Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Üretim Potansiyeli ve Biyoyararlılığı

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 24 - 32, 17.08.2020

Mücahit Varlı Hilal Hancı Gökçe Kalafat

Öz

Bu çalışmada, tıbbi ve aromatik bitkilerin tarladaki üretiminden başlayan kalite ve verimlilik süreçlerinin önemini vurgulamak amaçlanmaktadır. Bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları, tarımsal üretimi ve ekonomideki önemi ile beraber uçucu yağ bileşenleri, antioksidan aktivite, antimikrobiyal aktivite, fenolik madde içerikleri ile ilgili bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Tıbbi ve aromatik bitkiler bitkisel yağ, fonksiyonel gıda, ilaç etkin maddesi ve kozmetik ürün olabilme potansiyellerinden dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Gıda sanayinde gıda katkı maddesi, baharat, bitkisel çay, gıda takviyesi gibi ürünler için tıbbi ve aromatik bitkilerin uygun kalitede ve standartlarda üretilmesi ve işlenmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, Uçucu yağlar, Üretim ve Ticaret, Bitkilerin Biyoyararlılığı

Production Potential and Bioavailability of Medicinal and Aromatic Plants

Öz

In this study, it is aimed to emphasize the importance of quality and productivity processes starting from the production of medicinal and aromatic plants in the field. It is tried to give information about the usage areas of medicinal and aromatic plants, the importance of agricultural production on the economy, essential oil components, antioxidant activity, antimicrobial activity, and phenolic content. Medicinal and aromatic plants are widely used because of their potential as vegetable oil, functional food, pharmaceutical active substance, and cosmetic product. In the food industry, it is important to produce and process medicinal and aromatic plants of appropriate quality and standards for products such as food additives, spices, herbal tea, and food supplements.

Anahtar Kelimeler

Medicinal and Aromatic Plants, Essential Oils, Production and Trade, Bioavailability of Plants

Kaynakça

• [1] Nohutçu, L., Tunçtürk, M., Tunçtürk, R. (2019). Yabani bitkilerin korunması ve sürdürülebilirlik. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24(2), 142-151.
• [2] Solomou, A. D., Martinos, K., Skoufogianni, E., Danalatos, N. G. (2016). Medicinal and aromatic plants diversity in Greece and their future prospects: A review. Agricultural Science, 4(1), 9-21.
• [3] Aftab, T. (2019). A review of medicinal and aromatic plants and their secondary metabolites status under abiotic stress. Journal of Medicinal Plants, 7(3), 99-106.
• [4] Ağca, A.C., (2017). Geleneksel ve tamamlayıcı tıp ürünlerinin ruhsatlandırılması sempozyumu raporu. Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, Türkiye, Bildiriler Kitabı, 25-28p.
• [5] Baidoo, M. F., Asante-Kwatia, E., Mensah, A. Y., Sam, G. H., Amponsah, I. K. (2019). Pharmacognostic characterization and development of standardization parameters for the quality control of Entada africana Guill. Perr. Journal of Applied Research on Medicinal and Aromatic Plants, 12, 36-42.
• [6] Kılıç, S. (2018). Aromatik bitki ve yağlarının mineral element miktarlarının karşılaştırılması. GIDA, 43(4), 617-623.
• [7]Türkiye İstatistik Kurumu Verileri, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001 [Erişim: 20.06.2020].
• [8] Adıyaman, E., Ayhan, V. (2010). Etlik piliçlerin beslenmesinde aromatik bitkilerin kullanımı. Hayvansal Üretim, 51(1).
• [9] Bayraktar, Ö. V., Öztürk, G., Arslan, D. (2017). Türkiye'de bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin üretimi ve pazarlamasındaki gelişmelerin değerlendirilmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(2), 216-229.
• [10] ITC (2020). International Trade Statictics Database http://www.trademap.org/, (Erişim Tarihi: 29.06.2020). [11] Ekren, S., Sönmez, Ç.,Sancaktaroğlu, S., Bayram, E. (2007). Farklı biçim yüksekliklerinin adaçayı (Salvia officinalis L.) genotiplerinde agronomik ve teknolojik özelliklere etkisinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1), 55-70.
• [12] Aslan, R. (2019). Gelenekten günümüze tıbbi ve aromatik bitkiler. Ayrıntı Dergisi, 7(73).
• [13] Omogbadegun, Z. O. (2018). Medicinal and aromatic plants productivity and sustainability monitoring framework. European Journal of Medicinal Plants, 1-24.
• [14] Igwillo U .C, Ola-Adedoyin A. T, Abdullahi M. M And Chukwuemeka A. E. (2019). A review of opportunities and challenges in conservation and use of medicinal and aromatic plants in Nigeria. International Journal of Advanced Research, 7 (4). 770-778 (ISSN 2320-5407)
• [15] Christaki, E., Bonos, E., Giannenas, I., Florou-Paneri, P. (2012). Aromatic plants as a source of bioactive compounds. Agriculture, 2(3), 228-243.
• [16] Unsal, V., Toroğlu, S., Kurutaş, E. B., Taner, S. Ş., Atalay, F., Bahar, G. (2014). Dereotu, semizotu ve roka’da antioksidan ve antimikrobiyal aktivitenin araştırılması. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(2), 25-32.
• [17] McLean, K. G., Johnston, S., Castillo, A. R. (2012). The role of indigenous peoples in global environmental governance: Looking through the lens of climate change. Green Economy and Good Governance for Sustainable Development: Opportunities, Promises and Concerns, United Nations Press, Tokyo.
• [18] Faydaoğlu, E., Sürücüoğlu, M. S. (2011). Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-67.
• [19] Temel, M., Tınmaz, A. B., Öztürk, M., Gündüz, O. (2018). Dünyada ve Türkiye’de tıbbi-aromatik bitkilerin üretimi ve ticareti. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21, 198-214.
• [20] Bayram, E., Kırıcı, S., Tansı, S., Yılmaz, G., Kızıl, O. A. S., Telci, İ. (2010). Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılması olanakları. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasi, Ziraat Mühendisligi VII. Teknik Kongresi (2010), 11-5.
• [21] Göktaş, Ö., Gıdık, B. (2019). Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 145-151.
• [22] Toker, R., Gölükcü, M., Tokgöz, H., Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (2015). Tıbbi ve aromatik bitkilerin gıda sanayisinde kullanım alanları. Türkiye Tohumcular Birliği, 15, 54-59
• [23] Çelik, E., Çelik, G. Y. (2007). Bitki uçucu yağlarının antimikrobiyal özellikleri. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 5(2), 1-6.
• [24] Bakkali, F., Averbeck, S., Averbeck, D., Idaomar, M. (2008). Biological effects of essential oils–a review. Food and Chemical Toxicology, 46(2), 446-475.
• [25] Kaskatepe, B., Kıymacı, M. E., Suzuk, S., Erdem, S. A., Cesur, S., Yıldız, S. (2016). Antibacterial effects of cinnamon oil against carbapenem resistant nosocomial Acinetobacter baumannii and Pseudomonas aeruginosa isolates. Industrial Crops and Products, 81, 191-194.
• [26] Oliveira, R. C., Carvajal-Moreno, M., Correa, B., Rojo-Callejas, F. (2020). Cellular, physiological and molecular approaches to investigate the antifungal and anti-aflatoxigenic effects of thyme essential oil on Aspergillus flavus. Food Chemistry, 315, 126096.
• [27] Şenol, F. S., Orhan, I. E., Erdem, S. A., Kartal, M., Şener, B., Kan, Y., Dogan, M. (2011). Evaluation of cholinesterase inhibitory and antioxidant activities of wild and cultivated samples of sage (Salvia fruticosa) by activity-guided fractionation. Journal of Medicinal Food, 14(11), 1476-1483.
• [28] Agatonovic-Kustrin, S., Kustrin, E., Morton, D. W. (2019). Essential oils and functional herbs for healthy aging. Neural regeneration research, 14(3), 441–445.
• [29] Gölükcü, M., Tokgöz, H., Toker, R., Çelikyurt, M. A., Tuğrul A.S. (2012). Tıbbi ve aromatik bitki işletmelerinin yapısal analizi. Erdem Ofset, Antalya.
• [30] Brenes, A., Roura, E. (2010). Essential oils in poultry nutrition: main effects and modes of action. Animal Feed Science and Technology, 158(1-2), 1-14.
• [31] Kutlu, M., Cakmakcı, R., Hosseinpour, A., Karagöz, H. (2019). The use of plant growth promoting rhizobacteria (pgpr)’s effect on essential oil rate, essential oil content, some morphological parameters and nutrient uptake of turkish oregano. Applied Ecology And Environmental Research, 17(2), 1641-1653
• [32] Uçar, E., Köse, E. O., Özyiğit, Y., Turgut, K. (2015). Bazı tıbbi ve aromatik bitkilerde esansiyel yağların antimikrobiyal aktivitelerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(2), 118-124..
• [33] Van Vuuren, S. F., du Toit, L. C., Parry, A., Pillay, V., Choonara, Y. E. (2010). Encapsulation of essential oils within a polymeric liposomal formulation for enhancement of antimicrobial efficacy. Natural product communications, 5(9), 1401-1408.
• [34] Bayaz, M. (2014). Esansiyel yağlar: antimikrobiyal, antioksidan ve antimutajenik aktiviteleri. Academic Food Journal/Akademik GIDA, 12(3).
• [35] Sakakibara, H., Honda, Y., Nakagawa, S., Ashida, H., Kanazawa, K. (2003). Simultaneous determination of all polyphenols in vegetables, fruits, and teas. Journal Of Agricultural And Food Chemistry, 51(3), 571-581.
• [36] Chun, S.S., Vattem, D.A., Lin, Y.T., Shetty, K. (2005). Phenolic antioxidants from clonal oregano (Origanum vulgare) with antimicrobial activity against Helicobacter pylori. Process Biochemistry, 40(2), 809- 816.
• [37] Miron, T. L., Gazi, I., Del Moral, M. P. (2010). Romanian aromatic plants as sources of antioxidants. Innovative Romanian Food Biotechnology, 6, 18.
• [38] Karadağ, A. (2019). Türkiye’deki bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin antioksidan potansiyalleri ve fenolik kompozisyonları. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi, (16), 631-637.
• [39] Montoro, P., Braca, A., Pizza, C., de Tommasi, N. (2005). Structure-antioxidant activity relationships of flavonoids isolated from different plant species. Food Chemistry, 92(2), 349–355.
• [40] Miguel, M.G. (2010). Antioxidant activity of medicinal and aromatic plants. A review. Flavour and Fragrance Journal, 25, 291–312.
• [41] Faydaoğlu, E., Sürücüoğlu, M. (2013). Tıbbi ve aromatik bitkilerin antimikrobiyal, antioksidan aktiviteleri ve kullanım olanakları. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 233-265.
• [42] Deveci, H. A.,Nur, G., Kırpık, M., Harmankaya, A., Yıldız, Y. (2016). Fenolik bileşik içeren bitkisel antioksidanlar. Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), S26-32.
• [43] Kara, N. Baydar, H. (2011). Türkiye’de lavanta üretim merkezi olan Isparta ili Kuyucak yöresi lavantalarının uçucu yağ özellikleri. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 25(4), 42-46.
• [44] Prusinowska, R., Śmigielski, K. B. (2014). Composition, biological properties and therapeutic effects of lavender (Lavandula angustifolia L). A review. Herba Polonica, 60(2), 56-66.
• [45] Arabacı, O., Bayram, E. (2005). Aydın ekolojik koşullarında lavanta (Lavandula angustifolia Mill.)’nın Bazı agronomik ve kalite özellikleri üzerine bitki sıklığı ve azotlu gübrenin etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 13-19.
• [46] Güler, H. K., Dönmez, İ., Aksoy, S. A. (2015). Tıbbi ve aromatik bitkilerin antibakteriyel aktivitesi ve tekstil sektöründe kullanımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 10(2), 27-34.
• [47] Santoro, G. F., das Graças Cardoso, M., Guimarães, L. G. L., Salgado, A. P. S., Menna-Barreto, R. F., Soares, M. J. (2007). Effect of oregano (Origanum vulgare L.) and thyme (Thymus vulgaris L.) essential oils on Trypanosoma cruzi (Protozoa: Kinetoplastida) growth and ultrastructure. Parasitology Research, 100(4), 783-790.
• [48] Bayar, F. U., Çınar, O. (2020). Kültür koşullarında yetiştirilen farklı Origanum spp. türlerinin bazı verim ve kalite parametreleri. Derim, 10-17.
• [49] Kaskatepe, B., Yıldız, S. S., Kıymacı, M. E., Yazgan, A. N., Cesur, S., Erdem, S. A. (2017). Chemical composition and antimicrobial activity of the commercial Origanum onites L. oil against nosocomial carbapenem resistant extended spectrum beta lactamase producer Escherichia coli isolates. Acta Biologica Hungarica, 68(4), 466-476.
• [50] Polat, Ü., Yüksel, K. A. N. (2006). Kimyon (Cuminum cyminum L.) tohumlarına yapılan farklı kimyasal uygulamaların verim ve bazı karakterleri üzerine etkileri. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 20(40), 65-72.
• [51] Kızıl, S., Arslan, N., İpek, A. (2003). Farklı kimyon (cuminum cyminum L.) hatlarının Diyarbakır ekolojik koşullarında adaptasyonu üzerine bir çalışma. Tarım Bilimleri Dergisi, 9 (3) 340-343
• [52] Kan, Y., Kartal M., Aslan S., Yıldırım N., (2006). Composition of essential oil of fennel fruits cultivated at different conditions. Journal Of Faculty Of Pharmacy Of Ankara Unıversity, Ankara, 35 (2): 95–101.
• [53] Karayel, H. B. (2019). Kütahya-Gediz koşullarında yetiştirilen rezene (Foeniculum vulgare Mill.)bitkisinin uçucu yağ bileşenlerinin belirlenmesi. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi, (16), 131-135.
• [54] Yeşilbağ, D. (2018). Yumurtacı bıldırcın rasyonlarına biberiye ve rezene uçucu yağı ilavesinin performans ve yumurta kalite parametreleri üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 65(4), 413-418.
• [55] Sönmez, Ç., Soysal, A. Ö. Ş., Yıldırım, A., Berberoğlu, F., Bayram, E. (2019). Farklı biçim zamanlarının yeşil ve mor fesleğen (Ocimum basilicum L.) tiplerinde bazı verim ve kalite özellikleri üzerine etkisi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 29(1), 39-49.
• [56] Sökmen, B. B., Burçak, Sari., Tuğba, Azap (2018). Papatyadan (Matricaria chamomilla L.) lipaz enziminin saflaştırılması ve çeşitli taşıyıcılara immobilize edilmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 8(1), 131-143.
• [57] Murti, K., Panchal, M. A., Gajera, V., Solanki, J. (2012). Pharmacological properties of Matricaria recutita: a review. Pharmacologia, 3(8), 348-351.
• [58] McKay, D. L., Blumberg, J. B. (2006). A review of the bioactivity and potential health benefits of chamomile tea (Matricaria recutita L.). Phytotherapy Research: An International Journal Devoted to Pharmacological and Toxicological Evaluation of Natural Product Derivatives, 20(7), 519-530.
• [59] Parlak, S., Gönültaş, O., Hamurcu, H. (2019). Gümüşi ıhlamur (Tilia tomentosa Moench) doğal popülasyonlarında çiçek yağ verimini etkileyen fizyografik faktörler. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-6.
• [60] Koç, S., Fakir, H. (2019). Yaz ıhlamuru (Tilia platyphyllos Scop.)’nun bazı morfolojik özellikleri ile yaprak ve çiçek uçucu bileşenlerinin belirlenmesi. Bilge International Journal Of Science And Technology Research, 29.
• [61] Toker, G. (1995). Ihlamur çiçek ve kabuklarının biyolojik aktivitesi ve kullanılışı. FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 20, 75-79.
• [62] Çallıoğulları, P. (2016). Çay olarak tüketilen bazı bitkilerin sindirim enzimleri üzerinde in vitro inhibitör etkilerinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi.
• [63] Hajyzadeh, M., Yıldırım, M. U., Karagöz, İ., Sarıhan, E. O., Khawar, K. M. (2017). Farklı yaşlardaki anason (Pimpinellaanisum L.) tohumlarının çimlenmesine gibberellikasitin (Ga3) etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 20, 332-336.
• [64] Gökçe, Z., Efe, L. (2016). Çemen (Trigonella foenum-Graecum L.) bitkisinin kullanım alanları ve tıbbi önemi. Nevşehir Bilim Ve Teknoloji Dergisi, 5, 355-363.
• [65] Küçük, M , Gürbüz, B . (1999). Bazı Çemen (Trigonella foenum-graecum) hatlarında yağ ve yağ asitleri bileşenlerinin araştırılması. Gıda, 24 (2).
• [66] Tokbay, İ. İ. (2007). Aydın ekolojik koşullarında farklı ekim zamanı ve sıra aralığının çemen (Trigonella foenum-graecum L.)'in verim ve kalite özelliklerine etkisi. Doctoral dissertation, Adnan Menderes Üniversitesi.
• [67] Wu, Z., Cai, Y.S., Yuan, R., Wan, Q., Xiao, D., Lei, J., Yu, J. (2020). Bioactive pterocarpans from Trigonella foenum-graecum L. Food Chemistry, 313, 126092.
• [68] Mahady G.B., Fong H.H.S., Farnsworth N.R. (2001). Botanical dietary supplements: quality, safety and efficacy. Lisse, The Netherlands: Swets and Zeilinger.
• [69] Çırak, C., Kurt, D. (2014). Önemli tıbbi bitkiler olarak hypericum türleri ve kullanım alanları. Anadolu, Journal of Aegean Agricultural Research Institute, 24 (1), 42 - 58.