On the Subject, Purpose and Method of Religious Education as a Practical Metaphysics

Yıl 2024, Sayı: 27, 1 - 14, 20.10.2024

Süleyman Gümüş

https://doi.org/10.32950/rid.1487856

Öz

The aim of this study is to discuss the possibility of conceiving the current science of religious education as a practical metaphysics without excluding its objectives. Contemporary science of religious education is a religious pedagogy in terms of the conditions that brought it into existence and its characteristics. Therefore, religious education activities are implemented following the religious knowledge constructed by the science of religious education within the limitations of pedagogy. And pedagogy, on the other hand, depends on the paradigm of existence, human being and behavior that finds its meaning in natural sciences such as physics and biology, human sciences, especially psychology, and educational sciences, which have been established depending on the natural state in which modernity is formed. A pedagogical approach to religion is necessarily anthropological due to the discursive characteristics of pedagogy. While it considers a specific religion and its tradition, it derives its principles from a spectrum of sciences, ranging from natural sciences to educational sciences. Religious education activities are therefore bound to a paradigm of the human being whose capabilities are determined. But, as a newly established discipline, religious education as religious pedagogy naturally does not possess a thoroughly developed theoretical framework (naẓarīyat), its principles, purposes, methods and outcomes of religious education activities have not been critically analysed. However, education is the process of becoming human, and by taking various differences in meaning into account, it means becoming a social reality, historicizing, and becoming a subject. Religious education as a practical metaphysics which is proposed to replace religous pedagogy, maintains its critical perspective and since it deals with subjectivity and the historicization of subjectivity, pedagogy can be articulated to other discourses and institutions taking into account the criteria of verification. Religious education as practical metaphysics is not obliged to derive its foundational principles from any specific science, as it’s founded on existence (fıṭrah) itself. Instead, it demands the reconsideration of the sciences in the view of potential forms of subjectivity and promotes the establishment of new scientific disciplines. The basic framework and concepts used in this study have been taken from Platonic philosophy and Foucault’s analyses. Because the contemporary educational paradigm is part of a tradition that extends from Aristotle to modern science. Besides, traditional religious thought represented by the sciences of the explication (bayān) has established strong links with Aristotelian thought via kalām. Plato's philosophy, on the other hand, presents a third theoretical (naẓarī) alternative to Aristotelian philosophy and the discipline of kalām. Plato’s allegory of the cave, which coincides with the verses that the worldly life is play and amusement finds its theoratical grounding in Foucault’s analyses on subjectivation, encompassing processes of socialization and historicization. The analysis of subjectivity enables us to perceive the human being in a holistic manner, which is reduced in the Aristotelian thought system and fragmented in the discipline of kalām, as it reveals the human existence in its most general characteristics. Religiosity in terms of identity (huwiya) is the primary characteristic of subjectivity. Religiosity in the sense of identity is the primordial attribute and the most general characteristics of subjectivity - in addition to this meaning, religiosity also signifies religious attachment. The analysis of subjectivity allows us to see the human being in a holistic manner, revealing human existence in its most general characteristics, unlike in the Aristotelian thought where it is reduced, or in the discipline of kalām where it is fragmented. The study consists of three parts in which the subject, aims and methods of religious education as a practical metaphysics have been expounded. The subject of religious education as a practical metaphysics is the most general form of human existence in the world, which is subjectivity. Its purpose is to demonstrate the process of subjectification integrated with pedagogy by scrutinizing the conditions for the formation of subjectivity. Thus, pedagogy can be conducted in harmony with the general principles of subjectification. Practical metaphysics employs the dialectical method in terms of human relation to truth, archaeology and genealogy for the analysis of subjectivity and forms of subjectivation, and any proper method for its pedagogical dimension.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Religious Pedagogy, Practical Metaphysics, Subject, Purpose, Method

Pratik Bir Metafizik Olarak Din Eğitiminin Konusu, Amacı ve Yöntemi Üzerine

Öz

Bu çalışmanın amacı, mevcut din eğitimi biliminin hedeflerini dışlamadan onun pratik bir metafizik olarak tasarlanabilmesinin olanağını tartışmaktır. Mevcut din eğitimi bilimi, onu ortaya çıkaran koşullar ve karakteristik özellikleri itibariyle bir din pedagojisidir. Buna göre din eğitiminin dini bilgiyi pedagojinin sınırlılıkları içerisinde dönüştürmesinin ardından din eğitimi faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Pedagoji ise, modernitenin içerisinde inşa edildiği doğal duruma bağlı olarak kurulan fizik, biyoloji gibi doğa bilimleri, psikoloji başta olmak üzere insan bilimleri ve eğitim bilimlerinde anlamını bulan varlık, insan ve davranış paradigmasına bağlıdır. Dine dair pedagojik yaklaşım, pedagojinin söylemsel özellikleri sebebiyle zorunlulukla antropolojiktir. Belirli bir dini ve onun geleneğini dikkate almakla birlikte, ilkelerini doğa bilimlerinden eğitim bilimlerine kadar uzanan bir dizi bilimden alır. Dolayısıyla din eğitimi faaliyetleri, olanakları belirlenmiş bir insan tasavvuruna tabi olmaktadır. Buna karşın yeni kurulan din pedagojisi olarak din eğitimi disiplini doğal olarak tam anlamıyla gelişmiş bir teorik çerçeveye sahip olmadığından, ilkeleri, amaçları, yöntemleri ve din eğitimi faaliyetlerinin sonuçları açısından eleştirel bir analize tabi tutulmamıştır. Halbuki eğitim, insanın insan olma sürecidir ve çeşitli anlam farklılıklarını göz önünde bulundurmak kaydıyla, toplumsal bir gerçeklik haline gelmek, tarihselleşmek ve özneleşmek demektir. Din pedagojisinin yerine önerilen pratik bir metafizik olarak din eğitimi eleştirel bakış açısını korurken; öznelik ve özneliğin tarihselleşmesini konu edindiği için pedagoji de diğer söylem ve kurumlara doğrulama kriterlerini göz önünde bulundurarak eklemlenebilecektir. Pratik bir metafizik olarak din eğitimi, varoluşu (fıtrat) zemin aldığı için hiçbir bilimden kurucu ilke almak zorunda olmadığı gibi olası öznelik biçimlerine bağlı olarak bilimlerin yenilenmesini talep ve yeni bilimlerin kurulmasını teşvik etmektedir. Çalışmada benimsenen genel çerçeve ve kavramlar, Platon felsefesi ve Foucault’nun analizlerinden alınmıştır. Çünkü mevcut eğitim pradigması, Aristoteles’ten modern bilime uzanan hattın bir parçasıdır. Bunun yanı sıra beyan ilimlerinin temsil ettiği geleneksel dini düşünce ise, kelam disiplini üzerinden Aristotelyen düşünce biçimiyle güçlü bağlantılar kurmuştur. Platon’un felsefesi ise, Aristotelyen felsefe ve kelam disiplininin yanında üçünü bir nazariyat olağı tanımaktadır. Foucault’nun insanın toplumsallaşma ve dolayısıyla tarihselleşmesi anlamına gelen özneleşme üzerine analizleri, Platon’un, dünya hayatının oyun ve eğlence olduğu yönündeki ayetle örtüşen mağara alegorisini kuramsallaştırmaktadır. Kimlik anlamında dindarlık ise öznelliğin ilksel niteliği yani en genel anlamıdır - bu anlama ek olarak, dindarlık aynı zamanda dini bağlılığı da ifade eder. Öznelik analizi, insanın dünyada bulunuşunu, en genel özellikleri itibariyle ortaya çıkardığı için Aristotelyen düşünce sisteminde indirgenen ve kelam disiplininde parçalanan insanı bütünlüklü bir şekilde görebilmeyi sağlamaktadır. Çalışma, pratik bir metafizik olarak din eğitiminin konu, amaç ve yöntemlerinin açıklandığı üç bölümden oluşmaktadır. Bu buna göre Pratik bir metafizik olarak din eğitiminin konusu, insanın dünyada bulunuşunun en genel biçimi olan özneliktir. Kimlik anlamındaki dindarlık ise, özneliğin ilk özelliğidir. Zira dindarlık, dinsel bağlılık anlamına gelen ikinci bir anlama da sahiptir. Amacı, özneliğin oluşum koşullarını araştırarak pedagoji ile bütünleşik bir özneleşme sürecini serimlemektir. Böylece pedagoji, özneleşmenin genel ilkeleriylu uyumlu bir şekilde yürütülebilir. Pratik metafizik, insanın hakikatle ilişkisi açısından diyalektik yöntemi, öznelik ve özneleşme biçimlerinin analizi için arkeoloji ve soybilimi, pedagojik boyutu içinse meşru herhangi bir yöntemi kullanabilir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din Pedagojisi, Pratik Metafizik, Konu, Amaç, Yöntem

Etik Beyan

Çalışma, etik kurul iznini gerektiren bir alan araştırması değildir. Makalenin hazırlanmasında akademik etik ilkelere uyulmuştur.

Kaynakça

• Agamben, Giorgio. Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life. çev. Daniel Heller-Roazen. California: Stanford University Press, 1998.
• Al-Fārābī. Al-Farabi on the Perfecet State: Abū Naṣr al-Fārābī’s Mabādiʼ Ārāʼ Ahl al-Madīna al-Fāḍila. çev. Richard Walzer. Oxford: Clarendon Press, 1985.
• Al-Jabri, Mohammed Abed. The Formation of Arab Reason. London: Bloomsbury Publishing, 2011.
• Altaş, Nurullah. Din Eğitimi. Ankara: Nobel Akademi Yayınları, 2022.
• Archibald, Helen A. “History of Religous Education 1850-1950: A Documentary Trail”. Religious Education 82/3 (2006), 405-414.
• Aristotle. Metaphysics. çev. Richard Hope. Michigan: The University of Michigan Press, 1968.
• Avicenna. The Metaphysics of The Healing. çev. Michael E. Marmura. Utah: Brigham Young University Press, 2005.
• Aydın, Muhammet Şevki. Din Eğitimi Bilimi. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2021.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Braiddotti, Rosi. Posthuman Knowledge. Cambridge: Polity Press, 2019.
• Braiddotti, Rosi. “The Politics of Life as Bios/Zoe”. Bits of Life: Feminism at the Intersections of Media, Bioscience, and Technology. ed. Anneke Smelik - Nina Lykke. Seattle and London: University of Washington Press, 2008.
• Braiddotti, Rosi. The Posthuman. Cambridge: Polity Press, 2013.
• Brown, Arlo Ayres. A History of Religious Education in Recent times. New York: The Abingdon Press, 1923.
• Brubacher, John S. A History of the Problems of Education. New York and London: McRaw-Hill Book Company, 1947.
• Campanini, Massimo. “The Mu‘tazila in Islamic History and Thought”. Religion Compass 6/1 (2012), 41-50.
• Camus, Albert. The Myth of Sisyphus, and other Essays. çev. Justin O’Brien. New York: Vintage Books, 1961.
• Canguilhem, Georges. On The Normal and The Pathalogical. çev. Carolyn r. Fawcett. London: D. Reidel Publishing Company, 1978.
• Comte, Auguste. The Positive Philosophy. çev. Harriet Martineau. Kitchener: Batoche Books, 2000.
• Deleuze, Gilles. Foucault. çev. Sean Hand. Minneapolis and London: University of Minnesota Press, 2006.
• Descartes, René. Discourse on Method and Meditations on First Philosophy. çev. Donald A. Cress. Indianapolis and Cambridge: Hackett Publishing Company, 1998.
• Descartes, René. Meditations on First Philosophy. çev. John Cottingham. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Esen, Muammer. “Early Debates On ‘The Word Of God’ (Kalâmullah/Qur’an)”. Journal of Islamic Research 2/2 (2009), 34-45.
• Fakhry, Majid. Al-Fārābī, Founder of Islamic Neoplatonism. Oxford: Oneworld Publications, 2002.
• Foucault, Michel. Abnormal. çev. Graham Burchell. London and New York: Verso, 2003.
• Foucault, Michel. “Body/Power”. çev. Colin Gordon vd. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977. New York: Pantheon Books, 1980.
• Foucault, Michel. Discipline and Punish: The birth of the Prison. çev. Alan Sheridan. New York: Vintage Books, 1995.
• Foucault, Michel. “Michel Foucault on Attica: An Interview”. Social Justice 18/3 (1991), 26-34.
• Foucault, Michel. Security, Territory, Population. çev. Graham Burchell. New York: Palgrave Macmillan, 2007.
• Foucault, Michel. The Archaeology of Knowledge. çev. Sheridan Smith. New York: Pantheon Books, 1972.
• Foucault, Michel. “The Meshes of Power”. çev. Gerald Moore. Space, Knowledge and Power: Foucault and Geography. ed. Jeremy W. Crampton - Stuart Elden. Hampshire: Ashgate Publishing, 2007.
• Foucault, Michel. The Order of Things: An Archaeology of the Human Sciences. London and New York: Routledge, 2002.
• Foucault, Michel. “The Subject and Power”. Critical Inquiry 8/4 (1982), 777-795.
• Foucault, Michel. “Truth and Power”. çev. Robert Hurley. Essential Works of Foucault: 1954-1984. ed. James D. Faubion. London: Penguin Modern Classics, 2020.
• Foucault, Michel. “Two Lectures”. çev. Colin Gordon vd. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977. New York: Pantheon Books, 1980.
• Gümüş, Süleyman. “Din Pedagojisinin Doğuşu”. Modern Dünyada Çocukluk ve Çocuk Eğitimi: Temalar, Tartışmalar, Kuramlar. Ankara: Nobel Akademi Yayınları, 2022.
• Gümüş, Süleyman. “Modern Bir Fenomen olarak Postmodernizm ve Postmodern Bireyin Eleştirisi”. Diyanet İlmi Dergi 58 (2022), 1313-1350.
• Gümüş, Süleyman. “Teist Tanrı”. Bir Dünya Tanrı. ed. Mustafa Tekin. 369-404. Rağbet Yayınları, 2022.
• Hagemann, Hannah-Lena. The Khārijites in Early Islamic Historical Tradition. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2021.
• Hartshorne, Charles. A Natural Theology for Our Time. Illionis: Open Court, 1989.
• Haşlakoğlu, Oğuz. Felsefece. Ankara: Hece Yayınları, 2021.
• Haşlakoğlu, Oğuz. Platon Düşüncesinde Tekhnê: Sanat ve Felsefenin Ortak Kökeni Üzerine Bir Değerlendirme. Bursa: Sentez Yayınları, 2016.
• Hegel, G.W.F. Phenomenology of Spirit. çev. A. V. Miller. Oxford: Oxford University Press, 1977.
• Heidegger, Martin. Pathmarks. ed. William McNeill. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
• Ibn Bajja. Tadbīr al-Mutawaḥḥid. çev. Ma’an Ziyadah. Montreal: McGill University Institute of Islamic Studies, 1968.
• İpek, Fatih. “Dârülfunûn’dan Günümüze Yüksek Din Öğretimi Müfredatındaki Derslerin Değişimi”. Sosyopolitik Değişim ve Yüksek Din Öğretimi Müfredatları. ed. Fatih İpek. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2023.
• Jung, Carl Gustav. The Red Book: Liber Novus: A Reader’s Edition. çev. Mark Kyburz vd. New York and London: W. W. Norton & Company, 2009.
• Käbisch, David. “The Professionalization of Protestant Clergy as Teachers of Religion in the Nineteenth-Century – The Example of Jena”. Religious Knowledge and Positioning: The Case of Nineteenth-Century Educational Media. ed. David Käbisch vd. 69-82. Berlin: De Gruyter, 2023.
• Kierkegaard, Søren. The Concept of Anxiety. çev. Reidar Thomte. Princeton: Princeton University Press, 1980.
• Lacan, Jacques. The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. çev. Alan Sheridan. New York and London: W. W. Norton & Company, 1998.
• Lee, James Michael. “Key Issues in the Development of a Workable Foundation for Religious Instruction”. Foundations of Religious Education. ed. Padraic O’Hare. New York: Paulist Press, 1978.
• Lee, James Michael. The Shape of Religious Instruction: A Social Science Approach. Indiana: Religious Education Press, 1971.
• Lemke, Thomas. Foucault’s Analysis of Modern Governmentality: A Critique of Political Reason. çev. Erik Butler. London: Verso, 2019.
• Māturīdī. Ta’wīlāt al-Qur’an. Beirut: Dar Al-Kotop Al-Ilmiyah, 2005.
• Mead, Georg H. Mind, Self, and Society: From the Standpoint of a Social Behaviorist. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1972.
• Nietzsche, Friedrich. “On Truth and Lies in a Nonmoral Sense”. çev. Daniel Breazeale. Philosophy and Truth: Selections from Nietzsche’s Notebooks of the Early 1870’s. ed. Daniel Breazeale. New Jersey: Humanities Press, 1990.
• Nietzsche, Friedrich. The Gay Science. çev. Josefine Naucjhoff. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
• Paley, William. Natural Thelogy. ed. Matthew D. Eddy - David Knight. Oxford: Oxford University Press, 2006.
• Pazarlı, Osman. Din Eğitim ve Öğretiminde Genel Metodlar. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1967.
• Plato. The Republic. ed. G. R. F. Ferrari. çev. Tom Griffith. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• Reisman, David C. “Al-Fārābī and Philosophical Curriculum”. The Cambridge Companion to Arabic Philosophy. ed. Peter Adamson - Richard C. Taylor. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Robertson, Frank E. “The Fahs/MacLean Era 1930-1965”. Claiming the Past, Shaping the Future: Four Eras in Liberal Religious Education, 1790-1999. ed. Roberta M. Nelson. Providence: Liberal Religious Educators Association, 2006.
• Sartre, Jean-Paul. Nausea. çev. Lloyd Alexander. New York: New Directions Publishing, 1964.
• Schmidt, Stephan A. A history of the Religious Education Association. Alabama: Religion Education Press, 1983.
• Spinoza, Benedic de. Ethics: Proved in Geometrical Order. çev. Michael Silverthorne - Matthew J. Kisner. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2012.
• Uygur, Nermi. Dilin Gücü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1994.
• Wittgenstein, Ludwig. Tractatus Logico-Philosophicus. çev. David F. Pears - Brian F. McGuinness. London and New York: Routledge, 2002.