تشريح العلاقات التركية-السعودية: دوامة التنافس والتعاون

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 115 - 128, 01.07.2022

Mehmet Rakipoğlu , Hamdullah Baycar

Öz

اكتسبت العلاقات التركية السعودية زخمًا عام 2002 بوصول حزب العدالة والتنمية إلى السلطة في هذا العام، ومع اندلاع الانتفاضات الشعبية في العديد من الدول العربية عام 2011 تركّز الطرفان في معسكرين إقليمين مختلفين، وقد أدى هذا إلى تعزيز التنافس بين البلدين. وقد عادت العلاقات بين البلدين إلى نقطة الصفر مع اغتيال الصحفي السعودي جمال خاشقجي في قنصلية بلاده عام 2018. وقد عاد الحوار بين البلدين عام 2021 مع وقوع بعض التغيرات الإقليمية والعالمية. تجادل هذه الدراسة بأن التعاون بين المؤسسات والمنظمات سيكون أكثر فعالية في دفع العلاقات الثنائية إلى الأمام من العلاقات بين القادة.

Anahtar Kelimeler

تركيا, السعودية, التطبيع, الشرق الأوسط

Anatomy of Turkish-Saudi Relations: a Cycle of Competition and Cooperation

Öz

The Turkish-Saudi relations have gain momentum with the AK Party coming to power in Türkiye in 2002. However, with the outbreak of uprisings in many Arab countries in 2011 both countries concentrated in two different rival regional camps. In 2018, the assassination of Saudi journalist Jamal Khashoggi in Saudi Consulate in Istanbul added salt to the wound and brought the bilateral relations to zero point. However, as a result of several regional and international developments a new dialogue process has started between Türkiye and Saudi Arabia. This study argues that cooperation on an institutional level rather than leaders will make bilateral relations more effective and less vulnerable to regional and global developments.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Saudi Arabia, Normalization, Middle East

Kaynakça

• Mehmet Akif Koç, “Atatürk Dönemi Türkiye-Suudi Arabistan İlişkileri”, Atatürk Ansiklopedisi, 6 Haziran 2022, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-donemi-turkiye-suudi-arabistan-iliskileri/
• Sinem Cengiz, “The Emergence of Saudi-Turkish Relations: Ataturk and Ibn Saud’s Pragmatism”, Gulf International Forum, 25 April 2022.
• Sinem Cengiz, “Turkish-Saudi Relations: Cooperation and Competition in the Middle East”, Gerlach Press: Berlin, 2020, s.26.
• كان لانضمام أنقرة لمنظمة إلى منظمة التعاون الإسلامي ومقرها في جدة عام 1969 أثر إيجابي على في صورتها في السعودية.
• Sinem Cengiz, “Turkish-Saudi Relations: Cooperation and Competition in the Middle East”, Gerlach Press: Berlin, 2020, s.5.
• فتحت تركيا مجالها الجوي للطيران السوفييتي الذي كان يحمل المساعدات للعرب في حرب أكتوبر 1973، وبصورة مماثلة صوتت تركيا لمصالحة قرار في الأمم المتحدة عام 1975 يصف الصهيونية بالعنصرية.
• Ali Balcı, Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, İletişim Yayınları: İstanbul, 2013, Birinci Baskı, s.149.
• Ali Balcı, Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, İletişim Yayınları: İstanbul, 2013, Birinci Baskı, s.128.
• شهدت السبعينيات زيادة في النفوذ السعودية في المؤسسات الإسلامية في تركيا. Hakan Köni, “Saudi Influence on Islamic Institutions in Turkey Beginning in the 1970s”, Middle East Journal, Vol.66, No.1, Winter 2012, ss.97-110.
• İsmail Numan Telci and Aydzhan Yordanova Peneva, “Turkey and Saudi Arabia as Theo-political Actors in the Balkans: The Case of Bulgaria”, Insight Turkey, Vol. 21, No.2, Spring 2019, ss.237-258.
• Muhittin Ataman, “Leadership Change: Özal Leadership and Restructuring in Turkish Foreign Policy”, Alternatives: Turkish Journal of International Relations, Vol.1, No.1, Spring 2002.
• Özal dönemi Suudi Arabistan-Türkiye ilişkileri için dönüm noktasıdır. Sinem Cengiz, “Turkish-Saudi Relations: Cooperation and Competition in the Middle East”, Gerlach Press: Berlin, 2020, s.40.
• Neil Petrick, “Saudi Arabia and Turkey”, içinde Saudi Arabian Foreign Policy: Conflict and Cooperation, I.B. Tauris: London and New York, 2016, s.229.
• Sinem Cengiz, “Turkish-Saudi Relations: Cooperation and Competition in the Middle East”, Gerlach Press: Berlin, 2020, s.7.
• İsmail Numan Telci ve Gökhan Ereli, Dönüşen Türkiye-Körfez İlişkileri: Krizler, Fırsatlar ve Beklentiler, Ortadoğu Yayınları: Ankara, 2022, s.7.
• Lenore G. Martin, “Turkey and Gulf Cooperation Council Security”, Turkish Studies, March 2009, Vol. 10, No.1, ss.75-93.
• Muhittin Ataman ve İsmail Akdoğan, “Türkiye’nin Körfez Ülkeleri ve Ürdün Politikası 2013”, içinde Türk Dış Politikası Yıllığı 2013, Burhanettin Duran, Kemal İnat ve Ali Balcı (der), SETA: Ankara, 2014, s.209.
• İsmail Numan Telci, “Türkiye-Körfez İlişkileri: İş Birliğinden Rekabete”, içinde Körfez Dış Politikası: Bağımlılık, Müdahalecilik, Tarafsızlık, İsmail Numan Telci (der), Ortadoğu Yayınları: Ankara, 2021, s.234.
• Baskın Oran, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 3, İletişim Yayınları: İstanbul, 2013, s.434; Siret Hürsoy, “Turkey’s Foreign Policy and Economic Interest in the Gulf”, Turkish Studies, Vol.14, No.3, 2013, ss.513-514.
• Fatih Oğuzhan İpek, “Türkiye’de Körfez Ülkelerinin Yatırımları”, AYAM Analiz, Ağustos 2021. Sadece doğrudan yatırım değil; emlak, bankacılık, turizm gibi birçok sektörde 2002 sonrası Körfez’in Türkiye’deki etkinliği artmıştır. Bknz. “Turkey-GCC Trade and Business Relations”, Oxford Gulf& Arabian Peninsula Studies Forum, Report, 2017.
• Turkey-GCC Relations: Trends and Outlook, Oxford Gulf& Arabian Peninsula Studies Forum, Report, 2015, ss.33-38.
• Zeynep Özden Oktav, “Quo Vadis Turkey-GCC States Relations? A Turkish Perspective”, Insight Turkey, Vol.20, No.2, 2018, s.108.
• İsmail Akdoğan, “Türkiye’nin Körfez Ülkeleri ve Ürdün Politikası”, Türk Dış Politikası Yıllığı 2014, Burhanettin Duran, Kemal İnat ve Ali Balcı, SETA: Ankara, 2015, s.232.
• İsmail Numan Telci, “Türkiye-Körfez İlişkileri: İş Birliğinden Rekabete”, içinde Körfez Dış Politikası: Bağımlılık, Müdahalecilik, Tarafsızlık, İsmail Numan Telci (der), Ortadoğu Yayınları: Ankara, 2021, s.243.
• Mehmet Rakipoğlu, “Türkiye’nin Körfez Ülkeleri ve Yemen Politikası 2020”, Burhanettin Duran, Kemal İnat ve Mustafa Caner (der), Türk Dış Politikası Yıllığı 2020, SETA: Ankara, 2021.
• Mehmet Rakipoğlu, “Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerinde yeni dönem”, Yeni Şafak Düşünce Günlüğü, 27 Haziran 2022
• Hacer Beşer, “Suudi Arabistan medyasında, Bin Selman'ın Türkiye ziyaretine ve ikili ilişkilere övgü”, Anadolu Ajansı, 23 Haziran 2022; İsmail Yaşa, “The visit of Saudi Arabia’s Crown Prince to Türkiye: Another step towards restoring bilateral relations”, MENA Affairs, 22 June 2022.
• Tarık Alhomayed, “Veliaht Prens ve Türk-Arap ilişkilerinin normalleşme süreci”, Independent Türkçe, 22 Haziran 2022.
• Vivan Nereim, “Saudi Arabia Lifts Ban on Travel to Turkey Ahead of Prince Visit”, Bloomberg, 20 Haziran 2022.
• Şerife Akıncı, “Türkiye-Suudi Arabistan ilişkileri: Stratejik rekabetten stratejik iş birliğine”, Anadolu Ajansı, 23 Haziran 2022.
• Dilek Güngör, “Suudi Arabistan’dan üç teklif”, Sabah, 24 Haziran 2022.
• Muhittin Ataman, “Bin Selman’ın Ziyaretinin Türkiye-Suudi İlişkilerine Etkisi”, Sabah, 25 Haziran 2022.
• Betül Doğan Akkaş, “Veliaht Prens’in Ankara’ya Gelmesi Neyi Değiştirir?”, Perspektif, 22 Haziran 2022.
• Abdulhakim Günaydın, “Dış politika uzmanları Suudi Arabistan Veliaht Prensi Ankara'ya ziyaretinin şifrelerini anlattı”, Independent Türkçe, 21 Haziran 2022.
• Necmettin Acar, “Rekabetten iş birliğine Türk-Suudi ilişkileri”, Yeni Şafak Düşünce Günlüğü, 21 Haziran 2022.
• Muhittin Ataman, “Turkey-Saudi relations: New axis of normalization”, Daily Sabah, 04 May 2022.