The Kirāʾat of The Verse Ṡaff 61/6 as Ascribed to ʾUbayy b. Kaʿb: “The Prophet Muhammed’s Promise With The Name Aḥmed?” or “An Attibution to his Being The Last of The Prophets?”

Yıl 2024, Sayı: 27, 217 - 234, 20.10.2024

Orhan Güvel

https://doi.org/10.32950/rid.1487038

Öz

In the Qurʾānic verse Ṡaff 61/6, the Prophet ʿĪsa announces the coming of a prophet with the name or attribute of Ahmad after him. Since the first centuries, some Muslim scholars have associated the traces of this announcement with the word Paraclete in the Gospels, which has opened the door for the issue to become one of the main polemical issues between Muslim and Christian cultures. The debate between the two cultures over the verse Ṡaff 61/6 was reignited by the emergence of an alternative qirāʾat of the verse attributed to the Companion ʾUbayy Kaʿb. This difference of qirāʾat was first encountered by Arthur Jeffery (d. 1959) in the manuscript of Abū Isḥāḳ Ibrāhīm b. Muḥammad al-Marandī’s (d. 588/1192) Ḳurrāʾatu ʿAyni al-Ḳurrāʾ fi al-Ḳırāʾat in the Royal Library of the Monastery of San Lorenzo de El Escorial. According to this qirāʾat, the verse Ṡaff 61/6 does not herald the coming of a prophet named Ahmad after the Prophet ʿĪṣā, but the coming of a prophet whose ummah will be the last ummah and who will be the last representative of the institution of prophethood and messengership. In this study, the interpretation of the verse Ṡaff 61/6 in Islamic sources and the works of Western and Arabic authors that contain information about the qirāʾat attributed to ʾUbayy b. Kaʿb were analyzed using qualitative research methodology. In the exegetical tradition, the verse is mostly interpreted in terms of the glad tidings of the Prophet Muhammad with the name or attribute of Ahmad. The most comprehensive evaluation of the difference in the qirāʾat pointed out by Arthur Jeffery belongs to Sean W. Anthony and Zakariyyā Muḥammad (d. 2023). While Anthony argues that the qirāʾat attributed to ʾUbayy b. Kaʿb cannot be regarded as an original and historically preferable reading of the verse because it does not conform to the diction of the Qurʾān and cannot be confirmed by other sources, Muḥammad emphasizes that the difference between the ʾUbayy’s qirāʾat and the ʾUbayy’s qirāʾat may be due to the taṡhīf. In this context, Muḥammad proposes a third alternative qirāʾat for the correct reading of the verse. According to Muḥammad’s suggested qirāʾat, the verse can be translated as follows: “ʿĪsā, son of Mary, said, O Children of Israel! I am a messenger sent to you from Allah, to confirm the Torah that you have, and to bring good tidings of a prophet who will come after me, whose ummah will be the most virtuous/superior ummah, and with whom Allah will end the institution of prophethood. They said: ‘This is sheer magic’.” The analysis revealed that the qirāʾat attributed to ʾUbayy b. Kaʿb about the verse Ṡaff 61/6 and the alternative qirāʾat suggested by Muḥammad could not be confirmed by the ancient Mushafs and the sources containing information about the differences in qirāʾat and were not compatible with the Qurʾānic style. It has been observed that both recitations are not preferable to the Khatt al-Osmānī recitation in terms of both the wording and the meaning they contain. It is highly probable that the qirāʾat attributed to ʾUbayy b. Kaʿb in al-Marandī’s work is based on an exegetical commentary on the personal Mushaf of the companion or on a qirāʾat of the seven letters that was in circulation before the appearance of the Mushaf of Uthman. It is concluded that the absence of the name Ahmad in the relevant qirāʾat does not affect the authenticity of the Mushaf of Uthman. (Ṡaff 61/6)

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qirāʾāt, Ṡaff 61/6 Verse, Ahmad, Paraclete, ʾUbayy b. Kaʿb

Ṡaff 61/6 Âyetinin ʾUbeyy b. Kaʿb’a İsnad Edilen Kırâʾati: Hz. Muhammed’in “Aḥmed İsmiyle Müjdelenmesi mi?” Yoksa “Peygamberlerin Sonuncusu Olduğuna Atıf Mı?”

Öz

Kur’ân’ın Ṡaff 61/6 âyetinde Hz. ʿÎsa’nın kendinden sonra Ahmed ismi ya da sıfatında bir peygamberin gelişini müjdelemesi konu edilmektedir. Bazı Müslüman âlimlerin ilk asırlardan itibaren bu müjdelemenin izlerini İncillerde yer alan Paraclete/Faraklit kelimesiyle ilişkilendirmesi, meselenin Müslüman ve Hristiyan kültür arasındaki temel polemik konularından birine dönüşmesine kapı aralamıştır. İki kültür arasında Ṡaff 61/6 âyeti çerçevesinde yürütülen tartışmalar âyetin sahabeden ʾUbeyy Kaʿb’a isnad edilen alternatif bir kırâʾatinin ortaya çıkmasıyla yeniden alevlenmiştir. Bu kırâʾat farklılığına ilk olarak Arthur Jeffery (öl. 1959) tarafından San Lorenzo de El Escorial Manastırı Kraliyet Kütüphanesinde kayıtlı bulunan Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. Muḥammed el-Merandî’nin (öl. 588/1192) Ḳurratu ʿAyni’l-Ḳurrâʾ fi’l-Ḳırâʾat adlı eserinin yazmasında rastlanmıştır. Bu okuyuşa göre Ṡaff 61/6 âyetinde Hz. ʿÎsâ’dan sonra Ahmed isminde bir peygamberin geleceği değil ümmetinin son ümmet ve kendisinin de nebîlik ve resullük müessesesinin son temsilcisi olacağı bir peygamberin gelişi müjdelenmektedir. Bu çalışmada Ṡaff 61/6 âyetinin İslâmî kaynaklarda yorumlanışı ve ʾUbeyy b. Kaʿb’a isnad edilen kırâʾat hakkında bilgi içeren Batılı ve Arap yazarlara ait çalışmalar nitel araştırma yöntemi kullanılarak tetkik edilmiştir. Tefsir geleneğinde âyetin daha çok Hz. Muhammed’in Ahmed ismi ya da sıfatıyla müjdelenmesi cihetiyle yorumlamaya konu edildiği görülmektedir. Arthur Jeffery’nin dikkat çektiği kırâʾat farklılığı hakkında en kapsamlı değerlendirme ise Sean W. Anthony’ye ve Zekeriyyâ Muḥammed’e (öl. 2023) aittir. Anthony, ʾUbeyy b. Kaʿb’a isnad edilen kırâʾati Kur’ân’ın diksiyonuna uymadığı ve başka kaynaklar tarafından teyit edilemediği gerekçesiyle âyetin orijinal ve tarihsel olarak tercihe şayan bir okuması olarak görülemeyeceğini ifade ederken, Muḥammed âyetin Hatt-ı Osmânî’ye göre yazılışı ve ʾUbeyy kırâʾati arasındaki farklılığın taṡhîften kaynaklı olabileceği üzerinde durmaktadır. Bu bağlamda Muḥammed, âyetin doğru okunması için üçüncü alternatif bir kırâʾat önermektedir. Muḥammed’in önerdiği kırâʾate göre âyet şöyle meâllendirilebilir: “Meryem oğlu ʿÎsâ, ‘Ey İsrailoğulları! Ben size Allah tarafından gönderilmiş bir elçiyim. Ben elinizdeki Tevrat’ı tasdik etmek ve benden sonra gelecek, ümmeti en faziletli/üstün ümmet olacak Allah’ın kendisiyle nebîlik müessesesini nihayete erdireceği bir peygamberi müjdelemek için gönderildim. Onlar: ‘Bunlar düpedüz bir sihirdir.’ dediler.” (Ṡaff 61/6) Yapılan incelemede Ṡaff 61/6 âyeti hakkında ʾUbeyy b. Kaʿb’a isnad edilen kırâʾat ve Muḥammed’in önerdiği alternatif kırâʾatin kadim Mushaflar ve kırâʾat farklılıklarına dair bilgi içeren kaynaklar tarafından teyit edilemediği ve Kur’ân üslubuyla uyumlu olmadığı tespit edilmiştir. Her iki okuyuşun da hem lafız hem de içerdikleri anlam bakımından Hatt-ı Osmânî okuyuşuna göre tercih edilebilecek bir durum arz etmediği görülmüştür. Merandî’nin eserinde ʾUbeyy b. Kaʿb’a isnad edilen kırâʾatin ilgili sahâbînin kişisel Mushafına düştüğü tefsirî bir açıklama ya da Hz. Osman Mushafının ortaya çıkmasından önce tedavülde olan yedi harf kabîlinden bir kırâʾate dayanıyor olmasının kuvvetle muhtemel olduğu anlaşılmıştır. İlgili kırâʾatte Ahmed isminin zikredilmiyor oluşunun Hz. Osman Mushafı’nın otantiklik düzeyini etkileyecek bir yönünün bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kırâʾat, Ṡaff 61/6 Âyeti, Ahmed, Faraklit, ʾUbeyy b. Kaʿb

Kaynakça

• Anthony, Sean W., “Muḥammad, Menaḥem, and the Paraclete: New Light on Ibn Isḥāq’s (d. 150/767) Arabic Version of John 15:23-16:1” Published online by Cambridge University Press(May 2016) / Bulletin of the School of Oriental and African Studies Volume 79, Issue 2, June 2016, pp. 255-278.
• Aydın, Mehmet. “Faraklit”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 12/165. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. ʿAlî Ḫusrevcirdî. Delâʾilu’n-nubuvve. nşr. ʿAbdu’lmuʿṭî Ḳalʿacî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1988.
• Cubbâîʾ, Ebû ʿAlî. Kitâb’ul-maḳâlât. thk. Özkan Şimşek vd. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Dâvûd, AbdulʾAḥad. Muhammad in the Bible. Kuala Lumpur: Penerbitan Pustaka Antara, 1980.
• /حمل-قرة-عين-ألقرأء-للقوأسي-ألمرندي-ق-6-هـ/40575.threads/net.mtafsir://https 2024. Nisan 22 Erişim Erişim 25 Nisan 2024. https://incil.info/kitap/gen/1 Erişim 27 Nisan 2024. https://al-akhbar.com/Kalimat/331391 Erişim 1 Mayıs 2024. https://tr.wikipedia.org/wiki/Kırmızı_Ringa_Balığı
• Fâkihî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsḥâḳ el-Mekkî. Aḫbâru Mekke fî ḳadîmi’d-dehri ve ḥadîŝihi. nşr. ʿAbdulmelik ʿAbdullâh Dehîş. Beyrut: Dâru Ḫaḍar, 1994.
• Ferâhîdî, Ebû ʿAbdurraḥmân Ḫalîl b. Aḥmed. Kitâbu’l-ʿayn. nşr. Mehdî Maḫzûmî, İbrahim Sâmerrâʾî. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• İbn ʿAsâkir, Ebû’l-Ḳâsım ʿAlî b. el-Ḥasen. Târîḫu Dimeşḳ. nşr. ʿOmer b. Ğarâme ʿAmravî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Âşûr, Muḥammed b. Ṭâhir. et-Taḥrîr veʾt-tenvîr. Tunus: ed-Dâruʾt-Tûnisiyye, 1984.
• İbn ʿAṭiyye, Ebû Muḥammed ʿAbdulḥaḳ b. Ğâlib b. ʿAbdurraḥmân b. Temmâm el-Endelûsî. el-Muḥarreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz. nşr. ʿAbdusselâm ʿAbduşşâfî Muḥammed. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2001.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ʿAbdullâh b. el-ʿAbsî. el-MuṢannef. nşr. Saʿd b. NâṢır eş-Şetrî. Riyad: Dâru Kunûzi İşbîliyâ, Riyad, 2015.
• İbn Ebî Zemenîn, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿAbdullâh. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-ʿAzîz. nşr. Ḥuseyn b. ʿUkkâşe, Muḥammed b. MuṢṭafâ el-Kenz. Kahire: el-Fârûḳu’l-Ḥadîŝe, 2002.
• İbn Hişâm, Ebû Muḥammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Ḥimyerî. es-Sîretu’n-nebeviyye. nşr. MuṢṭafâ Saḳḳâ vd. Kahire: Mektebetu MuṢṭafâ el-Bâbî’l-Ḥalebî, 1955.
• İbn İsḥâḳ, Ebû ‘Abdullâh Muḥammed b. İsḥâḳ b. Yesâr Muṭṭalibî. es-Sîre (Kitâbu’s-siyer ve’l-meğâzî). nşr. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
• İbn Ḳuteybe, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. Muslim b. Ḳuteybe ed-Dîneverî. el-Mesâʾil ve’l-ecvibe. nşr. Mervân el-ʿAṭiyye, Muḥsin Ḫârabe. Beyrut: Dâru İbn Keŝîr, 1990.
• İbn Teymiyye, Ebû’l-ʿAbbâs Aḥmed b. ʿAbdulḥalîm el-Ḥarrânî. el-Cevâbu’s-Ṣaḥîḥ limen beddele dîne’l-Mesîḥ. nşr. Alî b. Ḥasen vd. Riyad: Dâru’l-ÂṢıme,1999.
• Jeffery, Arthur. Materials for the History of the Text of the Qurʾān: The Old Codices. Leiden: E. J. Brill, 1937.
• Kur’an-ı Kerîm Meâli (Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri). çev. Mustafa Öztürk. İstanbul: Düşün Yayınları, 2012.
• Marracci, Ludovicco. Alcorani Textus Universus Arabicè et Latinè. Patavii: Ex Typographia Seminarii, 1698.
• Mâturîdî, Ebû ManṢûr Muḥammed b. Muḥammed. Teʾvîlâtu ehli’s-sunne. nşr. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-BaṢrî. en-Nuket ve’l-ʿuyûn. nşr. Seyyid b. ʿAbdulmaḳṢûd b. ʿAbdurraḥîm. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Meclisî, Muḥammed Bâḳır. Biḥâru’l-envâr. Beyrut: Muessesetu’l-Vefâ, 1983.
• Merâğî, Aḥmed MuṢṭafâ. Tefsîru’l-Merâğî. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâŝi’l-ʿArabî, 1985.
• Muḳâtil b. Suleymân, Ebû’l-Ḥasen el-Belḫî. Tefsîru Muḳâtil b. Suleymân. nşr. ʿAbdullâh Maḥmûd Şeḥḥâte. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâŝ, 2002.
• Neḥḥâs, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Murâdî. İʿrâbu’l-Ḳurʾân. nşr. ʿAbdulmunʿim Ḫalîl İbrâhîm. Beyrut: Menşûrât Muḥammed ʿAlî Beyḍûn, Dâru'l-Kutubu’l-ʿİlmiyye, 2000.
• Nesâʾî, Ebû ʿAbdurraḥmân Aḥmed b. Şuʿayb el-Ḫorâsânî. es-Sunenu’l-kubrâ. nşr. Heyet. Kahire: Dâru’t-ṬeṢîl, 2012.
• Parrinder, Geoffrey. Jesus in the Qurʾân. Oxford: Oneworld Publications, 2003.
• Râzî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿOmer et-Teymî. Mefâtîḥu’l-ğayb. Beyrut: Dâru İḥyâʾi’t-Turâŝi’l-ʿArabî, 1999.
• Ŝaʿlebî, Ebû İsḥâḳ Aḥmed b. Muḥammed b. İbrâhîm. el-Keşf veʾl-beyân. nşr. Ebû Muḥammed b. ʿÂşûr. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâŝi’l-ʿArabî, 2002.
• Schoeler, Gregor. İslam’ın İlk Dönemlerinde Yazı ve Rivayet. çev. Güllü Yıldız. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2022.
• Suyûṭî, Celâluddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr. ed-Durru’l-menŝûr. Beyrut: y.y., ts.
• Suyûṭî, Celâluddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr. Muʿtereku’l-aḳrân fî iʿcâzi’l-Ḳur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1988.
• Ṭabâṭabâîʾ, Muḥammed Ḥuseyn. Tefsîru’l-mîzân. b.y.: y.y., ts.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli ʾâyi’l-Ḳurʾân. nşr. ʿAbdullâh b. ʿAbdilmuḥsin et-Turkî. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî. Târîḫu’r-rusul ve’l-mulûk ve Ṣılatu târîḫ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1986.
• Watt, W. Montgomery. “His Name is Ahmad” The Muslim World 43/2 (Nisan 1953), 110-117.