma A. K. - Hunsaker, Scott L. “Differentiation for the Gifted in American Islamic Schools”. Journal for the Education of the Gifted 30/4 (Haziran 2007), 500-518. https://doi.org/10.4219/jeg-2007-501
• Alzboon, Ahmad - Jadou, Mahmoud ABU. “Fundamentals of the Gifted Education in the Prophetic Sunnah, and Its Relation to Contemporary Educational Thought”. Journal for the Education of Gifted Young Scientists 8/3 (15 Eylül 2020), 1015-1029. https://doi.org/10.17478/jegys.692117
• Aşıkoğlu, Nevzat. “Din Öğretiminde Öğretmenin Rolü ve Din Dersi Öğretmeni Yeterlilikleri (Türkiye Örneği)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (15 Haziran 2011), 5-13.
• Barlett, Lesley vd. Nitel Araştırmalarda Örnek Olay Yöntemi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2021.
• Bazeley, Pat vd. NVivo ile Nitel Veri Analizi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2015.
• Berg, Bruce L. - Lune, Howard. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. çev. Hasan Aydın. Konya: Eğitim Kitabevi, 2015.
• Berger, Sandra L. Differentiating Curriculum for Gifted Students. Council for Exceptional Children, Publication Sales, 1920 Association Dr, 1991. https://eric.ed.gov/?id=ED342175
• Conklin, Wendy - Frei, Shelly. Differentiating the Curriculum for Gifted Learners: All Grades. Huntington Beach: Teacher Created Materials, 2007.
• Creswell, John W. vd. Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Cülha, Ali vd. “Özel Yetenekli Öğrencilerin İdeal Öğretmene İlişkin Metaforları”. Harran Maarif Dergisi 3/1 (29 Haziran 2018), 39-51. https://doi.org/10.22596/2018.0301.39.51
• Doğan, Recai - Altaş, Nurullah. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlik Düzeylerini Etkileyen Faktörler (Ankara Örneği)”. AÜİFD XLIV/2 (2003), 173-186.
• Ecer, Münir - Candan, Abdurrahman. “DKAB Derslerinde Güncel Dinî Meselelerin Yeri: Öğretmen Görüşlerine Göre Bir Değerlendirme”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (15 Aralık 2023), 125-150. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1349790
• Ev, Hacer Aşık. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) Öğretmeninin Nitelik ve Mesleki Yeterlilikleri”. İlköğretim Online 10/2 (26 Haziran 2011), 523-538.
• Fertig, Carol. Özel Yetenekli Bir Çocuk Yetiştirmek. çev. Banu Tepe. İstanbul: Pedagoji Yayınları, 2022.
• Gallagher, James J. Research Summary on Gifted Child Education (1966). https://eric.ed.gov/?id=ED026753
• İpek, Yasemin. Fen Lisesi Öğrencilerinin DKAB Dersine İlişkin Tutumları ve Değer Algıları (Diyarbakır Örneği). Dicle Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• İpek, Yasemin. Üstün Zekâlı Öğrencilerin Din Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi, 2021.
• Kalkan, Ümit vd. “DKAB ve İHL Meslek Dersleri Öğretmenlerinin İletişim Becerilerinin Öğrenci Tutumlarına Etkisi”. Mütefekkir 9/17 (15 Haziran 2022), 149-176. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1128644
• Kandemir, Sibel. Lise Öğrencilerinde Ateizm ve Deizm Eğilimi Üzerine Bir Araştırma (Konya Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2022.
• Kaya, Cemre Nur. Lise Öğrencilerinin Dini Dünya Görüşlerini Etkileyen Unsurlar Üzerine Bir Araştırma. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Kaya, Umut. “Din Derslerine Giren Öğretmenlerin Yeterliklerine Dair Bir İnceleme”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55/55 (20 Ocak 2019), 79-111. https://doi.org/10.15370/maruifd.515283
• Koç, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlikleri”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/19 (01 Haziran 2010), 107-149.
• Koç, Ahmet - Acar, Rüştü. “Dezavantajlı (Özel Yetenekli) Bireylerle Dini İletişim Meselesi”. I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim” 10-12 Ekim 2019 Eskişehir, 410-420.
• Levent, A. Faruk. Üstün Yetenekli Çocukların Hakları El Kitabı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 2011.
• Merriam, Sharan B. Nitel Araştırma. ed. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018.
• Milli Eğitim Bakanlığı. “Bilim ve Sanat Merkezleri Güncel Sayısı”. 16 Kasım 2023. Erişim 01 Ocak 2024. http://orgm.meb.gov.tr/www/genel-mudurumuz-sayin-doc-dr-mustafa-otrar-bilim-ve-sanat-merkezi-mudurleri-ile-degerlendirme-toplantisi-gerceklestirdi/icerik/2559
• Milli Eğitim Bakanlığı. “Bilim ve Sanat Merkezleri Nedir?” 2022. Erişim 24 Aralık 2023. http://orgm.meb.gov.tr/www/bilim-ve-sanat-merkezleri-nedir/icerik/1955
• Milli Eğitim Bakanlığı. “Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi 2019”. Milli Eğitim Bakanlığı, 2019.
• Milli Eğitim Bakanlığı. Birinci Özel Eğitim Konseyi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 13 Mayıs 1991.
• Milli Eğitim Bakanlığı. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Yetenekliler Eğitimi Çalıştayı Raporu. Çalıştay. Ankara, 2019.
• Milli Eğitim Bakanlığı. “Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği”. Milli Eğitim Bakanlığı, 07 Temmuz 2018.
• Mirman, Norman J. “Identifying and Selecting Teachers”. Designing and Developing Programs for Gifted Students. ed. Joan F. Smutny. 39-68. Corwin Press, 2003.
• Peterson, Jean Sunde - Moon, Sidney M. “Counseling the Gifted”. Handbook of Giftedness in Children: Psychoeducational Theory, Research, and Best Practices. ed. Steven I. Pfeiffer. 223-245. Boston, MA: Springer US, 2008. https://doi.org/10.1007/978-0-387-74401-8_12
• Şahin, Feyzullah. “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Özel Yetenekliler”. Özel Yetenekli Öğrencilerin Sosyal Duygusal ve Akademik Gelişimi. ed. Uğur Sak. 189-206. Ankara: Pegem Akademi, 1. baskı: Mart 2021, Ankara., 2021.
• Tirri, Kirsi. “Spirituality and Giftedness”. Gifted Education International 39/1 (01 Ocak 2023), 73-79. https://doi.org/10.1177/02614294221129394
• Tosun, Cemal vd. “Üstün Zekâlı Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi”. Amasya İlahiyat Dergisi 15 (30 Aralık 2020), 43-76. https://doi.org/10.18498/amailad.788278
• Webb, James T. A Parent’s Guide to Gifted Children. Great Potential Press, Inc., 2007.
• Whittall, Amy. “Developing Appropriate Principles and Strategies for the Teaching of Gifted Students of Religious Education”. Religious Education Research through a Community of Practice. Action Research and the Interpretive Approach. ed. Julia Ipgrave vd. 72-83. Waxmann Verlag, 2009.