İbn Haldun Düşüncesinde Yöntem ve Bunun İslam Felsefesi Açısından Anlamı

Yıl 2020, Sayı: 6, 87 - 95, 14.10.2020

Ahmet Çapku

Öz

Bir ilmin kendi iç bütünlüğü ve tutarlılığı, o ilme özgü yöntem (usûl) ile mümkündür. Bir ilme ait kavramlar, belli bir yöntem ile fonksiyonel hale gelir. İslamî ilimlerin hemen her birinin kendine özgü yöntemi vardır. Bu açıdan her bir ilim dalı, muhtelif okuma biçimlerini bünyelerinde barındırsalar bile, kendi iç bütünlüklerini koruyarak günümüze kadar gelmişlerdir. Bu durum ilimler için böyle olduğu kadar medeniyetler için de böyledir. Bu çalışmamızda İbn Haldun’un ilm-i umran düşüncesinde nasıl bir yöntem takip ettiğinin izlerini sürerek bir İslam filozofunun düşünme biçimini anlamaya çalışacağız. Günümüzde muhtelif fakültelerde ders olarak okutulan İslam Felsefesi’ne özgü yeni bir yöntem nasıl ortaya konulabilir sorusunun cevabını arayacağız. Onun için İbn Haldun’un ortaya koyduğu düşünce, önemli bir imkân olarak elimizde bulunmaktadır. Tarihsel bilgilerin analiz edilmesi, gözleme dayalı verilerin teste tabi tutulması, güncel bulguların eldeki birikim ile birlikte analitik olarak incelenmesi bu açıdan önem arzeder. İbn Haldun’un ilm-i umran adını verdiği düşünce biçiminin oluşmasında dile getirilen yöntem günümüz için de geçerlidir. Bu açıdan İslam felsefesi adına geçmişten istifade ederek yeni bir yöntem inşa etmek elzemdir.

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, İlm-i umran, Yöntem, İslamî ilimler, İslam felsefesi

Teşekkür

Makalemle ilgili hakem sürecinden beni haberdar ederseniz sevinirim.

METHOD IN IBN KHALDUN’S THOUGHT AND ITS VALUE IN TERMS OF ISLAMIC PHILOSOPHY

Öz

Internal unity and consistency of a science is possible with the method (usûl) specific to that science. Concepts of a science become functional with a certain method. Almost every Islamic science has its unique method. In this respect, even if every branch of science contains various reading styles, they have survived to the present day by preserving their own unity. This is so for sciences as well as for civilizations. In this study, we will try to understand the way of thinking of an Islamic philosopher by following the traces of Ibn Khaldun’s method in the thought of ilm-i umran. We will look for the answer to the question of how a new method specific to Islamic Philosophy, which is taught in various faculties today, can be put forward. That is why we have Ibn Khaldun’s thought as an important opportunity. Analyzing historical information, putting observational data to the test, and analytical examination of current findings together with the available legacy are important in this respect. The method used in the formation of the way of thinking which is called ilm-i umran by Ibn Khaldun is also valid today. In this respect, it is essential to build a new method by taking advantage of the past in the name of Islamic philosophy.

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Ilm-i umran, Method, Islamic sciences, Islamic philosophy

Kaynakça

• Koç, Ahmet. İhvan-ı Safa’nın Eğitim Felsefesi. İstanbul: İFAV Yay., 1999.
• Weber, Alfred. Felsefe Tarihi. çev. H. Vehbi Eralp, 5. Basım. İstanbul: Sosyal Yay., 1998.
• Koluaçık, Aysun, Haydar Sinan Koluaçık, Rukiye Gündoğdu Avcı, Sarper Serkan Avcı. Orta Öğretim Felsefe Ders Kitabı – Sınıf 11. 1. Basım. Ankara: Korza Yay., 2018.
• Skirbekk, Gunnar, Nisl Gilje. Felsefe Tarihi. çev. Emrullah Akbaş, Şule Mutlu. İstanbul: Üniversite Kitabevi Yay., ts.
• Özcan, Hanifi. “İslam Felsefesinde Metodoloji Problemi”, İslamî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi-1. İstanbul: Ensar Yay., 2005.
• Sarıoğlu, Hüseyin. İbn Rüşd Felsefesi. İstanbul: Klasik Yay., 2003.
• İbn Haldun. Mukaddime. çev. Süleyman Uludağ. 2. Basım. İstanbul: Dergah Yay., 1988.
• İhvan-ı Safa. İhvân-ı Safa Risaleleri. çev. Ali Durusoy vd. İstanbul: Ayrıntı (İdeal) Yay., 2012.
• Kutluer, İlhan. “Miftâhu’s-saâde”, Diyanet İslam Ansiklopedisi.
• Vorlander, Karl. Felsefe Tarihi. çev. Mehmet İzzet, Orhan Saadeddin. yay. hzl. Yüksel Kanar. İstanbul: İz Yay., 2004.
• Kindî. Felsefî Risaleler. çev. Mahmut Kaya. 3. Basım. İstanbul: Klasik Yay., 2014.
• Korlaelçi, Murteza. “İslam Felsefesi Araştırmaları Üzerine Mülahazalar”, İslamî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi-1. İstanbul: Ensar Yay., 2005.
• Bakar, Osman. İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi. çev. Ahmet Çapku. İstanbul: İnsan Yay., 2012. Bakar, Osman. “İslamî Bilimde Metodoloji Sorunu”, İslamî Bilimde Metodoloji Sorunu. çev. Mehmet Paçacı. Ankara: Fecr Yay., 1991. Uludağ, Süleyman. “İbn Haldun”, Diyanet İslam Ansiklopedisi.
• Kocabaş, Şakir. “İslam’da Bilgi Edinmenin Yolları ve Modern Bilgi Nazariyesinin Tenkidi”, İslamî Bilimde Metodoloji Sorunu. Ankara: Fecr Yay., 1991.
• Ümit Hassan. İbn Haldun – Metodu ve Siyaset Teorisi. 4. Basım. İstanbul: DoğuBatı Yay., 2010