DKAB Dersinin Fen Lisesi Öğrencilerinin Gözünden Değerlendirilmesi - Nitel Bir Araştırma

Yıl 2025, Sayı: 28, 247 - 262, 20.04.2025

Yasemin Özbek Çaloğlu , Semra Çinemre

https://doi.org/10.32950/rid.1486749

Öz

Fen liseleri ülkemizde fen ve matematik alanlarında başarılı olan öğrencilerin belirlenmesi ve bilim insanı olarak yetişmelerini sağlamak amacıyla kurulmuş olan ortaöğretim kurumlarıdır. Bu okullarda öğrenciler bazı sosyal alan derslerine daha az önem gösterebilmektedir. Bu derslerden biri de Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersidir. Bu noktada, dersin öğrenciler tarafından nasıl algılandığı ve dersten beklentilerinin neler olduğunun tespit edilmesi, ardından buna uygun olarak daha ilgi çekici, sevilen, beklentilere uygun ve ihtiyaç odaklı bir dersin nasıl geliştirilebileceğinin ortaya konulması öğrenci merkezli bir eğitim için son derece önemlidir. Bu çalışmada DKAB dersinin fen lisesi öğrencilerinin gözünden değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın problem durumu şu şekilde belirlenmiştir: Fen lisesi öğrencilerinin DKAB dersine ilişkin algıları ve beklentileri nasıldır?. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması tercih edilmiş, veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu Ordu ili Ünye ilçesi Ünye Fen Lisesi’nin 12. sınıf düzeyi öğrencilerinden 12 kişidir. Veriler 2023-2024 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde toplanmış ve içerik analiziyle çözümlenmiştir. Çalışmanın sonunda araştırma grubunu oluşturan fen lisesi öğrencilerinin yarısının DKAB dersine ilişkin algılarının olumlu, diğer yarısının ise olumsuz olduğu tespit edilmiştir. Benzer şekilde katılımcıların yarısının dersin kendi beklentilerine karşılık verdiği, iki katılımcının vermediği, üç katılımcının ise kısmen karşılık verdiği görüşünde olduğu ortaya konulmuştur. Derse ilişkin olumlu algılar dersin önemi, yararı ve gereği yönünde iken olumsuz algılar; ezbere dayalı ve kavramsal ağırlıkta olması, sure ezberlerinin yaptırılması, yoruma ve anlama odaklanılmaması, her yıl benzer konuların işlenmesi, dersin seçmeli olması gerektiği, farklı konuları ve dinleri de kapsaması gerektiği, daha objektif, merak uyandıran ve sevilen bir ders olması gerektiği yönündedir. Araştırmada bazı fen lisesi öğrencileri Kur’an’a göre kadın-erkek, Hz. Peygamber’in hayatına ilişkin bazı meseleler, Hz. Ayşe’nin evlilik yaşı, günümüzde İslam dünyasındaki savaşlar ve çatışmalar, metafizik konular, din-bilim ilişkisi gibi bazı konuları merak ettiklerini ve sorguladıklarını, ancak DKAB dersinde bu tür konuların ya yer almadığını ya da çok kısıtlı yer aldığını belirtmiştir. Fen lisesi öğrencilerinin dine ilişkin tartışmalı konularda kafa karışıklığı yaşadığı, İslam tarihindeki olayları çağımızdaki bir genç olarak bugünün perspektifinden anlamakta ve uygulanabilir bulmakta zorluk yaşadığı, dine ilişkin konuları akılla temellendirme ve mutlaka bir izaha dayandırmayı beklediği ve genel olarak bu tür konuları DKAB dersinde görmek istediği sonucuna varılmıştır. Katılımcıların yarısının DKAB dersinden en yoğun beklentisi diğer dinleri ve dinî görüşleri de öğrenmektir. Bu kapsamda özellikle derse yönelik algısı olumsuz olan katılımcılar, dersin muhteva olarak yalnızca İslam’ı değil, diğer dinleri de kuşatmasını beklemektedir. Derse yönelik algısı olumlu ve olumsuz olan tüm fen lisesi öğrencilerinin DKAB dersine yönelik algılarının tümüyle reddedici/tepkisel veya pozitif olmadığı görülmüştür. Bu bağlamda derse yönelik algıları olumsuz olan katılımcıların derse ilişkin bazı açılardan olumlu buldukları özellikler olduğu; derse yönelik genel algısı olumlu olan öğrencilerin de dersin birtakım eksiklerini, geliştirilmesi gereken yönlerini vurguladığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla öğrencilerin görüş ve beklentileri doğrultusunda dersin geliştirilmesi ile hedef kitleye daha etkin bir şekilde hitap eden bir ders sunmak mümkün görünmektedir. Bu bakımdan çalışmada DKAB derslerinin fen lisesi öğrencilerinin görüşleri doğrultusunda geliştirilmesine yönelik birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi, Fen Lisesi Öğrencileri, Öğrenci Görüşleri

Evaluation of Religious Culture and Moral Knowledge Course from the Perspectıve of Science High School Students - A Qualitative Research

Öz

Science high schools are secondary education institutions in Turkey to identify students who are successful in the fields of science and mathematics and to enable them to grow up as scientists. Students at these schools may pay less attention to some social field courses. One of these courses is the Religious Culture and Moral Knowledge (RCMK) course. In this study, it is aimed to evaluate the RCMK course from the perspective of science high school students. In line with this purpose, the problem statement of the study was determined as follows: “What are the perceptions and expectations of science high school students regarding the RCMK course?” In the study, case study, one of the qualitative research designs, was preferred and the data was obtained through a semi-structured interview form. The study group of the research is 12 students of 12th grade of Ünye Science High School. The data was collected in the spring semester of the 2023-2024 academic year and analyzed with content analysis. At the end of the study, it was determined that half of the science high school students who constituted the research group had positive perceptions about the course, while the other half had negative perceptions. Similarly, it was revealed that half of the participants were of the opinion that the course met their expectations, two participants were of the opinion that it did not meet their expectations, and three participants were of the opinion that it partially met their expectations. Positive perceptions about the course are that it is a course where they can easily share their questions and opinions and their questions are answered by the teacher, the importance, benefit and necessity of the course. Negative perceptions about the course are as follows: it is based on memorization and conceptual emphasis, surah memorization is required, it does not focus on interpretation and meaning, similar subjects are covered every year, the course should be optional, it should include different religions, it should be a more objective, intriguing and popular course. At the research, it was seen that some science high school students questioned some controversial issues related to religion, but criticized the fact that such topics were not included in the course. It has been determined that science high school students are confused about controversial issues related to religion, have difficulty understanding the events in Islamic history from today’s perspective and finding them applicable as a young person in our age, expect the issues related to religion to be grounded in reason and be based on an explanation, and generally want to see such issues in the course. At the research, the most intense expectation of half of the science high school students from the course is to learn about other religions and religious views. In this context, participants who have a negative perception of the course expect the course to encompass not only Islam and Muslims, but also other religions and followers of religions. It has been determined that participants who have negative perceptions about the course find some aspects of the course positive, while students whose general perception about the course is positive emphasize some of the shortcomings of the course and aspects that need to be improved.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Religious Culture and Moral Knowledge Course, Science High School Students, Student Opinions

Kaynakça

• Acar, Ali Kemal. “İmkân ve Zorluklarıyla Gençlik Dönemi Din Eğitimi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 13 (2022), 25-46.
• Akdemir, Ayşe Betül. “Öğrencilerde İnanç Problemine Neden Olan Faktörlerin Belirlenmesi”. Dergiabant 8/1 (Mayıs 2020), 318-342.
• Altaş, Nurullah. “İlköğretim Öğrencilerinin Din Öğretimi Sürecinde İlgi Duydukları Konular (Ankara İli Örneğinde 6, 7 ve 8. Sınıf Öğrencileri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Analiz)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (2008), 103-120.
• Arıcı, İsmail. “Öğrencilerin İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Tutumları”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XIII/1 (2008), 161-175.
• Çakmak, Fatih. “Öğrencilerin Lise Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinden Beklentileri”. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi 1 / 1 (Ekim 2018), 24-47.
• Glesne, Corrine. Nitel Araştırmaya Giriş. çev. Ali Ersoy - Pelin Yalçınoğlu. Ankara: Anı Yayıncılık, 4. Basım, 2014.
• İpek, Yasemin. Fen Lisesi Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine İlişkin Tutumları ve Değer Algıları (Diyarbakır İli Örneği). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kandemir, Sibel. “Lise Öğrencilerinde Dinî Tutum ve Din Dışı Yönelim”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 24/1 (Haziran 2024), 265-290.
• Kaya, Mevlüt. “İlköğretim ve Ortaöğretim Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Karşı Tutumları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12-13 (2001), 43-78.
• Koca, Hüseyin Kasım-Mücahit, Mustafa. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni ve Dersine Yönelik Metaforik Algıları”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/1 (Haziran 2022), 321-339.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıf)”. Erişim 6 Ekim 2024. https://cdn.eba.gov.tr/icerik/GorusOneri/2024ProgramlarOnayli/2024programdin45678Onayli.pdf
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü. “Ortaöğretim Kurumlarının Amaçları”. Erişim 6 Ekim 2024. https://ogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_10/11115926_10_EKYM-YENY_OKUL_TURLERY.pdf
• Özdaş, Faysal. “Merkezi Yerleştirme Sınav Sistemine İlişkin Öğretmen ve Öğrenci Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Mukaddime 10/2 (2019), 688-707.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. ed. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Şimşek, Ali. “Öğretim Tasarımında Yeni Yaklaşımlar”. Kurgu 17/1 (Ocak 2000), 157-170.
• Taşkın, Osman. “Gençlere Göre İdeal Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/4 (2018). 2551-2568.
• Toker, Hatice. Fen Lisesi Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi ile İlgili Algıları (Sivas İli Örneği). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Tosun, Cemal vd. “Üstün Zekâlı Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi”. Amasya İlahiyat Dergisi 15 (Aralık 2020), 43-76.
• Türk, Ercan. “Fen Lisesi Öğrencileri Üstün Yetenekli Mi? Üstün Yeteneklilerin Eğitiminde Fen Liselerinin Önemi”. Milli Eğitim Dergisi 47/1 (2018), 437-444.
• Ulutaş, Seher - Çıkrıkçı, Nükhet. “TEOG Sistemi Ortak Sınavlar Kapsamı Dışındaki Derslerin Öğretmenlerinin TEOG Sisteminin Etkilerine İlişkin Görüşleri”. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology 10/1 (2019), 68-79.
• Yapıcı, Asım. “Şüphe ve İnanç Kıskacında Gençlerin Din ve Dindarlık Algıları”. İlahiyat Akademi 12 (Aralık 2020), 1-44.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• Zengin, Mahmut, “Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 11/25 (2013), 271-301.